Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan psikiyatrik ilaçların çoğunun çeşitli yan etkileri vardır. Bu yan etkiler kişiden kişiye farklılık gösterebileceği gibi aynı kişinin zamanla ilaç dozunda değişiklik yapılması durumunda da değişebilir. İlaçların yan etkilerinin yanında bazı kişilerde yarar sağlamaması ya da etkili olmaması de görülebilir.
İlacın Yan Etkileri Neden Olur?
Psikiyatri ilaçlarının yan etkileri genellikle, bu ilaçların beyinde nörotransmitter adı verilen maddeler üzerinde yaptığı değişikliklerden kaynaklanır. Beyindeki bu nörotransmitterler ruh hali ve davranışlar üzerinde doğrudan etkilidir. Örneğin, dopamin adı verilen nörotransmitter düzeyleri, şizofreni hastalarında normalden daha yüksektir. Psikiyatri ilaçları, beyindeki kimyasalları dengeleyerek çalışır, böylece ruh hali ve davranışlardaki bozuklukları düzeltir. Ancak bu ilaçlar başka kimyasal maddeler üzerinde de etkiye sahip olabilir. Böyle olunca da beyindeki nörotransmitter seviyesindeki değişiklikler bazı yan etkilere neden olur.
Örneğin bipolar bozukluk tedavisinde yaygın olarak kullanılan lityum adlı maddenin vücutta işlevini yerine getirebilmesi için böbreklerin sağlıklı olması gerekir. Eğer böbrek sağlığı yerinde değilse lityumun atılımı yavaşlar ve kanda normal değerin üstünde bir lityum seviyesi bulunur. Bu durumda da lityumun yan etkileri görülmeye başlar.
Bipolar Bozuklukta Kullanılan İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?
Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan ilaçlardan antidepresanlar, duygudurum stabilizatörleri ve antipsikotiklerin yan etkileri farklıdır.
Antidepresanların Yan Etkileri
Antidepresanlar psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaç grubudur. Bipolar bozuklukta tipik bir tedavi planı antidepresan kullanımı gerektirir. Bipolar bozuklukta kullanılan antidepresanların başlıcaları şunlardır:
- Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI): fluoksetin, sertralin, sitalopram, paroksetin
- Serotonin norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI): venlafaksin, desvenlafaksin, duloksetin
- Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri: bupropiyon
- Trisiklik antidepresanlar: amitriptilin, nortriptilin
- Dört anahtar yapıda antidepresan: trazodon
- Monoamin oksidaz inhibitörleri: fenelzin, tranilcipromin
Bu grup ilaçların her birinin kendine özgü yan etkileri vardır ancak en sık görülen genel yan etkiler şunlardır:
- Mide bulantısı
- İştah artışı
- Kilo alımı
- Uykusuzluk
- Sexual işlevlerde azalma
- Ağız kuruluğu
- Terleme
- Titreme
Duygudurum Stabilizatörlerinin Yan Etkileri
Duygudurum stabilizatörleri bipolar bozukluğun tedavisinde sıklıkla tercih edilen ilaç grubudur. Duygudurum stabilizatörleri arasında yaygın olarak kullanılanlar şunlardır:
- Sodyum valproat
- Lityum
- Karbamazepin
- Lamotrijin
Duygudurum stabilizatörlerinin yan etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak bu grup ilaçların yaygın yan etkileri şunlardır:
- Mide bulantısı
- Titreme
- Kilo alımı
- Kilo kaybı
- Dikkat dağınıklığı
- Uyku hali
- Ağız kuruluğu
Bu grup ilaçlar, genellikle santral sinir sistemi depresanı olarak kabul edilirler ve bu nedenle sedatif etkileri olabilir.
Duygudurum stabilizatörleri de diğer ilaçlarda olduğu gibi her kişide farklı yan etkilere yol açabilir.
Antipsikotiklerin Yan Etkileri
Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan antipsikotik ilaçlar hem duygu durum stabilizatörü hem de antipsikotik etkiler taşıyan ilaç grubudur. Antipsikotiklerin yaygın olarak kullanılanları şunlardır:
- Atypical (atipik) antipsikotikler: aripiprazol, lurasidon, olanzapin, kuetiapin, risperidon, ziprasidon
- Tipik antipsikotikler: haloperidol
Antipsikotiklerin her birinin kendine özgü yan etkileri vardır ama genel olarak en sık karşılaşılan yan etkiler şunlardır:
- Mide bulantısı
- Ağız kuruluğu
- Kilo alımı
- Uykusuzluk
- Kabızlık
- Dikkat dağınıklığı
- Titreme
- Terleme
Bipolar Bozuklukta Kullanılan İlaçların Yan Etkileri Nasıl Yönetilir?
Bipolar bozukluğun tedavisinde kullanılan ilaçların yanı sıra bazı hastalarda başka sağlık sorunlarına bağlı olarak da ilaç kullanmak gerekebilir. Her iki durumda da hastalar ilaçların yan etkilerinden muzdarip olabilirler. Bu durumda her zaman kullanılmakta olan ilaçın doktor ile görüşülerek dozunun ayarlanması veya alternatif bir ilaç ile değiştirilmesi gerekir.
Ayrıca bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan psikiyatrik ilaçların yanı sıra hastaların başka sağlık sorunları için kullandığı ilaçların da birlikte kullanılması durumunda beyin üzerindeki baskı farklılaşacağı için yan etkiler de değişebilir. Bu nedenle bipolar bozukluğu olan hastaların başka sağlık sorunları için kullandığı ilaçları ve bu ilaçlara bağlı yaşadığı sorunları da uzman doktoruyla paylaşması önemlidir.