Yüksek tansiyon, tansiyon yükselmesi, şişlik, ödem, kilo alımı, iştah artışı, baş ağrısı, baş dönmesi, mide ağrısı, ülser, deri incelmesi, ciltte morarma, su ve tuz tutulumu, vücutta kıllanma artışı, adet düzensizlikleri gibi yan etkileri bulunan kortizon ilaçları farklı hastalıkların tedavisinde kullanılır. Kortizonun yan etkileri genellikle tedavi süresi uzadıkça artış gösterir.
Kortizonun Yan Etkileri Nelerdir?
- Yüksek tansiyon: Yüksek tansiyon kortizon tedavisinin en önemli yan etkisidir. Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon kalp yetmezliği ve felç riskini artırır.
- Tansiyon yükselmesi: Tansiyonun normal seviyenin üzerine çıkarak yüksek tansiyon seviyelerine ulaşması kortizon tedavisinin yaygın bir yan etkisidir.
- Şişlik: Vücudun su tutması nedeniyle ellerde, ayaklarda, yüz bölgesinde ve bacaklarda şişlik oluşabilir.
- Ödem: Su ve tuz tutulumu nedeniyle ödem gelişebilir.
- Kilo alımı: Tedavi sırasında iştahın artması ve vücudun su tutmasıyla kilo alımı yaşanabilir.
- İştah artışı: Kortizonu kullanan kişilerde meydana gelen iştah artışı, kilo alımına neden olabilir.
- Baş ağrısı: Kortizon tedavisi sırasında ortaya çıkabilen baş ağrısı, migren hastalarında atakları tetikleyebilir.
- Baş dönmesi: Baş dönmesi kortizon tedavisinin yaygın yan etkilerinden biridir.
- Mide ağrısı: Bazı kişilerde mide bulantısı ve karın ağrısına yol açabilir.
- Mide ülseri: Mide zarını koruyan mukozanın zayıflaması nedeniyle mide ülseri oluşabilir. Bu durum mide kanamasına ve perforasyona neden olabilir.
- Deri incelmesi: İnsülin reseptörünü azaltarak deri altı yağ dokusunu inceltir.
- Ciltte morarma: Derinin altındaki damarların zayıflaması nedeniyle ciltte morluklar oluşabilir.
- Vücutta kıllanma artışı: Kortizon tedavisinin bir yan etkisi olarak vücutta tüylenme artışı meydana gelebilir.
- Adet düzensizlikleri: Kortizon tedavisi sırasında adet döngüsünde düzensizlikler yaşanabilir.
- Kemik erimesi: Uzun süre yüksek doz kortizon kullanımı kemik erimesine neden olabilir.
- Sabit kalp atış hızı: Hızlı kalp atışı genellikle kalp yetmezliği veya kardiyovasküler hastalık öyküsü olan kişilerde görülür.
- Sözlü yaralar: Ağızda oluşan yaralar genellikle enfeksiyon veya irritasyon sonucu meydana gelir.
- Ciltte akneleşme: Kortizon tedavisi sırasında ciltte akneleşme oluşabilir.
- Böbrek rahatsızlıkları: Böbrek fonksiyon bozukluğu veya böbrek enfeksiyonu meydana gelebilir.
- Katarakt oluşumu: Uzun süreli kortizon kullanımı katarakt riskini artırır.
- Seker hastalığı: Kortizon kullanımı kan şekeri düzeylerini yükselterek diabetes mellitus riskini artırabilir.
- Sindirim sistemi sorunları: Mide bulantısı, kusma ve sindirim sorunları meydana gelebilir.
- Çocuklarda büyüme geriliği: Uzun süre kortizon tedavisi alan çocuklarda büyüme geriliği görülebilir. Bu durum kortizondan kaynaklanan enerji harcama hızının artması sonucu meydana gelir. Kortizon çocuklarda büyümeyi engelleyen en önemli ilaçlardan biridir.
- Dolaşım sistemi sorunları: Dolaşım sistemi problemleri ve hipertansiyona bağlı sorunlar meydana gelebilir.
Kortizon Kullanım Süresinin Önemi
Kortizon kullanım süresi kortizondan kaynaklanan yan etkilerin şiddetini ve süresini doğrudan etkiler. Uzun süre kullanılan yüksek doz kortizon tedavisi kemik erimesi riskini artırırken tansiyonu da yükseltebilir. Bu nedenle doktor önerisiyle daha düşük dozlarda daha kısa süreler ile tedaviye devam edilmelidir. Uzun süre yüksek dozda kortizon kullanan kişilerde kemik erimesini önlemek için bisfosfonat grubu ilaçlar kullanılabilir.
Kortizonu Ne Kadar Süre Kullanmalıyım?
Kortizonun ne kadar süre kullanılacağına ancak doktor karar verebilir. Her hastanın durumu farklı olduğu için her hastaya uygulanacak tedavi planı da farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak mümkün olduğunca düşük dozda ve kısa süreli olarak kullanılmalıdır. Tedavi süresinin en az 1 yıl sürmesi gerektiği durumlar da vardır. Uzun süreli tedavilerde tüm vücudu kapsayan yüksek doz kortizondan kaçınılmalı ve kortizonu en az 1 yıldır kullanan kişilerde bu ilaçlar yavaş yavaş kesilmelidir.
Kortizon Kullanmanın Faydaları Nelerdir?
Kortizon vücuttaki iltihaplanmayı azaltarak veya iltihaplanmaya neden olan beyaz kan hücrelerini baskılayarak çalışma gösterir. Antiinflamatuar özelliklere sahip olan kortizon, alerjik reaksiyonları azaltır ve bağışıklık sistemini baskılar. Bağışıklık sisteminin baskılanması romatoid artrit, lupus gibi hastalıkların kontrol altına alınmasını sağlar. Ayrıca bazı kanser türlerinin tedavisinde de kullanılır. Genel olarak aşağıdaki durumlarda kullanılabilir:
- Akciğer hastalıkları
- Böbrek iltihabı
- Böbreklerde protein kaçağı olması
- Böbrek üstü bezlerinin aşırı çalışması
- Böbreklerde iltihap
- Cilt iltihabı
- Deri döküntüleri
- Damar iltihabı
- Duygusal bozukluklar
- Sindirim sistemi sorunları
- Kansızlık
- Alerjik rahatsızlıklar
Kortizon Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
- Kortizon kullanılan dönemde kan şekeri seviyeleri düzenli olarak izlenmelidir. Insülin direnci veya diyabet gelişmişse uygun şekilde kontrol altına alınmalıdır.
- Diyet değişiklikleri yapılmalıdır. Tuz alımının sınırlandırılması ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarına dikkat edilmelidir.
- Doktor tavsiyelerine uyulmalıdır. İlaç dozunda veya süresinde değişiklik yapılmadan doktor önerileri takip edilmelidir.
- Düzenli kontroller yapılmalıdır. Doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.
- Aşılar güncellenmelidir. Bağışıklık sisteminin baskılanması nedeniyle aşıların güncellenmesi önemlidir.
- Yara bakımına dikkat edilmelidir. Ciltteki yaralar dikkatlice temizlenmeli ve enfeksiyon riskine karşı korunmalıdır.
- Duygusal destek sağlanmalıdır. Kortizon kullanan kişilerde ruh hali değişiklikleri yaşanabilir, bu nedenle duygusal destek önemlidir.
- Sakıncalı maddelerden kaçınılmalıdır. Sigara içilmemeli ve alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır.
- Eklemlere özen gösterilmelidir. Eklem ağrıları veya şişlikler varsa doktorla iletişime geçilmelidir.