Diyabet yani şeker hastalığı, kana yüksek şeker seviyelerinin karışmasıyla ortaya çıkan ve bütçemizi zorlayan kronik bir hastalıktır. Tip 1 ve tip 2 diyabet hastalığında pankreas ya hiç insülin üretemez ya da ürettiği insülin vücut tarafından kullanılamaz hale gelir. Her iki tipte de amaç, kandaki şeker seviyesini kontrol edebilmek ve diyabet komplikasyonlarını azaltmaktır. Buna diyet, egzersiz, kan şekeri takibi ve gerektiğinde şeker hastalığı ilaçları ile insülin kullanımıyla ulaşılabilir. Şeker hastalığı ilaçlarının yan etkileri ortaya çıkabilir ancak bu yan etkiler genelde hastalığın kendisinden daha iyi bir toleransa sahiptir. Tüm ilaçların vücutta istenmeyen etkileri olabilir. Bu nedenle şeker hastalığı ilaçları özellikle doktor önerisiyle kullanılmalıdır.
Diyabet ilaçlarının yanı sıra diyabetin kendisinin de birçok yan etkisi bulunmaktadır. Bunlar, diyabetin kontrol altında tutulamamasından kaynaklanır. Diyabet hastasının düzenli olarak göz, böbrek, ayak muayenesi yapılmalıdır. Yapılan araştırmalar sonucu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) geleceğin en büyük sağlık sorunlarından birinin diyabet olacağına ve önümüzdeki yıllarda da diyabet ölümlerinin ciddi şekilde artacağına dikkat çekmektedir. Ayrıca araştırmalar sonucunda diyabetin kalıtımsal olduğu ortaya atılmıştır. Özellikle tip 2 diyabetin aile içerisinde sık görülmesi, kişide de diyabet görülebileceğini işaret etmektedir. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde uzun süre kontrol altında tutulamayan diyabet, kalp ve damar rahatsızlıklarından, inme ve yüksek tansiyona kadar birçok sağlık sorununa yol açabilmektedir.
Diyabet Nedir?
Kan şekerinin kısaca yüksek olduğu diyabet (şeker hastalığı), sindirim sistemimizdeki yiyeceklerin parçalanıp türettiği glikozdan vücudun yeterli insülin üretememesi veya üretilen insülinin vücut tarafından kullanılamaması nedeniyledir. İnsülin ise pankreasın ürettiği kan şekerini kontrol eden hormondur. Her diyabet hastası her zaman kullanılması gereken bir ilaç olan metformin diyabet ilacını içmek zorundadır.
Yeryüzünde yaklaşık 347 milyon diyabet hastası bulunduğu tahmin edilmektedir ve bu sayının 2030 yılında 552 milyona ulaşacağı öngörülmektedir.
Diyabet Türleri Nelerdir?
Diyabetin üç temel türü bulunmaktadır; bunlar tip 1, tip 2 ve gebelikte ortaya çıkan diyabettir.
Tip 1 diyabetin sebebi hala tam olarak anlaşılamamış olsa da, genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonunun, vücudun bağışıklık sistemi tarafından pankreasın insülin üreten hücrelerine zarar verdiği düşünülmektedir ve bu durum hayatı tehdit eden bir durumdur. Pankreasın %80’den fazlasının zarar görmesiyle vücut yeterli miktarda insülin üretemez hale gelir ve bu durum sürekli kan şekeri kontrolü gerektirir.
Tip 2 diyabet ise insan vücudunun insüline cevap verememesi ve pankreasın buna yeterli miktarda yanıt verememesiyle ortaya çıkar. Genetik yatkınlık ve obezite, tip 2 diyabetin oluşmasında önemli etkenlerdir.
Gestasyonel yani gebelik diyabeti, gebeliğin ortalarında ortaya çıkar ve çoğunlukla doğumdan sonra kaybolur. Ancak bu tür bir diyabete sahip olan kadınların gelecekteki gebeliklerinde veya doğum yaptıktan yıllar sonra tip 2 diyabet hastası olma riski yüksektir.
Diyabet Belirtileri Nelerdir?
Diyabetin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Açıkça belirtilen bir neden olmaksızın kilo kaybı
- Kullanılan sıvının miktarında artış (polidipsia) ve sıvı ihtiyaç duyma hissinin artışı
- Sık idrara çıkma (poliuri)
- Sık sık yaralanma ancak yaraların geç iyileşmesi
- Görmede bulanıklık
- Kan şekerinin ölçümünde yüksek değerler gözlemlenmesi
- Ağır vakalarda iştahsızlık, mide bulantısı, kusma ve ani kilo kaybı gibi belirtiler görülebilir.
Diyabet Tanısı Nasıl Konulur?
İdrarda bulunan maddelerin gözden kaçmasının ve idrarda şeker olması durumunu tespit etmek için fiziki muayene yapılması gerekmektedir. Ayrıca tanı koymak için şunlar da yapılmalıdır:
- Kandaki HbA1C değerinin %6.5’dan fazla olması
- Açlık kan şekeri ölçümünün 126 mg/dL’den fazla gözlemlenmesi
- Tokluk kan şekeri ölçümünün 200 mg/dL’den fazla olması
- Alınan plazma örneğinde OGTT değerinin 2. saatinde 200 mg/dL’den fazla olması
Tüm bu tetkiklerin herhangi birinde diyabet bulgusu mevcutsa, ikinci bir test istenmesi gerekmektedir. Eğer kurallar çerçevesinde yapılan iki ayrı test sonucu da farklı değerler gözlemlenirse; açlık kan şekeri ile 126 mg/dL üstünde, OGTT ile 200 mg/dL üstünde veya HbA1C ile %6.5 üstünde ise tanı konulmuş olur.
Diyabet Tedavisi Nedir?
Diyabet tedavisi için öncelikle yemek yeme alışkanlığının değiştirilmesi gerekmektedir. Şeker tüketimini minimuma indirecek şekilde kuruyemişlerde bulunan karbonhidratlar tüketilmeli, meyve tercihi misirni ATM meyvelerinde bulunana früktoz olmaya özen gösterilmelidir. İkinci bir tedavi yöntemi de egzersizdir. Düzenli bir şekilde egzersiz yapıldığı takdirde insülin hassasiyet kazanılmaktadır ve kilo kontrolü sağlanmaktadır. İnsülin tedavisi de gerekli görülürse başlanılabilir ancak başlangıçta metformin ismi verilen ilaçla tedaviye başlanılmaktadır. Metformin yan etkileri oluşabilmektedir ancak sürpriz sonucu ciddi olmamaktadır. Şeker düşürücü ilaçların yanında kan basıncını düşüren ACE inhibitörü ismindeki kalp ilaçlarıyla tedaviye devam edilmektedir. Kolesterol düşürücü statin içerikli ilaçlar da mutlaka kullanılmalıdır. İnsülin olarak tedavi yöntemleri de vardır; bunlar uzun, orta kısa veya çok kısa etkili insülinler şeklinde ayrılmaktadırlar.
Diyabet Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?
Diyabet hastalarının;
- Ellerini sık sık yıkamaları ve tırnak bakımlarını düzenli olarak yapmaları
- Özellikle ayak bakımlarını iyi yapmaları, sıklıkla ayakkabı değişmemeleri gerekmektedir
- Kış aylarında hava çok soğuksa evden çıkmamaya özen göstermeleri gerekmektedir
- Herhangi bir sigarayı yarıda kesilen sakız gibi kullanımı bırakmaları gerekmektedir
- Tansiyon uygunsa kalsiyum içeren tansiyon düşürücü ilaçlar kullanmaları önemlidir
- Obezite varsa kilo vermeye çalışmaları gerekmektedir
- Bel çeperinin kadınlarda 80 erkeklerde ise 90 cm altında olması önemlidir
- Kesik düşmesi halinde hemen doktora gidilmesi önem arz etmektedir.
Diyabete İyi Gelen Besinler Nelerdir?
Diyabete iyi gelen besinler şunlardır:
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
- Tütün ürünlerinden uzak durulması için tütün soleniye
- Sindirim sisteminde yavaş çözünerek uzun süre tok tutan karbonhidrat kaynakları olan tam tahıllar
- Sindirimi kolay ve bol lif içeren baklagiller
- Kalsiyum ve D vitamini deposu olan süt ürünleri
- Doymuş yağ oranı düşük olan omega-3 yağ asitlerini içeren yağlı balıklar
Diyabet İlaçlarının Yan Etkileri Nelerdir?
Şeker hastalığı ilaçlarının yan etkileri de olduğu bilinmektedir ancak hiçbir ilaç tüm yan etkileriyle birlikte tercih edilmez. Doktor önerisiyle başlanan tedavi de yan etkiden daha önemli olan yaşam kalitesini artırmaktır. Özellikle metformin içeren şeker düşürücü ilaçların yan etkileri; mide bulantısı, iştahsızlık ve ishal şeklinde gözlemlenebilmektedir. Topluca yaşayan farelerde yapılan araştırmada bu maddelerin emilimini azalttığı görülmüştür ancak insanlara dair böyle bir çalışma maalesef bulunmamaktadır.