Depremler, can kaybı, yaralanma, mülk kaybı, doğal afet sonrası belirsizlikler gibi nedenlerle zorlayıcı yaşam koşulları yaratır ve bu da psikolojik etkiler oluşturur. Bu yazıda depremin psikolojik etkilerinden bahsedeceğiz.
Her yıl farklı büyüklükte depremler meydana gelir. Bunların bazıları büyük yıkımlara neden olurken, bazıları sadece hissedilir. Özellikle büyük yıkımlara neden olan depremler sonrasında kişiler, yalnızca fiziksel sağlıklarını değil, aynı zamanda ruhsal sağlıklarını da kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırlar.
Depremler, can kaybı, yaralanma, mülk kaybı, doğal afet sonrası belirsizlikler gibi nedenlerle zorlayıcı yaşam koşulları yaratır. Bu durum da depremin psikolojik etkileri arasında yer alır. Deprem sonrası aileden, akrabalardan, arkadaşlardan uzak kalmak; evin yıkılması ya da hasar görmesi nedeniyle barınma sorunu yaşamak; maddi kayıplar ya da işsizlik gibi psikolojik sorunlar oluşturur.
Psikolojik etkilerin yalnızca deprem anında değil, sonrasında da görülebilir. Çünkü pek çok kişi evini kaybettiği için barınma sorunu yaşayabilir; yakınlarını kaybettiği için kaygı ve korku yaşayabilir; işini kaybettiği için gelecekle ilgili belirsizlikler yaşayabilir. Tüm bu nedenler de depremin psikolojik etkileri arasında yer alır.
Depremin Psikolojik Etkileri Nelerdir?
Depremler, çevresel faktörler de dahil olmak üzere pek çok faktörden dolayı zorlayıcı yaşam koşulları oluşturabilir. Bu da uzun süreli stres yaşanmasına neden olabilir ve stresin de pek çok psikolojik etkisi olabilir. Uzun süreli stresin etkileri kişiden kişiye değişir. Ancak genel olarak stres, kişiyi daha çabuk öfkeli, üzgün ya da kaygılı hale getirebilir. Aynı zamanda stres baş ağrısı, mide bulantısı ve kas gerginliği gibi fiziksel semptomlara da neden olabilir.
Depremin psikolojik etkileri arasında kişilerde travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) oluşması da yer alır. TSSB; hayati tehlike oluşturan olaylarla karşılaşıldığında ya da tanık olunduğunda gelişen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlıkta kişiler tekrar yaşama benzer semptomlar gösterir. Deprem gibi travmatik olaylar sonrasında TSSB belirtileri arasında kabuslar, tekrar yaşama benzer görüntüler ve yoğun rahatsızlık yer alır.
Travma belirtileri bazı kişilerde hemen ortaya çıkarken, bazılarında günler ya da haftalarca ortaya çıkmayabilir. Depremin psikolojik etkilerinden biri olan TSSB belirtileri ise şu şekildedir:
- Tekrar yaşama benzer görüntüler
- Kabuslar
- Yaşanan olayla ilgili yoğun rahatsızlık
- Felaketle ilgili yoğun korku
- Yaşanan olaydan uzaklaşmaya çalışma
- Geçmişi düşünmeyi istememe
- Kişinin yaşayamadığı ya da hatırlamadığı olaylar
TSSB tedavisi için ilaç tedavisi ya da terapi yöntemlerinden faydalanmak gerekebilir. Travma odaklı bilişsel davranışsal terapi (CBT), EMDR tedavisi ya da ilaç tedavisi bu rahatsızlığın tedavisinde kullanılabilir.
Kişinin depremden etkilenen yakınları ya da tanıdıkları varsa ve bu kişiler vefat ettiyse ya da yaralanmışsa deprem sonrasında kişinin stres bozukluğu yaşama olasılığı yüksektir. Yakınlarının depremden zarar görmesi nedeniyle kişilerde yoğun stres oluşur ve bu da depremin psikolojik etkileri arasında yer alır.
Bazı kişiler, sevdiklerinin deprem sonrasında neler yaşadığını bildiği için travmatik stres yaşar. Travmatik stresin semptomları arasında kişinin vücudunun sarsılması ve çarpıntı yer alır.
Kişinin sevdiklerinden ayrı kalması veya yaşanan olayın yakınlarından uzaklarda yaşanması, travmatik stres belirtilerinin daha az görünmesine neden olabilir. Ancak bu kişilerin depremden uzak olması, sevdiklerini kaybettiği anlamına gelmez.
Kişiler doğal afet sonrasında normal bir yaşam sürdürmekte zorluk çekebilir. Bu durum depresyon belirtileri arasında yer alır. Depresyonu tetikleyen durumlar arasında uyku düzeninin bozulması, kaygı, sıkıntı ve yaşanan olay sonrasında kişide oluşan korku yer alır.
Deprem sonrasında kişide tükendiği hissi oluşursa bu durum depresyonun bir işareti olabilir. Aynı zamanda kişide yaşama hevesi kalmaması ve umutsuzluk gibi belirtiler de kişide depresyon olduğuna işaret edebilir.
Depremin psikolojik etkileri arasında yer alan depresyon tedavisi için ilaç tedavisi veya terapi yöntemleri kullanılabilir. Terapi yöntemleri olarak bilişsel davranışçı terapi (CBT), konuşma terapisi veya hipnoterapi kullanılabilir.
Depremlerde meydana gelen korku ve endişe durumu özellikle çocuklarda depresyona yol açabilir. Korku ve endişe durumu çocukların yaşam kalitesini düşürür ve çocukların hayata karşı olumlu bakış açısı geliştirmesini engeller.
Çocuklar büyüklere göre deprem olayına daha hassas yaklaşır ve bu da onların psikolojisini olumsuz etkiler. Bazı çocuklar uykuya dalmakta zorlanabilirken bazıları ise uykusunu yeterince alamadığı için daha fazla yorgunluk yaşayabilir.
Aynı zamanda çocukların korkusu ebeveynleri tarafından ciddiye alınmazsa çocuklarda özgüven eksikliği oluşabilir. Ebeveynlerin çocuğun korkularıyla dalga geçmesi veya ciddiye almaması çocuklarda kendine güven duygusunun azalmasına neden olur ve çocuklarda özgüven eksikliği oluşur.
Deprem Sonrası Ruhsal Bozukluklar Nelerdir?
Depremler ruhsal sorunlara neden olabilir ve bu sorunlar ruhsal bozukluk olarak adlandırılır. Deprem sonrası ruhsal bozukluklar şu şekilde sıralanabilir:
- TSSB
- Travmatik stres
- Kronik korku
- Travmatik depresyon
TSSB; hayati tehlike oluşturan olaylarla karşılaşıldığında ya da tanık olunduğunda gelişen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlıkta kişiler tekrar yaşama benzer semptomlar gösterir. Travma stres bozukluğu belirtileri arasında kabuslar, tekrar yaşama benzer görüntüler ve yoğun rahatsızlık yer alır.
Travma sonrası stres bozukluğu çocuklarda ya da ergenlerde ergenlerde daha şiddetli görülebilir çünkü çocuklar ruhsal değişimlerden daha fazla etkilenir.
Kronik korku; aşırı korku durumunda ruhsal rahatsızlık olarak adlandırılır. Kronik korku yaşayan kişiler günlük hayatlarını normal bir şekilde sürdüremez çünkü korkudan dolayı kişiler işlerine gidebilir ya da dışarı çıkmakta zorluk çekebilir.
Kronik korku yaşayan kişiler, ateş, su baskını veya başka bir depremin meydana geleceği konusunda yoğun korku hissedebilir. Bu kişiler ağır bir kaza geçirebilir ya da sevdiklerini kaybedebilir.
Kronik korkunun tedavisi için ilaç tedavisi gerekebilir çünkü kronik korku ilaç tedavisi olmayan yöntemlerle tedavi edilemeyebilir.
TSSB ve travmatik stres bozukluğunun semptomları birbirine benzese de TSSB’de kişiler daha çok kabus görürken travmatik stres bozukluğu yaşayan kişiler gözlemlenen bir olay nedeniyle yoğun korku hissi yaşayabilir.
Travmatik depresyonda ise kişinin intihar düşünceleri artar çünkü travmatik depresyon kişinin yaşadığı travmanın aşırı ağır olması nedeniyle kişide derin bir üzüntü yaratır.
Depremin Psikolojik Etkileri Nasıl Azaltılır?
Depremin fiziksel etkilerini azaltmanın yolları olduğu gibi depremin psikolojik etkilerini azaltmanın yolları da bulunur. Depremin psikolojik etkilerini azaltmanın yolları şu şekilde sıralanabilir:
- Pskoloğa görünmek
- Medya ekranından uzak durmak
- Dışarıda zaman geçirmek
- Aileyle zaman geçirmek
- Yürüyüş yapmak
- Spor yapmak
- Meditasyon yapmak
Pskoloğa Görünmek
Psikolog yardımı almak depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü terapi yöntemleri kişilerin sorunlarını çözmesine yardımcı olur.
Terapide kullanılan yöntemler arasında bilişsel davranışçı terapi (CBT), konuşma terapisi veya hipnoterapi bulunur. Bu yöntemler kişinin geçmişte yaşadığı travmatik olaylarla yüzleşmesini sağlar ve kişinin travmanın yarattığı olumsuz hislerle baş etmesine yardımcı olur.
Medya Ekranından Uzak Durmak
Medya ekranından uzak durmak depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü medya ekranında meydana gelen felaketler hakkında yapılan haberler kişide endişe yaratabilir ve bu da kişi üzerinde psikolojik etki oluşturabilir.
Dışarıda Zaman Geçirmek
Dışarıda zaman geçirmek depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü dışarıda vakit geçirmek kişide meydana gelen olumsuz duyguları hafifletir ve kişinin ruhsal sağlığını iyileştirir.
Aileyle Zaman Geçirmek
Aileyle zaman geçirmek deprem sonrası kişinin ruhsal sağlığını olumlu yönde etkileyeceği için depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü aile destekleyici bir çevredir ve bu destek kişide güven duygusu oluşturur.
Yürüyüş Yapmak
Spor yapmak; endorfin salgılar ve endorfin; vücuttaki serotonin oranını artırdığı için depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü serotonin; kişinin ruh halini iyileştirir ve kişinin stres oranını azaltır.
Spor Yapmak
Spor yapmak; endorfin salgılar ve endorfin; vücuttaki serotonin oranını artırdığı için depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü serotonin; kişinin ruh halini iyileştirir ve kişinin stres oranını azaltır.
Meditasyon Yapmak
Meditasyon yapmak depremin psikolojik etkilerini azaltır çünkü meditasyon; kişinin zihnine sakinlik getirir ve aynı zamanda kişinin duygularını düzenlemesine yardımcı olur.