Virüs kaynaklı bir enfeksiyon olan kızamık, çocukluk çağının en yaygın bulaşıcı hastalıkları arasında yer alır. Küçük çocuklar için tehlikeli olabilen hastalık, bağışıklık sisteminin zayıf olduğu kişilerde de ciddi tablolara yol açabilir. Kızamık virüsü, damlacık yolu ile bulaşır. Hasta kişide öksürük, hapşırma ya da solunum sırasında havaya karışan virüs parçacıkları sağlıklı kişilerin vücuduna girer.
Kızamık genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Hastalığın belirtileri arasında yüksek ateş, öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı ve gözlerde sulanma yer alır. Kızamık ile enfekte olmuş bebeklerde ishal ve karın ağrısı da görülür. Hastalığın en tipik belirtisi vücutta döküntü çıkmasıdır. Kızamık döküntüsü ilk olarak başın arkasında görülür; daha sonra yüz ve gövdeyi etkileyerek kollar ve bacaklara yayılır.
Kızamığın tam olarak bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak hastalığın seyrine bağlı olarak semptomatik tedavi uygulanabilir. Zatürre ve kulak enfeksiyonu gibi komplikasyonların gelişmesi durumunda antibotik tedavisi yapılabilir. Kızamık hastalığı geçiren kişide hafif bir bağışıklık oluşur; ancak aşılama sayesinde kazanılan bağışıklığın süresi daha uzundur.
Kızamık nedir?
Kızamık, kızamık virüsünün (measles virus) neden olduğu viral bir enfeksiyon olarak bilinir. Kızamık hastalığı genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Genellikle 10 yaşından küçük çocuklarda görülür. Erişkinlerde de görülebilir. Ancak, nadir görülen bir hastalıktır.
Son yıllarda gelişmiş ülkelerde bile kızamığın yeniden artış göstermesi uzmanları endişelendirmiştir.
Kızamık hastalığı oldukça bulaşıcıdır. Hava yoluyla kolayca bulaşabilir.
Vücut ısısını yükselten kızamık hastalığı, boğaz, burun ve kulakları da etkileyebilmektedir.
Yüksek ateş ve döküntü kızamığın en belirgin belirtilerindendir.
Kızamığın belirtileri nelerdir?
Kızamık belirtileri genellikle öksürük, burun akıntısı, boğaz ağrısı, ateş ve gözlerde sulanmadır.
Bazı bebeklerde ishal ve karın ağrısı da görülebilmektedir. Vücutta oluşan kızamık döküntüsü de kızamığın en belirgin belirtisi olarak kabul edilmektedir.
Genel olarak kızamığın belirtileri şunlardır:
- Vücutta kızarıklıklar ve döküntüler
- Ateş
- Kuru öksürük
- Boğaz ağrısı
- Burun akıntısı
- Gözlerde sulanma ve hassasiyet
- Gözlerde ışığa karşı hassasiyet
- İshal ve kusma
- Karın ağrısı
Hastalık vücudu etkilediği gibi boğazı, burunu ve kulakları da etkileyebilmektedir.
Kızamık döküntüsü nasıl çıkar?
Kızamık hastalığında genellikle ateş ve burun akıntısı gibi grip benzeri semptomlar ortaya çıkmaktadır. 12-14 gün sonra hastada döküntü oluşmaya başlar.
Döküntü önce başın arkasında belirmeye başlar. Daha sonra daha geniş bir bölgeyi kaplayacak şekilde yüz ve gövdeye yayılır. Yine kolları ve bacakları da etkileyebilir.
Döküntünün rengi öncelikle kırmızı-kahverengi olup zamanla koyu kırmızıya dönebilir.
Kızamığın yan etkileri nelerdir?
Kızamık virüsü enfeksiyonu sonrası vücudun bağışıklık sistemiyle ilgili olarak birkaç hafta süren bazı değişiklikler olur. Virüsün vücuda girmesiyle bağışıklık sisteminin tepkisi olarak vücut ısısında artış gözlemlenir. Bu sıcağa bağlı olarak özellikle yaz aylarında sıvı kaybı yaşanabilir.
Kızamığın yan etkileri arasında şunlar yer alabilir:
- Hafıza sorunları
- Balgamlaşma sonucu nefes darlığı
- Ateşli havale
- Orta kulak iltihabı
- Pankreas iltihabı
- İshal gibi sindirim sorunları
Kızamık neye yol açar?
Kızamığın yol açtığı komplikasyonlar genellikle geç çocukluk çağında gelişir. Zatürre, kulak enfeksiyonu (orta kulak iltihabı) ve nefes darlığı gibi solunum problemleri gelişebilir.
Ateşli havale de kızamığın yol açabileceği sorunlar arasında yer alır. Kızamık geçiren bebeklerin yüzde 5-15’inde nadir görülen bu durum beyin hücrelerine zarar vermeyecek olsa da nörolojik sorunlara yol açabilir.
Ayrıca kızamığın en tehlikeli komplikasyonu beyin iltihabıdır (ensefalit). Beyin iltihabı genel olarak kızamığa bağlı gelişir. Kızamık geçiren her 1000 bebekten 1’inde ortaya çıkar. Ensefalit sinir hücrelerine zarar verebilir ve beyin hasarına yol açabilir. Beyin iltihabı genellikle bebeklerde daha ağır seyreder.
Kızamığın komplikasyonları nelerdir?
Kızamığın başlıca komplikasyonları şunlardır:
- Pneumoni: Zatürre olarak bilinen pnömoni genel olarak erişkinlerde meydana gelen bir komplikasyondur. Bebeklerde de daha sık görülür. Pnömoni kanda oksijen seviyesinin düşmesine neden olur ve vücudun diğer bölümlerini etkileyebilir. Kişilerde öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir. Kişinin hastaneye yatırılmasına neden olabilir. Zatürreye bağlı ölümler de meydana gelebilir
- Ensefalit: Beyin iltihabı olarak bilinen ensefalit, sinir hücrelerine zarar verebilir ve beyin hasarına yol açabilir. Beyin iltihabı genellikle bebeklerde daha ağır seyreder
- Orta kulak iltihabı: Orta kulak iltihabı olarak bilinen otitis media’nın oluşumu kızamıklı bebeklerin yüzde 5-10’unu etkileyebilir
- Pankreatit: Pankreas iltihabı olarak bilinen pankreatit kızamıklı bebeklerin yüzde 1’inde görülebilir
- Sindirim sorunları: Kızamıklı bebeklerin yüzde 8-20’sinde ishal gelişebilir
- Ateşli havale: Kızamık geçiren bebeklerin yüzde 5-15’inde ateşli havale gelişebilir
- Hamilelikte komplikasyonlar: Hamilelikte ortaya çıkan kızamık düşük riskini arttırabilir, erken doğuma neden olabilir veya hamile kadında zatürreye neden olabilir
- Kronik hastalığı olanlarda alevlenme: Kişide zaten mevcut olan astım, sedef hastalığı, lupus gibi kronik rahatsızlıkların belirtileri de kızamığın seyrinde alevlenme gösterebilir
- Düşük doğum ağırlıklı bebek: Kızmıklarda düşük doğum ağırlığı görülebilir
- Kardiyovasküler sorunlar: Hamile kadınlarda meydana gelen kızamığın bebeğin kalbini etkileyebileceğine dair bulgular mevcuttur
- Retinopati: Kızamıklı bebeklerde göz içindeki damarlarda bozukluk meydana gelebilir
- Ölü doğum: Anne adayının hastalığı geçirmesi durumunda ölü doğum riski artabilir
- Sepsis: Bebeğin bağışıklığı zayıfsa sepsis riski artar
- Yenidoğan sarılığı: Kızamıklı yenidoğanlarda sarılık daha sık görülür
- Ekzantem: Kızamıklı yenidoğanlarda dış deri altı dokusunda kanama (ekzantem) meydana gelebilir
- Duygusal bozukluklar: Bebeğin sinir sistemi hasta olduğu için duygusal değişimler meydana gelebilir
- Genel sağlık durumu: Kızamıklı bebeklerin genel sağlık durumları kötüleşebilir
- Düşük hasta bebek oranı: Kızamaklı hamile kadınlarda düşük oranı daha fazla gözlemlenmiştir
- Endokrin değişiklikler: Hamilelikte meydana gelen kızamağın endokrin sistemi de etkileyebileceği bildirilmiştir
- Hematolojik değişiklikler: Hamilelikte meydana gelen kızamağın hematolojik sistemi de etkileyebileceği bildirilmiştir
- Sindirim sistemi problemleri: Hamilelikte meydana gelen kızamağın sindirim sistemini de etkileyebileceğine dair bulgular mevcuttur
Kızamıktan nasıl korunulur?
Aşağıdaki önlemlerle kişilerin kendileri ve çevreleri için aşağıdaki önlemlerle kızamıktan korunma şansları artabilir:
- Bağışıklık kontrolü yaptırmak: Bağışıklık sistemi zayıf olan veya geçmişte hiç aşılanmamış kişiler, aşılanmış olanlar veya daha önceden hastalığı geçirip geçirmediğini bilmeyenler bağışıklığını kontrol ettirebilir. Aşılanmamış veya bağışıklığı olmayan kişiler en kısa zamanda aşılanmalıdır. Aşı olan kişilerde ise aşı kontrolü yaptırarak gerekirse tekrar aşılanmaları sağlanmalıdır
- Daha önce hastalığı geçirenler: Daha önce hastalığı geçiren kişilerde genellikle ömür boyu bağışıklık oluştuğu için ek bir önlem gerekmeyebilir ancak yine de bağışıklığını kontrol ettirebilirler
- Aşısız kişilere dikkat etmek: Aşısız veya bağışıklığı olmayan kişilerden uzak durmak özellikle gebelik planlayan veya hamile olan kadınlar için önemlidir
- Aşılı olmanın avantajı: Aşılanmış kişilerde genellikle hastalık hafif seyrederken komplikasyon riski azalır
- Bağışıklığı zayıf olanlardan uzak durmak: Bağışıklığı zayıf kişiler (kanser tedavisi görenler, organ nakili olmuş kişiler vb.) ile temastan kaçınmak virüsün onlara bulaşmasını engelleyebilir
- Tebrik etmekten kaçınmak: Aşısız kişilerin bulunduğu ortamlarda öksürme, hapşırma gibi belirtileri olan kişilerden uzak durmak önemlidir çünkü bu kişiler virüs taşıyıcı olabilirler