Hızla ilerleyen teknolojiyle birlikte birçok hastalığın tanı ve tedavisinde farklı görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Bu yöntemlerden biri de PET-CT’dir. PET-CT, genellikle kanser tanısı konulmasında kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Son yıllarda kullanım alanları genişlemiş ve kanser dışındaki hastalıkların tanı ve tedavisinde de kullanılmaya başlanmıştır. PET-CT sonrası yan etkiler ise hastalar tarafından merak edilmektedir. Bu makalede PET-CT sonrası yaşanan yan etkiler, dikkat edilmesi gerekenler ve normal sonuçlar hakkında bilgi verilecektir.
PET-CT Nedir?
PET-CT, tüm vücudu tarayan ve iç organların işlevlerini gösteren PET (Pozitron Emisyon Tomografisi) ile anatomik görüntüleme yapan CT (Bilgisayarlı Tomografi) yöntemlerinin birlikte kullanılmasıdır. PET yöntemi, vücutta radyoaktif işaretli bir şeker olan FDG’nin (Florodeoksiglukoz) enjekte edilip vücudun bu şekerden zengin bölgelerinin tespit edilmesi esasına dayanır. Vücuttaki tüm hücreler enerji kaynağı olarak glukozu kullanır; ancak bu şekerin türevi olan FDG’ye özellikle kanserli hücreler duyarlıdır ve bu hücreler glukozdan daha fazla enerjiye ihtiyaç duyduğu için FDG’yi de glukoz gibi kullanır. Bu nedenle FDG’nin vücutta kanserli hücrelerin yoğun olduğu bölgelerde toplanması söz konusudur. Kanser dışındaki bazı hastalıklarda da glukoz metabolizması arttığı için (yani kanser dışındaki bazı hastalıklarda da FDG’ye duyarlı hücreler bulunabildiği için) bu hastalıklarda PET-CT ile görüntülenebilir.
Pet-CT Nasıl Uygulanır?
İlk olarak randevu günü ve saati konusunda bilgilendirme yapılır. Hastalar randevu saatinden 1 saat önce hastaneye gelmeleri istenir. PET-CT çekiminden önce şu hazırlıkların yapılması gerekir:
- Çekimden en az 6 saat önce yemek yenmemeli ancak su içilebilir. Eğer su içilmeyecekse bunun önceden bildirilmesi gerekir.
- Çekim günü sigara içilmemesi önemlidir.
- Eğer hasta diyabet hastası ise bununla ilgili doktor ile iletişime geçerek uygun planlama yapılması gerekir.
- İlaç kullanımında herhangi bir değişiklik yapmadan önce mutlaka doktor ile görüşülmelidir.
PET-CT çekimi sırasında hastanın rahatlaması ve hareketsiz kalabilmesi önemlidir. Çekim sırasında hastaya damar yolu açılarak radyoaktif madde olan FDG enjekte edilir. Enjeksiyondan sonra yaklaşık 1 saat beklenir ve bu süre zarfında hasta hareketsiz kalmalıdır. Bekleme süresi sonunda hasta çekim odasına alınarak tomografi cihazının altına yatar. Çekim sırasında hastanın hareket etmemesi gerekmektedir. Çekim sırasında herhangi bir acı ya da ağrı hissedilmez.
PET-CT Nerelerde Kullanılır?
PET-CT, vücudun içindeki tüm hücrelerin metabolik faaliyetlerini gösterir. Tüm hücreler enerji kaynağı olarak glukozu kullanır; ancak tüm hücrelerin glukoz metabolizması farklı oranlarda gerçekleşir. Glukoz metabolizmasının yüksek olduğu yerlerde FDG’den de zengin birikim olur ve bu durum PET-CT ile görüntülenebilir. Glukoz metabolizmasının arttığı yerler çoğunlukla kanserli hücrelerin bulunduğu alanlardır; ancak bu metabolizma bazı kanser dışı hastalıklarda da yükselebilir.
PET-CT’nin özellikle tanı koymada yardımcı olduğu alanlar şöyledir:
- Kanserler
- Beyin hastalıkları
- Kalp hastalıkları
- Enfeksiyonlar
PET-CT Sonrası Yan Etkiler Nelerdir?
PET-CT sırasında kullanılan FDG’nin bir miktar radyasyonu vardır ve bu radyasyon hastanın vücuduna zarar verebilir. Ancak bu zarar genellikle çok azdır. Bu nedenle PET-CT güvenilir bir yöntemdir. PET-CT sonrası yan etkiler şunlardır:
- Kansere Yakalanma Riski: PET-CT’de kullanılan radyasyon dozu, kanser riskini artıracak kadar yüksek değildir.
- Alerjik Reaksiyonlar: Nadiren de olsa FDG’ye karşı alerjik reaksiyon gelişebilir.
- Hamilelikte Risk: Hamile kadınlarda bebek üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir; bu nedenle hamilelikten şüphelenilen veya hamile kadınlara çekim yapılmadan önce doktor ile mutlaka görüşülmelidir.
- Bebek Emzirme: Bebek emziren annelerde bebeklerde FDG’nin birikimi nedeniyle emzirmeye 24 saat ara verilmesi gerekir.
- Diyabet: Diyabeti olan hastalarda kan şekeri değerlerinin düzenlenmesine bağlı olarak yan etkiler gelişebilir.
- Kanda Bulunan Radyoaktif Maddeler: Radyasyon dozu çok az olduğu için vücutta çok kısa sürede (genellikle birkaç saatte) radyoaktif maddeler atılır.
PET-CT Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
PET-CT sonrası yaşanabilecek yan etkiler nedeniyle bazı önlemler almak faydalı olabilir:
- Sıvı Alımı: Vücuttaki radyoaktif maddenin atılabilmesi için bol su içilmesi önerilir.
- Tuvalet Kullanımı: İlk 24 saat boyunca tuvalet kullanırken dikkatli olunmalı, tuvalet kolu sık sık temizlenmelidir.
- Kişisel Temizlik Ürünleri: İlk 24 saat boyunca kişisel temizlik ürünlerinin paylaşılmaması önerilir.
- Bebeklerle Temas: İlk 24 saat boyunca bebeklerle temastan kaçınılması önerilir.
- Diyabet Kontrolü: Diyabeti olan kişilerde kan şekeri kontrolü yapılmalı ve doktor önerilerine uyulmalıdır.
PET-CT Sonucu Nasıl Olur?
PET-CT sonucunda herhangi bir anormallik yoksa sonuç normal olarak değerlendirilir; ancak normal sonuç, kanser olmadığı anlamına gelmez çünkü bazı kanser türleri PET-CT ile tespit edilemeyecek kadar küçük olabilir. Bunun yanında bazı enfeksiyonel durumlarda da FDG metabolizması artabilir ve bu durum yanlış pozitif sonuca yol açabilir. Bu nedenle normal sonucun yanı sıra anormal sonucun da iyi yorumlanabilmesi için doğru uzman hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir.