Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), kişinin günlük hayatını etkileyebilecek şekilde tekrarlayan obsesyonlar ve kompulsiyonlar ile tanımlanan bir mental sağlık hastalığıdır. 19. yüzyıldan beri bilinen bir mental hastalık olmasına rağmen, OKB’nin altında yatan nedenler ve tedavi yolları hala tartışmalıdır. Zira OKB, toplumda yaygın bir şekilde bilinmemesi ve sıklıkla kişisel özellikler olarak görülmesi nedeniyle kişilerin hastalığa yönelik farkındalığı oldukça düşüktür.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin günlük hayatını olumsuz etkileyecek şekilde tekrarlayan obsesyonlar ve kompulsiyonlar ile tanımlanır. Obsesyon, kişinin istem dışı olarak tekrar tekrar zihninde beliren düşünceler, görüntüler ve dürtülerdir. Kompulsiyon ise obsesyonlardan kaynaklanan kaygı ve stres düzeyini azaltmaya yönelik tekrarlayıcı davranışlar sergilemektir. Zihindeki düşüncelerin yoğunluğu ve stres seviyesinin yüksekliği nedeniyle OKB’li kişiler günlük işlerini yapmakta zorluk çekebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk belirtileri, obsesyonlar ve kompulsiyonlarla kendini gösterir. Obsesyonlar arasında yoğun korku, endişe, utanç ve suçluluk gibi hisler vardır. Kompulsiyonlar ise kişiyi rahatsız eden obsesyonlara karşılık gelen zorunlu davranışlardır. Kişi kompulsiyonları yapmadığında obsesyonların artması nedeniyle rahatsızlık hisseder.
OKB’de en yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Güvenlik kaygısı,
- Kirlilik kaygısı,
- Düzen kaygısı,
- İnsanlara zarar verme kaygısı,
- Kendine zarar verme kaygısı,
- İnsanlara zarar verme kaygısı,
- Düşünce kontrolü (Yanlış düşünceleri engelleme)
- Unutkanlık kaygısı (Önemli şeyleri unutmama)
- Asla başına gelmeyecek kötü olaylara hazırlıklı olma isteği.
Kişinin rahatsızlık veren düşüncelere karşı verdiği yanıt olan kompulsiyonlar arasında şunlar bulunur:
- Kolları, elleri ve vücudu tekrar tekrar yıkama
- Ellerini yıkadıktan sonra kurutma
- Düzenleme
- Kontrol etme
- Sayma
- Tekrar tekrar okuma
- Dua etme.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Türleri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk türleri, kişideki obsesyonların türüne göre farklılık gösterir. Kişide görülen obsesyonların türlerine göre OKB şu şekilde sınıflandırılır:
- Düşünsel OKB (düşüncelerin yanlış olduğu korkusu)
- Kirlilik OKB (temizlik takıntısı)
- Düzenlilik OKB (her şeyin belli bir düzende olmasının takıntısı)
- Aşırı güven OKB (güvenlik takıntısı)
- Zarar verme OKB (kendine veya başkalarına zarar verme korkusu).
Obsesif Kompulsif Bozukluk Neden Olur?
Obsesif kompulsif bozukluk nedenleri, psikolojik etmenler, genetik faktörler ve beyindeki yapısal değişikliklere bağlı olarak farklılık gösterir. Genellikle çocukluk dönemi travmaları sonucunda başlar. Ayrıca genetik faktörlerin de etkisi vardır.
Son yapılan çalışmalar, obsesif kompulsif bozukluğu gösteren kişilerde beyinde bazı bölümlerin fazla aktif olduğunu göstermektedir. Bu bölüm limbik sistem olarak bilinir ve tehlikeleri algılayarak koruma mekanizmasını devreye sokar. Ancak OKB’li kişilerde bu bölüm daha fazla çalıştığı için çevredeki uyarıcılara karşı aşırı duyarlılık gelişir.
Ayrıca kişilerde bilişsel yanlılık da görülmektedir. Bilişsel yanlılık, kişilerin olayları algılama şeklidir. OKB’li kişilerde bilişsel yanlılık daha yüksektir. Örneğin, bir kişide oluşan kaza sonucunda kişide suçluluk hissedilirken, başka bir kişide bu his görülmez.
Obsesif Kompulsif Bozukluk İlaçları Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk ilaçları, serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) veya serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI) adı verilen antidepresan türündeki ilaçlardır.
Eğer şiddetli semptomlar varsa ağız yoluyla alına ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi veya her iki tedavi yöntemi de aynı anda kullanılabilir. Bu yöntemler OKB belirtilerini azaltmaya ve kontrol etmeye yardımcı olur.
Aşağıdaki ilaçlar OKB semptomlarının tedavisinde kullanılır:
- Sertalin
- Fluvoxamin
- Paroksetin
- Escitalopram.
Bunlara ek olarak, OCD tedavisinde klomipramin, bupropion, trazodon, buspiron, mirtazapin, tiyoksantin, SNRI, antipsikotik ilaçlar ve nöromodülasyon tedavileri de kullanılabilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk İlaçlarının Yan Etkileri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk ilaç yan etkileri, ilaçların yan etkilerine bağlı olarak farklılık gösterir. Bu yan etkiler aşağıdaki gibidir:
- Mide bulantısı
- Kilo alma
- Seks isteğinin azalması
- Ağız kuruluğu
- Sindirim sorunları
- Titreme
- Ateş basması.
Bazı kişilerde ilaçların yan etkisi daha ağır olabilir. Bu kişilerde şu yan etkiler görülebilir:
- Bağlantı kuramama
- Duygu eksikliği
- Sosyal olarak kendini garip hissetme
- Sessiz olma durumu
- Sıcak basması
- Takıntılı düşüncelerin artması.
Bazı kişilerde ilaç bırakıldığı zaman semptomlar geri dönebilir. Bu kişilerde semptomların geri dönmesi durumunda, belirtiler eskiye oranla daha ağır şekilde görülebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk İlaçsız Geçer Mi?
Obsesif kompulsif bozukluk ilaçsız geçer mi? sorusu sıkça gündeme gelir. Kimi kişilerde OKB, zaman içerisinde hafiflemesiyle ilaç kullanmadan geçebilir. Ancak bu durum herkes için geçerli değildir. Zira bazı kişilerde hastalık belirtileri daha ağır seyreder ve kişinin hayat kalitesini olumsuz etkiler.
Eğer OKB belirtileri hafifse, bilişsel davranışçı terapi ve psikoterapi gibi konuşma terapileri ile geçebilir. Ancak belirtiler ağırsa ilaçsız geçmesi zordur.