Antibiyotikler enfeksiyonlarla savaşan ilaçlardır. Antibiyotik ilaçları, bakteriyel enfeksiyonlara karşı vücudu korumaya yardımcı olur. Yaygın enfeksiyon türleri arasında idrar yolu enfeksiyonları, bazı sinüzit türleri ve bazı deri enfeksiyonları yer alır. Antibiyotikleri kullanırken dikkat edilmesi gerekenler antibiyotiklerin doğru ve bilinçli bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Antibiyotikleri Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Antibiyotik kullanırken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Doktor Tavsiyesi: Antibiyotikleri yalnızca doktor tavsiyesi doğrultusunda kullanın. Kendi kendinize reçetesiz veya eski antibiyotikleri tekrar kullanmayın.
- Reçete ve Talimatlar: Antibiyotikleri daima reçeteye uygun şekilde kullanın. Dozaj, süre ve kullanım sıklığı gibi talimatlara uyun.
- Bitirme: Antibiyotik tedavisini doktorunuzun önerdiği süre boyunca tamamlayın. İlaçların erken bırakılması enfeksiyonun tam olarak iyileşmemesine ve antibiyotik direncinin artmasına neden olabilir.
- Kullanım Süresi: Gereksiz yere uzun süre antibiyotik kullanmayın. Doktorunuzdan kullanım süresi hakkında bilgi alın.
- Takviyeler: Antibiyotik kullanırken kalsiyum içeren takviyeleri, süt ürünlerini veya mide asidi bağlayıcılarını kullanıyorsanız, antibiyotiğinizi en az 2-6 saat önce veya sonra aldığınızdan emin olun.
- Alkol Tüketimi: Antibiyotik kullanırken alkol tüketimini sınırlayın veya tamamen uzak durun. Alkol bazı antibiyotikleri etkisiz hale getirebilir ve yan etkileri artırabilir.
- Yan Etkiler: Antibiyotikleri kullanırken herhangi bir yan etki veya alerjik reaksiyon fark ederseniz hemen doktorunuza veya sağlık uzmanınıza bildirin.
- Dışkıda Kan veya Mukoza: Antibiyotik kullanımı sırasında ishal meydana gelirse ve dışkınızda kan veya mukus varsa, bu durumu hemen doktora bildirin.
- Kullanım Amacı: Antibiyotikleri yalnızca bakteriyel enfeksiyonlar için kullanılır. Soğuk algınlığı, grip gibi viral enfeksiyonlar için antibiyotik etkili değildir.
- Doğru Tür: Antibiyotikleri enfeksiyon türüne göre doğru şekilde seçin. Geniş spektrumlu antibiyotiklerin gereksiz kullanımı direnç gelişimine yol açabilir.
- Kanda Şeker Ölçümü: Diyabet hastaları antibiyotik kullanırken kan şekeri ölçümlerini sıklaştırmalı ve dozajlarını doktor önerisine göre ayarlamalıdır.
- Tansiyon veya Kolesterol: Yüksek tansiyon veya kolesterol tedavisi görenler antibiyotik kullanımında doktor önerisini takip etmeli ve ilaç etkileşimlerine dikkat etmelidir.
- Kronik Hastalıklar: Astım, nefes darlığı, böbrek hastalığı veya karaciğer problemleri olanlar antibiyotik kullanmadan önce mutlaka doktora haber vermelidir.
- Bebeği Emzirenler: Emziren anneler antibiyotik kullanmadan önce mutlaka doktora danışmalı ve güvenli antibiyotik seçimini sağlamalıdır.
- Kullanım Durumu: Hastanede yatarak tedavi görenlerde, sık tekrarlayan enfeksiyon geçirenlerde ve dirençli enfeksiyonlara sahip olanlarda antibiyotik direnci daha yaygındadır. Bu grup hastalarda dikkatli değerlendirme ve hasta spesifik seçim gereklidir.
Nedeni Ne Olursa Olsun Antibiyotikleri Gereksiz Kullanmayın
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2015 verilerine göre, dünyada her yıl en az 700 bin kişinin yaşamını yitmesine neden olan Antibiyotik Direnci (ABR) sorunu, sadece enfeksiyon değil, küresel bir halk sağlığı sorunudur. Bu durum, uygun tedavi yöntemlerinin yokluğu nedeniyle 2050 yılına kadar 10 milyondan fazla kişinin hayatını kaybetmesine ve 3 trilyon dolardan fazla ekonomik kayba yol açacağı öngörülmektedir. ABR’ye yol açan en önemli etkenlerden biri, gereksiz antibiyotik kullanımıdır. Zatürre, bronşit, sinüzit, kulak zarı delinmesi gibi birçok hastalığın gereksiz yere antibiyotik kullanımına neden olduğunu belirten uzmanlar, bu durumun viral enfeksiyonlarda da sıklıkla karşılaşıldığını ifade etmektedir. Grip, soğuk algınlığı gibi mevsimsel salgın hastalıkların büyük çoğunluğunun viral olduğunu ve dolayısıyla bu hastalıklarda antibiyotiğe hiç ihtiyaç olmadığını vurgulamaktadır.
Antibiyotiğin Yan Etkileri Olabilir
Dünya Sağlık Örgütü(WHO), bu yılın Antibiyotiksiz Gelecek Teması olarak “Pahalı Tedaviye Hayır”ı seçti. WHO tarafından hazırlanan “Antibiyotiksiz Gelecek” kampanyası ile 2023 yılının sonuna kadar üst yaş grubu zatürre aşılanması ve gereksiz antibiyotik kullanımının azaltılmasına yönelik farkındalık artırıcı çalışmalar yapılacak. Kampanya kapsamında 2023 sonuna kadar üst yaş grubu zatürre aşılamasında dünya genelinde en az 1.5 milyon kişiyi aşılamayı hedefleyen WHO; gereksiz antibiyotik kullanımını azaltmayı da kapsayan, küresel ölçekte farkındalık artırmaya yönelik çoklu kampanyalar gerçekleştirecek. Gereksiz antibiyotekine vurgu yapan kampanya ile sağlık çalışanlarının, ilaç sektörü temsilcilerinin, karar vericilerin, medya temsilcilerinin ve halkın bilinçlenmesi hedefleniyor. Herkes için sağlık vizyonu doğrultusunda tüm dünyada 2030’a kadar 1 milyondan fazla kişinin üst yaş grubu zatürre aşılanması ve gereksiz antibiyotik kullanımının yüzde 30 azaltılması hedefleniyor.
Kampanya hakkında bilgi veren uzmanlar, dünyada her yıl yaklaşık 5-10 milyon insanın hayatını kurtaracak potansiyele sahip sağlık sistemlerinden 700 bin kişinin daha antibiyotiğe bağlı olarak ölmesini engellemeye ihtiyacımız olduğunu belirtiyor. WHO verilerine göre her yıl yaklaşık 4.1 milyar kutu antibiyotik reçete ediliyor. Bunların yaklaşık yüzde 50’sinin gereksiz olduğu düşünülüyor. Ülkemizde ise 2022 verilerine göre 35 milyon kutu geniş spektrumlu orals sefuroksim axetil (faksif) adlı ilaç reçete edilmiştir. Bu antibiyotiğin büyük bir kısmının üst solunum yolu enfeksiyonları gibi viral hastalıklarda kullanıldığı düşünülmektedir. Gereksiz antibiyotik kullanımı ile ilgili ülke verileri kısıtlı olmakla birlikte yapılan çalışmalarda ortalama yüzde 75 mertebesinde bir gereksizlik oranı saptanmaktadır.
Antibiyotikleri yalnızca bakteriyel enfeksiyonlar için kullanmak gerektiğine dikkat çeken uzmanlar, “Düşük dozda uzun süre kullanılması yararlı olabilir ancak yüksek dozda uzun süre kullanılan antibiyotikler karaciğere ve böbreklere zarar verebilir, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve direnç oluşturabilir” uyarısında bulunuyor.
Antibiyotikler Hakkında Bilinmeyenler
Gereksiz kullanılan her beş antibiyotikten birinin reçetesinde ülkemizde olduğu gibi gelişmiş ülkelerde de alarm seviyesinde yaygınlık söz konusudur.
Bazı ülkelerdeki tahminlere göre, her yıl yaklaşık 30 bin hasta dirençli enfeksiyonlar nedeniyle hastaneye yatmaktadır.
Sefalosporinler ve kinolon sınıfı bakterilere zarar veren geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanım oranı ülkemizde Avrupa ortalamasının üzerindedir.
Ülkemizdeki hastanelerin yaklaşık yüzde 40’ında dirençli enfeksiyon vakalarının bulunduğu ve bu oranlarda artış gözlemlendiği bildirilmektedir.