Köpekler dünyayı kokular ve seslerle algılar. Diğer köpeklerle, çevrelerindeki dünya ile, bazen de kendi iç dünyaları ile sürekli bir iletişim halinde olurlar.
İletişim sırasında çevresel faktörler, köpeğin alışkanlıkları, daha önce deneyimlediği tecrübeler ve köpeğin bulunduğu andaki ruh hali, vereceği tepkileri şekillendirir. Bütün bu faktörler bir araya geldiğinde “davranış” dediğimiz sonuç ortaya çıkar. Davranış; köpeğin kendini ve çevresini algılama biçimidir.
Davranışsal problemler; köpeğin çevresi ile sağlıklı bir iletişim kurmasını engelleyen, köpeği ve ailesini stres altına sokan, bazen da tehlikeye atan anormal davranışlar bütünüdür. Köpeklerde davranışsal problemler genellikle yaşamsal sorunlara veya çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar.
Köpeklerde davranışsal problemleri anlamak ve çözmek için öncelikle normal davranışları iyi bilmek gerekir.
Köpeklerde Normal Davranışlar
Köpekler her sabah aileleri uyanmadan önce kalkıp güne başlarlar.
Yemek vakti geldiğinde ailelerini farklı ses tonları ile çağırırlar.
Aile üyeleri evde yokken çok fazla havlayıp havlamadıklarına veya yıpratıcı bir şey yapmadıklarına dikkat ederler.
Evde küçük çocuklar varsa onlara çok dikkat ederler ve oyun oynarlarsa nazik olmaya çalışırlar.
Kimi zaman ailelerinin yüzüne veya ellerine dokunurlar, bazen de onları yalayarak sevgi gösterisinde bulunurlar.
Onlara bir şey öğrettikten sonra mutlaka ödüllendirilmelidir. Aksi takdirde öğrettiklerini unutur ve daha fazlasını öğrenemezler.
Öğrenmeye açtırlar ama yaptıkları şeyin karşılığını almak isterler.
İnsanların ellerini veya yüzlerini yalayarak onları sakinleştirmeye çalışırlar.
İnsanların yanına geldiklerinde onları havlamadan karşılamak için çaba gösterirler. Eğer çok havlıyorlarsa buna dikkat edilmesi gerekir. Normal karşılamada hafif bir havlama olabilir. Köpeğin karakterine bağlıdır.
İlk başta yabancı olarak gördükleri insanlara zamanla alışırlar. Bu sürede onlara alan tanımak önemlidir. Alıştıktan sonra çoğu kişi ile iletişim kurabilirler ama bazı ırkların daha az tanıdıklarına daha fazla alıştığını unutmamak gerekir.
Sürekli göz teması kurmak, onlarla oyun oynamak ve birlikte vakit geçirmek, onlara ismi söylendikten sonra beklemek gibi davranışlar köpeklerde normal davranışlardır.
Bir köpeğe bakıyorsanız onun bir aile üyesi olduğunu kabul etmeli ve ona göre sorumluluk almalısınız. Sahip olduğunuz zaman, sahiplenmiş olduğunuz zaman ve sahiplenmeniz gerektiğini düşündüğünüz zaman durumu neyse o zaman vermelisiniz. Bu onun normal davranışları arasındadır.
Köpeklerde Davranışsal Problemlerin Nedenleri
Köpeklerin normal karşılanan davranışlarının problem haline dönüşmesinin birçok nedeni olabilir. Bu nedenlerden bazıları:
- Kazara öğrenme
- Öğrenememe
- Korku ve kaygı
- Fiziksel sağlık sorunları
- Fiziksel aktivite yetersizliği
- Zeka aktiviteleri yetersizliği
- Sosyalizasyon eksikliği
- Çevresel değişiklikler
- Genetik faktör
- Irk özellikleri
Kazara Öğrenme
Kazara öğrenme; köpeğin beklenmeyen bir durumla karşılaşması sonucu oluşan öğrenme biçimidir. Örneğin; köpeğin eve geldiğinizde çöpü karıştırması ve çöpün içinde ona uygun yiyecekler bulması gibi. Bu durum çöpü karıştırmayı normal karşılamasına ve her seferinde yapmasına neden olur.
Öğrenememe
Bazı köpekler; kendilerinden isteneni, özellikle itaat konusundaki beklentileri öğrenemeyebilirler. Bu tamamen onların zekasında veya karakterinde de olabilir. Köpeğe yüklenen beklentilerin onun kapasitesinde olup olmadığını anlamak önemlidir.
Korku ve Kaygı
Yaşadığı sağlık sorunları, geçirdiği kaza, yaşadığı travma veya çevresindeki nesnelere bağlı olarak görülen korkular, kaygılar gibi duygular köpeklerin hayatlarını olumsuz etkiler. Korku ve kaygı sonucunda stres hormonu kortizol salgılanır. Salgılanan bu hormon giderilmezse birçok sağlık sorununa da yol açabilir.
Fiziksel Sağlık Sorunları
Köpeklerde fiziksel sağlık sorunları olduğunda bunun stresi, ağrısı, korkusu veya kaygısı olması mümkündür. Bu sağlık sorunu diş eti iltihabı, kırılan kıkırdak, enfeksiyon veya iç organlarda oluşan problemler olabilir. Fiziksel sağlık sorunları olduğunda davranışsal problemlerin çözümü için öncelikle sağlık kontrollerinin yapılması gerekir.
Fiziksel Aktivite Yetersizliği
Köpeklerin fiziksel olarak tatmin olmaması, enerjilerini atamamaları sonucu görülen davranışsal problemlerden bazıları şunlardır: aşırı havlama, kapı veya mobilya kemirme, eşya veya ayakkabı yalama, tuvalete işeme, çiğneme, topla oyun oynama vb.
Zeka Aktiviteleri Yetersİzlİğİ
Dışarı çıkıp koşmak veya ev içinde oyun oynamak gibi fiziksel aktiviteler yapmayan köpeklerde zeka aktivitesi eksikliğine bağlı görülen davranışsal problemler şunlardır: agresyon, havlama, eşyaları zarar verme, mobilya veya ayakkabı kemirme vb.
Sosyalizasyon Eksikliği
Köpeklerin sosyalleşmesini sağlamak; onların sağlıklı bir gelişim göstermesi için en önemli faktörlerden biridir. Sosyalizasyon eksikliği; korkuların oluşmasına, beklenenin üzerinde tepki gösterilmesine ve stres seviyesinin artmasına neden olur. Özellikle yavruluk döneminde iyi bir sosyalizasyon yapılması gerekir.
Çevresel Değişiklikler
Köpekler her zaman bulundukları çevrenin oluşturduğu algıya güvenirler. Çevrede oluşan değişiklikler; kokuların, seslerin ve görüntülerin değişmesi gibi güven duygularını sarsabilir. Taşınma, aile içinde oluşan değişiklikler (boşanma vb.), eve yeni bir evcil hayvan alınması veya eve gelmeyen eski evcil hayvan gibi çevresel değişiklikler dikkatli olunmazsa köpekte kaygıya neden olabilir.
Genetik Faktör
Bazı köpeklerde görülen davranışsal problemler; genetik faktörlerden kaynaklanabilir. Genetik aktarım sonucu bazı ırkların daha agresif, daha korkak veya daha kaygılı olduğu bilinir. Genetik aktarım sonucunda görülen bu özellikleri değiştirmek zordur ama sosyalleşme ile olumlu yönde etkilenmesi sağlanabilir.
Irk Özellikleri
Her köpek ırkının kendine özgü karakteristik özellikleri vardır. Birçok ırkın bu özelliklere sahip olduğu ama bazılarının daha az kısmen sahip olduğu düşünülür. Seçim yapılırken bu karakteristik özelliklerin doğru değerlendirilmesi gerekir. Örneğin; yüksek enerjiye sahip olan bir ırkı besleyip besleyemeyeceğinizi düşünmelisiniz. Eğer yüksek enerjili bir köpek besliyorsanız ona göre fiziksel aktivite yapması için imkan tanımalısınız. Aksi takdirde onun doğal davranışlarının bozulmasına ve kaygı seviyesinin artmasına neden olabilirsiniz.
Köpeklerde Davranışsal Problemleri Anlamak
Köpek dünyayı kokular ve kokularla algılar. Diğer köpeklerle, çevredeki dünya ile, bazen de kendi iç dünyaları ile sürekli iletişim halindedir. Köpeğin “ben buradayım” mesajını alabilmek için onun davranışlarını iyi anlamak gerekir. Köpeğin verdiği mesajları ne kadar iyi anlarsanız ona göre davranışlarını o kadar iyi şekillendirirsiniz.
Aşırı Havlama
- Köpeğinizin havlaması; uyarı, korku, endişe, can sıkıntısı, yalnızlık veya “bana bak” mesajı olabilir. Özellikle apartmanlarda aşırı havlama; hem komşularınızı hem de köpeğinizi üzebilir.
- Aşırı havlama; eğitimsizlikten kaynaklanabileceği gibi kazara öğrenme sonucu da oluşabilir. Kazara öğrenme sonucu olabileceğini düşünüyorsanız bunu azaltmak için yapacağınız şey; havladığında ona hiçbir şekilde tepki vermemeniz olacaktır. Köpeğinizin ismini duyduğunuzda veya çağırıldığınızda tepki vermesi beklenir. Bunu azaltmak için ona farklı aktiviteler düşündürmeli ve vermeniz gereken cevapları ona farklı şekillerde göstermelisiniz.
- Aşırı havlama; korku, endişe veya can sıkıntısına bağlı olarak ortaya çıkıyorsa onu farklı korkulardan uzak tutmalı ve can sıkıntısını alacak şekilde sosyalize etmelisiniz.
- Ayrıca yavruluk döneminde iyi bir sosyalizasyon yapılması gerekir.
Mobilyaları Kemirme
- Köpeğinizin mobilyaları kemirmesi; dişlerinin kaşınması, canının sıkılması, stres olması veya daha önce yaptığı şeyin yanlış olmadığını düşünmesi olabilir.
- Eğer canının sıkıldığını veya stres olduğunu düşünüyorsanız ona farklı aktiviteler düşündürmeli ve birlikte daha fazla vakit geçirerek onun olumlu şekilde yönlenmesini sağlamalısınız.
- Bunu yaparken ona fiziksel aktivite ve zeka aktivitesi yaptırmayı unutmayın!
- Ayrıca yavruluk döneminde iyi bir sosyalizasyon yapılması gerekir.
Mobilyalara Tuvaletini Yapma
- Köpeğinizin yaptığı bu davranış; eğitim eksikliğinden kaynaklanabileceği gibi geçirdiği travma, korku veya kaygı nedeniyle de görülebilir.
- Ayrıca sağlık sorunu olduğunda da görülen bu davranış; fiziksel sağlık sorunu geçirdikten sonra oluşan bağ kuramama korkusuna da bağlı olabilir.
- Bu yüzden onun bütün sağlık kontrollerini yaptırmalı ve geçirdiği travmaların üstesinden gelmesi için destek olmalısınız.
Ayakkabıları Yalama
- Köpeğinizin ayakkabılarını yalaması; ayakkabınıza olan sevgisini değil sizden gelen kokuları sevdiğini gösterir.
- Eğer bu davranışı sürekli yapıyorsa onun tuvalet eğitimine dikkat etmeniz gerekir çünkü tuvaletini ayakkabınıza yapıyorsanız bunu yanlışlıkla yapıyor olabilir.
Korku Tepkileri Vermesi
- Eğer köpeğiniz; seslere, yabancılara veya farklı objelere korku tepkisi veriyorsa yavruluk döneminde iyi bir sosyalizasyon yapılmadığı anlamına gelebilir. Ayrıca geçirdiği travmalara da bağlı olarak görülen bu korkular, onun doğru sosyalleşmesi ile olumlu yönde etkilenebilir.
Köpeklerde Davranışsal Problemleri Çözmek İçin Yapılması Gerekenler
Davranışsal problemleri çözmek için öncelikle veteriner hekim kontrolü gerekir çünkü bu problemlerin altında fiziksel sağlık sorunu yatıyor olabilir. Eğer altında yatan fiziksel bir sağlık sorunu yoksa aşağıda sıralayacağımız maddeleri uygulayarak onun davranışlarını olumlu yönde etkileyebilirsiniz:
- Onun normal karşılanan davranışlarını anlamalı ve mümkün olduğunca onlarla vakit geçirmelisiniz çünkü ne kadar çok vakit geçirirseniz o kadar çok normal davranış sergiler.
- Ayrıca yavruluk döneminde iyi bir sosyalizasyon yapılması gerekir.
- Tüm sağlık kontrollerinin düzenli bir şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir.
- Mümkün olduğunca birlikte dışarı çıkılmalı ve çeşitli aktiviteler yapılmalıdır çünkü onun fiziksel ve zihinsel olarak tatmin olması gerekir.
- Ayrıca onu korkutacak objelerden uzak tutmalı ve korkmasına neden olacak objeleri tanıtmalısınız çünkü korkularıyla yüzleşmesi gerekir.