Metforminin yaygın olarak bilinen bir yan etkisi yoktur ancak bu durum her hastada beklenmeyen yan etkilerin görülmeyeceği anlamına gelmez. Örneğin, karbondioksit ve laktat seviyelerinin yükselmesiyle birlikte akciğerlerde sıvı toplanması, akciğer ödemi, anemi, laktik asidoz, kalp çarpıntısı ve hipertansiyon gibi daha az görülen yan etkiler de yaşanabilir. Bu yüzden ilaç kullanımı sırasında meydana gelen farklı belirtiler mutlaka doktora bildirilmelidir.
Tip 2 diyabet tedavisinde sıklıkla tercih edilen Metformin yan etkileri genellikle hafif seyreder ve hastalarda ilacın kesilmesini gerektirmez. Ancak şiddetli yan etkilerde doktor tavsiyesine uyulmalıdır.
Metformin Nedir?
Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan Metformin, kan şekerini dengeleyen bir ilaçtır. Metformin HCl adıyla da bilinir ve oral antidiabetik ilaçlar arasında yer alır. Metforminin vücuttaki temel etkisi karaciğerin glukoz üretimini ve salgısını azaltmasıdır. Bu sayede vücudun insülin kullanımını arttırır, insülin duyarlılığını iyileştirir ve bağırsaklardaki glukoz emilimini azaltarak kan şekerini düşürmeye yardımcı olur.
Tip 1 diyabet ve şiddetli böbrek yetmezliği olan hastalarda kullanılmayan Metformin, Tip 2 diyabet tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte bazı endokrin rahatsızlıkları olan hastalarla birlikte Polikistik Over Sendromu (PCOS) olan kadınlarda da kullanılabilir.
Metformin Ne için Kullanılır?
Metformin, başta Tip 2 diyabet olmak üzere insülin direnci olan tüm hastalıkların tedavisinde kullanılır. Vücudun insülin seviyelerini dengelemeye yardımcı olan ilaç aynı zamanda karaciğerin glukoz üretim miktarını azaltır ve bağırsakların glukoz emilim oranını azaltır.
Glukoz emilim oranının azalması sayesinde vücuttaki insülin ihtiyacı azalır ve pankreasa binen yük de hafifler. Böylece insülin direnci ortadan kalkmaya başlar ve pankreasın insülin salgılaması gereken basınca da gerek kalmaz. Bu durum kan şekerinin dengeye oturmasına ve hemoglobin A1C değerlerinin normale dönmesine yardımcı olur.
Bunların yanı sıra Metforminin kilo kontrolüne yardımcı olması nedeniyle kilo vermek isteyen kişilerde de kullanılabilir. Ayrıca metabolik sendromu bulunan kişilerde de tedavi desteği olarak kullanılmaktadır. Son dönemlerde yapılan araştırmalar sonucunda Metforminin bazı kanser türlerinde de faydalı olabileceği görülmüş olup bunun üzerine de çalışmalar devam etmektedir.
Metformin Nasıl Kullanılır?
Metformin genellikle yemekle birlikte alınması önerilen bir ilaçtır. Bu sayede ilacın sindirim sisteminde neden olabileceği gaz, şişkinlik, karın ağrısı ve ishal gibi yan etkiler azaltılabilir.
Genellikle günde iki veya üç defa yemeklerle birlikte alınan Metformin 850 mg veya 1000 mg’lık tablet formlarında bulunur. İlaç günde 3 kere 1000 mg alınarak toplamda 3000 mg’a kadar çıkabilse de doz hastaya özel olarak belirlenmelidir. 30 kg/m²’den yüksek vücut kütle indeksine sahip hastalarda Metformin 2000 mg’lık SR formları günde 1 kere alınabilir.
Doz ayarlaması hastanın diyetine, egzersizine, renal fonksiyonuna ve metabolik kontrol durumuna göre yapılmalıdır. Tüm hastalarda renal fonksiyonun düzenli olarak takip edilmesi gerekir. Özellikle 65 yaş üstü hastalarda böbrek yetmezliği açısından değerlendirme yapılmalıdır.
İlk olarak yemek sırasında veya yemekten hemen sonra alınarak başlanır ve günde 1-3 defa yemeklerle birlikte alınmaya devam edilir. Gece 24:00-03:00 saatleri arasında alınacak olan ilacın hipoglisemi riskini azaltmak için sabah öğününde de alınması önerilir.
Metformin kullanımına peritoneal diyaliz yapılan hastalarda dikkat edilmesi gerekir. Hem diyaliz hem de ilaç kullanımı sonucunda yaşanabilecek komplikasyonlar nedeniyle hekimin uygun gördüğü şekilde devam edilmelidir.
Yüksek tansiyon ilaçları kullanan hastalarda da dikkatli olunmalıdır. Metforminin antihipertansif ilaçlarla etkileşimi olabilir ve bu nedenle hekim onayı olmadan doz değişikliği yapılmamalıdır.
Metformin Yan Etkileri Nelerdir?
Metforminin yaygın olarak görülen yan etkileri arasında bulantı, kusma, ishal, gaz ve karın ağrısı yer alır. Bu yan etkiler genellikle ilacın sindirim sisteminde neden olabileceği tahriş sonucu meydana gelir.
Daha nadir olarak laktik asidoz, B12 vitamini emiliminin azalması sonucu anemi gelişmesi ve akciğerlerde sıvı birikmesi nedeniyle akciğer ödemi gibi şiddetli yan etkiler de meydana gelebilir.
Metforminin sindirim sisteminde neden olabileceği tahriş sonucu meydana gelen yan etkiler genellikle hafif seyreder ve ilaç kullanımı sırasında meydana gelen farklı belirtiler mutlaka doktora bildirilmelidir. Şiddetli yan etkilerde ise doktor tavsiyesine uyulmalıdır.
1. Sindirim Sistemi Yan Etkileri
-
Kusma: İlaç kullanımı sonucu yaşanabilecek bulantı ve mide bulantısı belirtileri ortaya çıkabilir. Kusma genellikle hafif seyreder.
-
İshal: Bazı hastalarda Metformin kullanımı sonucu mide bağırsak sisteminde tahrişe bağlı ishal yaşanabilir. Bu durum genellikle ilacın sindirim sistemindeki etkileşimleriyle ilişkilidir.
-
Karın ağrısı: Metformin, karın ağrısı ve kramp gibi gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilir.
-
Gaz: İlaç, bağırsak gazı oluşumuna neden olabilir; bu da rahatsızlık hissine yol açabilir.
2. Laktik Asidoz
Laktik asidoz, metabolik asidozlardan biridir ve vücudun laktat oranını arttırıp karbondioksit seviyesini düşürerek akciğerlerde sıvı toplanmasına neden olur. Bu durum Metformin alan kişilerde nadir görülen ciddi bir yan etkidir. Laktik asidoz belirtileri arasında şunlar yer alır:
-
Kardiyovasküler semptomlar: Düşük tansiyon (hipotansiyon), düşük kalp atım hızı (bradikardi) veya düşük nabız ortaya çıkabilir.
-
Nörolojik semptomlar: Düşük tansiyon, kaslarda zayıflık veya kas kontrolünün kaybolması (kas tonusunun kaybolması), bilinç bulanıklığı veya koma belirtileri gösterir.
-
Sindirim semptomları: İştah kaybı, bulantı ve karın ağrısı yaşanabilir.
-
Pediatrik semptomlar: Sık nefes alma, uyuşukluk veya düşük enerji seviyeleri (hypotonia).
3. B12 Vitamini Emilim Azalması
B12 vitamini emiliminde azalma söz konusu olabilir. B12 vitamini eksikliği sonucunda da anemi görülebilir.
4. Akciğer Ödemi
Aşırı sıvı tutulumu ve akciğerlerde sıvı toplanması şeklinde tanımlanabilecek akciğer ödemi nadir görülen bir yan etkidir.
5. Hipoglisemi
Kanda şeker seviyesinin normalden fazla düşmesiyle hipoglisemi görülebilir.
6. Kalp Yetmezliği
Kronik kalp yetmezliği bulunan hastalarda Metformin kullanımı kalp yetmezliği bulgularını kötüleştirebilir.
7. Böbrek Yetmezliği
Böbrek yetmezliği bulunan kişilerde Metformin kullanımı böbrek fonksiyonlarını bozabilir.
8. Karaciğer Sorunları
Kronik karaciğer yetmezliği olan kişilerde kullanılan Metformin kan şekeri seviyelerini etkileyebilir.
9. Kas Problemleri
İlaç, kas ağrılarına (miyalji) veya kas hücrelerinde hasara neden olan rabdomiyoliz adı verilen kas hasarına yol açabilir.
10. Damar Tıkanıklığı
Bazı hastalarda Metformin damar tıkanıklığı sorununa yol açabilir; bu da kan akışında azalmaya neden olabilir.
11. Cilt Reaksiyonları
Ciltte döküntü ve kaşıntı oluşabilir; bu durum nadir fakat rahatsız edici bir yan etki olarak kabul edilir.
12. Saç Dökülmesi
Bazı hastalarda saç dökülmesi görülebilir; bu genellikle geçici bir durumdur.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Böbrek yetmezliği veya kronik böbrek hastalığı olan kişilerde Metformin kullanımı sırasında renal fonksiyon düzenli olarak takip edilmelidir.
Ayrıca yetersiz beslenen, yeterli beslenmeyen veya B12 vitamini emiliminde sorun yaşayan kişilerde B12 vitamini eksikliğine bağlı anemi gelişme riski bulunur.
Laktik asidoz riski yüksek olan kişilerde Metformin kullanırken dikkatli olunmalı ve belirtiler takip edilmelidir.