Giriş: Medya, bireylerin toplumsal davranışlarını, alışkanlıklarını ve kültürel yapısını doğrudan etkileyen en güçlü iletişim araçlarından biridir. İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte her an her yerden ulaşabildiğimiz medya içerikleri; bireyleri, toplumları ve kültürleri derinden etkileyebilmektedir. Geçmişten günümüze medyanın birey, toplum ve kültür üzerindeki etkilerini incelemek bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır.
Medya Nedir? Medya, toplumsal bilgi akışı sağlamak ve toplumu eğitmek amacıyla kullanılan haberleşme teknolojileri anlamına gelir. Toplumda meydana gelen olayların, düşüncelerin ve görüşlerin kitlelere ulaştırılması anlamına gelen medyanın farklı türleri bulunmaktadır.
Medya Türleri
-
Geleneksel Medya: Geleneksel medya, basılı ve sesli/ görüntülü yayın araçlarını kapsar. Gazete, dergi, televizyon ve radyo geleneksel medya türleridir. Bu tür medyanın belirli bir zaman diliminde belirli bir kitleye ulaşım imkanı vardır.
-
Dijital Medya: İnternet ortamında ulaşılabilen dijital içeriklerdir. Sosyal medya platformları, haber siteleri, YouTube kanalları dijital medya türlerindendir. Dijital medya türü, belirli bir kitleye belirli bir zaman diliminde ulaşmak yerine herkese her yerden her an ulaşma imkanı sağlar.
Medyanın Birey Üzerindeki Etkileri
Medyanın birey üzerindeki etkileri araştırıldığında genellikle olumsuz sonuçlarla karşılaşılmaktadır. Özellikle genç bireylerde şiddet içeren ve cinsellik vurgusu yapan içeriklerin yaygın olması, büyük olasılıkla çocuklarda kaygı bozukluğu veya davranış sorunları ile ilişkilidir.
Bireyin Davranışsal ve Tutumsal Değişimi
-
Düşünce ve Duygular Üzerindeki Etkisi: Medya, bireylerin düşüncelerini ve duygularını etkileyebilen güçlü bir iletişim aracıdır. Bireyler medya aracılığıyla yeni bilgiler edinerek kendi düşüncelerini oluşturur. Aynı zamanda bu bilgilerin duygusal yönü de vardır. Medyada sunulan bir haber hakkında hissettiğiniz öfke ya da mutluluk gibi duygular, sunulan bilgiyle ilişkili olarak gelişir.
-
Şiddete Yönlendirme: Medyada sıkça yer alan şiddet içeren içerikler bireylerin şiddete yönlendirilmesine sebep olmaktadır. Medya içeriği olarak sunulan şiddet, özellikle genç bireylerde zamanla doğal bir durum olarak algılanabilmektedir.
-
Cinselliğin Normalleşmesi: Son yıllarda medya içeriklerinde cinsellik vurgusu artmıştır. Cinsellik içeren film ve dizilerin izlenmesi genç bireylerde cinselliğin normalleşmesine ve erken yaşta cinsel deneyime yönlendirmesine sebep olmaktadır.
-
Sosyal Normların Oluşumu: Medya içeriğinde sunulan değerler ve davranış biçimleri bireylerde sosyal normların oluşmasını sağlamaktadır. Örneğin, birçok dizide zengin hayatı yaşayan karakterler olduğu için genç bireylerde zengin olma arzusu gelişmektedir.
-
Kendilik Algısı Üzerindeki Etkisi: Medyada sıkça yer alan şiddet içeren içerikler kendilik algısının değişimine neden olmaktadır. Birey kendisini daha saldırgan ve daha az empati sahibi biri olarak algılayabilir.
Bireyin Fiziksel ve Mental Sağlığı Üzerindeki Etkisi
-
Kilo Sorunu: Dizi veya film izleme süresiyle birlikte atıştırmalık yeme alışkanlığının artması nedeniyle televizyon izleyicilerinin kilolu olması yaygındır.
-
Tükenmişlik Hissi: Uzun süre televizyon izlenmesi sonucunda bireylerde fiziksel ve zihinsel tükenmişlik hissi gelişebilir.
-
Uykusuzluk Sorunu: Çocuklar uzun süre televizyon izlediklerinde uyku sorunları yaşayabilir. Televizyon izlerken yaşanan heyecan veya endişe uyku kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.
-
Sosyal Kaygı Bozukluğu: Medyada sıkça yer alan zorbalık vakaları veya zorbalığa maruz kalan karakterler bireylerde sosyal kaygı bozukluğu gelişmesine neden olabilir.
-
Dikkat Dağınıklığı: Uzun süre ekran karşısında kalınması sonucunda bireylerde dikkat dağınıklığı gelişebilir.
-
Kendi Kendine Zarar Verme Hissi: Genç bireylerde medyada yer alan kendi kendine zarar verme eylemleri sonucunda kendi kendine zarar verme hissi oluşabilir.
Bireyin Psikolojik Gelişimi Üzerindeki Etkisi
-
Aggression Principle (Agresyon İlkesi): Agresyon ilkesi, bireyin medya aracılığıyla izlediği şiddet sahnesine maruz kalmasının ardından gerçek hayatta da şiddet gösterme olasılığının artması anlamına gelir.
-
Kendilik Algısı Gelişimi: Medya aracılığıyla edinilen bilgi sonucu bireyin kendilik algısı üzerinde değişim meydana gelebilir. Kendilik algısının gelişiminde önemli bir yeri olan öz-farkındalık (bireyin kendisini olumlu veya olumsuz şekilde değerlendirmesi), medya aracılığıyla edinilen bilgilerle şekillenebilir.
-
Korkuların Gelişimi: Özellikle çocuklarda medyada sıkça yer alan korkutucu sahnelere maruz kalma sonucunda korkular gelişebilir.
-
Tükenmişlik Hissi: Uzun süre ekran karşısında kalınması sonucunda bireylerde fiziksel ve zihinsel tükenmişlik hissi gelişebilir.
-
Duygu Kontrolü Olgunlaşması: Medya aracılığıyla bireylerin yaşadığı duygusal olaylar, duygu kontrolünün olgunlaşmasına katkı sağlayabilir.
-
Sosyal Normların Öğrenilmesi: Medya içerikleri bireylere sosyal normları öğretir. İyi bir aile babası veya kötü bir adam tanımı gibi sosyal normlar medya aracılığıyla öğrenilir.
Medyanın Toplum Üzerindeki Etkileri
-
Aşırı Tüketim Davranışının Teşvik Edilmesi: Topluma sunulan ürün reklâmları sonucunda aşırı tüketim davranışı toplumda yaygınlaşır.
-
Sosyal Normların Oluşumu: Medya aracılığıyla sunulan aile yapısı ve sosyal normlar toplumda yaygınlaşır. Örneğin Türkiye’de uzaktan eğitim uygulaması döneminde evde kalmamaya teşvik eden medya içerikleri sayesinde bu norm toplumda yaygınlaşmıştır.
-
Siyasi Davranışların Değişimi: Bireylerin siyasi tutumları medyada sunulan siyasi tartışmalardan etkilenerek değişir. Örneğin televizyon kanallarında sıkça yer bulan tartışmalar toplumda tartışılan konular hakkında farkındalık oluşturur ve bu durum bireylerin tutumlarını değiştirir.
-
Kültürel Dönüşüm: Medyada sunulan yeni kültürel normlar toplumda yaygınlaşarak kültürel dönüşümü sağlar. Örneğin Türk dizilerinde yer alan kadın karakterlerinin güçlü oluşu toplumu etkileyerek kadınlarda güçlenmeye yönelik hareketlerin artmasını sağlar.
-
Sosyal Sorunların Farkındalığı: Medyada sıkça yer alan sosyal sorunlar toplumu etkileyerek bu sorunlarla ilgili toplumsal farkındalığın artmasını sağlar.
Medyanın Kültür Üzerindeki Etkileri
-
Kültürel Normların Öğrenilmesi: Kültürel normlar medya aracılığıyla öğrenilir. Örneğin Türk dizilerinde kafe kültürü yaygın olduğu için toplumda kafe kültürü gelişmiştir.
-
Kültürel Değerlerin Değişimi: Medyada sıkça yer alan kültürel değerler zamanla toplum tarafından benimsenir ve bu durum kültürel değerlerin değişimine yol açar.
-
Kültürel Dönüşüm: Medyada sunulan yeni kültürel normlar toplumda yaygınlaşarak kültürel dönüşümü sağlar. Örneğin Türk dizilerinde yer alan kadın karakterlerinin güçlü oluşu toplumu etkileyerek kadınlarda güçlenmeye yönelik hareketlerin artmasını sağlar.
-
Kültürel Çeşitliliğin Artması: Medya aracılığıyla farklı kültürler birbirine daha yakın hale gelir ve bu durum kültürel çeşitliliğin artmasını sağlar.
-
Sosyal Normların Oluşumu: Medya aracılığıyla sunulan sosyal normlar toplumda benimsenerek sosyal normların oluşmasını sağlar.