Sosyal Medyanın Psikoloji Üzerindeki Etkisi

Sosyal medya platformları, bireylerin bilgiye hızlı bir şekilde ulaşabildiği, diğer insanlarla etkileşimde bulunduğu ve sosyal ağlarındaki kişilerle iletişim kurabildiği dijital ortamlardır. Gelişen teknolojiyle birlikte sosyal medya kullanım yaşı giderek düşmekte ve her yaştan birey sosyal medyanın sunduğu imkanlardan faydalanmaktadır. Sosyal medyanın insan hayatındaki önemi arttıkça psikoloji üzerindeki etkileri de daha fazla merak edilmeye ve araştırılmaya başlanmıştır. Bu araştırmalar sonucunda sosyal medyanın insan psikolojisi üzerindeki etkileri ile ilgili bazı bulgular elde edilmiştir.

Sosyal Medyanın Psikoloji Üzerindeki Etkisi

Günümüzde hemen herkesin bir veya birden fazla sosyal medya platformunda hesabı bulunmaktadır. Sosyal medya kullanım istatistikleri de bu durumun ne kadar yaygın olduğunu gözler önüne sermektedir.

Dünya genelinde 4,9 milyar kişi internete erişebilmektedir ve bunların 3,8 milyarı sosyal medya kullanmaktadır.
Herkesin en az 1,5 saatini günlük olarak sosyal medyada geçirmektedir.
2023 itibariyle dünya genelinde 13-17 yaş aralığında 1,5 milyar sosyal medya kullanıcısı bulunmaktadır.

Bu kullanıcıların %10’u 9-12 yaş aralığında, %5’i ise 6-8 yaş aralığında sosyal medya kullanmaktadır. Sosyal medya kullanımının bu denli artması insan psikolojisi üzerindeki etkilerinin de artmasına neden olmuştur.

Sosyal Medyanın Psikoloji Üzerindeki Olumlu Etkileri

Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki etkilerini incelerken öncelikle sosyal medyanın psikoloji üzerindeki olumlu etkilerinden bahsetmekte fayda vardır. Herhangi bir sosyal medya platformunda geçirilen zaman sınırlı ve kontrollü olduğunda sosyal medyanın psikoloji üzerindeki bazı olumlu etkileri olduğu görülmüştür.

Kendini ifade etme ve toplumsal farkındalık: Sosyal medya, bireylere düşüncelerini, duygularını ve hayata bakış açılarını geniş bir kitleye ulaştırma imkanı tanır. Bu durum kendini ifade etme konusunda daha önce hiç olmadığı kadar fazla seçeneğe sahip olmak anlamına gelir. Bireyler, çeşitli platformlarda paylaşımlarda bulunarak kendilerini daha iyi hissedebilir ve toplumsal konulara dikkat çekerek farkındalık yaratabilir.
Toplumsal destek: Sosyal medyada aktif olan kişiler, iyi ve kötü günlerinde destek alabilecekleri topluluklara kolayca ulaşabilir. Özellikle yaşadığı bir travma nedeniyle yalnız hisseden bir bireyin, sosyal medya sayesinde benzer deneyimleri yaşamış kişilerle iletişime geçmesi ve duygusal destek alması mümkündür. Bu durum kişinin psikolojik olarak kendini daha iyi hissetmesini sağlar.
Bilgiye erişim: Sosyal medya platformları, bireylere bilgiye hızlı bir şekilde erişebilme imkanı tanır. Bu sayede psikoloji, kişisel gelişim ve sağlık konularında uzmanların paylaşımlarına ulaşan kişiler, doğru ve güvenilir bilgiler edinebilir. Ayrıca çeşitli eğitimler, seminerler ve etkinlikler hakkında bilgi alarak katılabilirler.
Yalnızlık hissinin azalması: Sosyal medyada geçirilen zaman, arkadaşlarla yapılan etkileşimlerin artmasını sağlar. Arkadaşlarla yapılan etkileşimlerin artması ise yalnızlık hissinin azalmasına yardımcı olur.

Sosyal Medyanın Psikoloji Üzerindeki Olumsuz Etkileri

Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki olumlu etkilerinin yanı sıra bazı olumsuz etkileri de vardır. Kullanıcılar sosyal medya platformlarında uzun süre vakit geçirdiklerinde ve sosyal medyayı kötü amaçlar doğrultusunda kullandıklarında psikolojik sorunlarla karşılaşabilirler.

Anksiyete ve depresyon: Sosyal medya kullanıcıları, platformlarda geçirdikleri zaman anksiyete ve depresyon belirtilerini deneyimleyebilir. Sosyal medyada yapılan paylaşımlar, kişilerin kendilerini diğer kullanıcılarla kıyaslamasına neden olur. Diğer kullanıcıların yaptığı lüks, mutlu ve başarılı paylaşımlarını gören kişiler kendilerini yetersiz hissetmeye başlar ve bu da anksiyeteye sebep olur.
Sosyal izolasyon: Paradox of Choice (Seçimlerin paradoksu) teorisine göre, bireylerin karşısında ne kadar çok seçenek olursa olsun seçim yapma süreci o kadar zorlaşır. Sosyal medyada her gün yüzlerce paylaşım yapılması ve bu paylaşımların kişilere sunduğu sonsuz seçenekler sosyal medyanın kullanıcılar üzerinde yarattığı bir diğer olumsuz etkidir. Kullanıcılar sürekli olarak yeni içeriklerle karşılaştığı için seçim yapma süreci zorlaşır ve bu da sosyal izolasyona neden olur.
Uykusuzluk: Sosyal medya son dakika gelişmeleri, trendler ve popüler konular hakkında bilgi edinilebilecek platformlardır. Kullanıcılar sosyal medyada geçirilen zaman içerisinde son dakika bildirimlerini kontrol etmek için uyku saatlerini bile erteleyebilmektedir. Ayrıca uykusuz kalan kişilerin uyku düzeni bozulmakta ve kronikleşmektedir.
Dikkat eksikliği ve odaklanma problemleri: Sosyal medyada sürekli olarak yeni içeriklerin ortaya çıkması dikkat dağınıklığını artıran unsurların başında gelir. Dikkat dağınıklığının ardından odaklanma problemleri de ortaya çıkabilir.
Siber zorbalık: Sosyal medyada yapılan kötü niyetli yorumlar, mesajlar ve paylaşımlar siber zorbalığa neden olur. Bireylerin psikolojik olarak yıpranmasına neden olan siber zorbalık, sosyal medyanın en çirkin yüzlerinden biridir.

Sosyal Medyanın Psikoloji Üzerindeki Etkilerinin Azaltılması İçin Alınabilecek Önlemler

Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki olumlu etkilerinden faydalanmak ve olumsuz etkilerinden uzak durmak için bazı önlemler almak gerekir. Bu önlemler kişisel düzeyde alınabileceği gibi toplumsal düzeyde de uygulanabilir.

Kişisel Düzeyde Alınabilecek Önlemler

Kullanım süresini sınırlama: Sosyal medyada geçirilen zaman sınırlandırıldığında sosyal medyanın kişisel gelişim üzerindeki olumlu etkilerinden faydalanmak mümkündür. Ayrıca kullanım süresinin sınırlandırılması psikolojik sorunlarla karşılaşma ihtimalini azaltır.
Geceleri sosyal medya kullanmamaya özen gösterme: Sosyal medyada son dakika bildirimlerini kontrol etmek için geceleri uyku saatleri ertelenmektedir. Bunu alışkanlık haline getiren kişiler uykusuz kalmakta ve kronik uyku bozukluğu yaşayabilmektedir. Geceleri sosyal medya kullanımından kaçınılması uyku düzeninin korunmasına yardımcı olur.
Farklı konulara odaklanma: Sosyal medyada tek bir konuya odaklanmak yerine farklı konulara odaklanılması içerik çeşitliliğini artırır ve seçim yapma sürecini kolaylaştırarak sosyal izolasyon hissini azaltır.

Toplumsal Düzeyde Alınabilecek Önlemler

Ebeveyn denetimi: Çocuklar 13 yaşından küçük tüm kullanıcılar için hesap açmamaya özen göstermektedir. Bununla birlikte çocukların 13 yaşından küçük olsa bile sosyal medya kullanımlarını sınırlı tutmak gerekir.
İçerik filtreleme sistemlerinin geliştirilmesi: Sosyal medya platformlarının içerik filtreleme sistemlerinin geliştirilmesi, kötü niyetli mesajlar ve yorumlardan kişilerin kendilerini korumasına yardımcı olur.

Sosyal Medya Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki etkilerinden olumsuz anlamda etkilenmemek için kişilerin kendilerine bazı kurallar belirlemesi gerekir.

Hesap gizlilik ayarlarını yapma: Sosyal medya hesaplarının gizlilik ayarlarının yapılması hesaplara kimlerin erişebileceğinin kontrol edilmesini sağlar. Bu sayede tanımadığınız kişilerin sizi rahatsız etmesinin önüne geçebilirsiniz.
Paylaşımlara dikkat etme: Sosyal medyada yapacağınız paylaşımlar sizin dijital kimliğinizi oluşturur. Bu nedenle paylaşımlarınıza dikkat etmeniz gerekir. Hiç tanımadığınız kişilerle özel bilgilerinizi paylaşmamaya özen göstermelisiniz.
Bildirimleri kapatma: Sosyal medyada bildirimlerin kapatılması son dakika bildirimlerini kontrol etmeye gerek kalmaması anlamına gelir. Böylece gece uyku saatlerinizi ertelemenize de gerek kalmaz.
Çocukların kullanımını denetleme: Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki olumsuz etkilerinden çocukların da uzak durması gerekir. Bu nedenle çocukların sosyal medya kullanımını denetlemek ebeveynlerin sorumluluğundadır.

Sosyal Medya Kullanırken Neler Yapılabilir?

Sosyal medyanın psikoloji üzerindeki olumlu etkilerinden faydalanmak için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır.

İyi içerik tüketme: Sosyal medyada her gün yüzlerce yeni içerik kullanıcıların beğenisine sunulur. Bu içeriklerden iyi olanları takip etmek ve kötü olanlardan uzak durmak gerekir. İyi içerik tüketmek psikolojik olarak kendinizi iyi hissetmenizi sağlar.
Yeni şeyler öğrenme: Sosyal medyada her gün yüzlerce yeni içerik kullanıcıların beğenisine sunulur. Bu içeriklerden iyi olanları takip etmek ve kötü olanlardan uzak durmak gerekir. İyi içerik tüketmek psikolojik olarak kendinizi iyi hissetmenizi sağlar.
Güçlü bağlantılar kurma: Sosyal medyada arkadaşlarla kurulan etkileşim güçlü bağlantılar kurmayı sağlar. Güçlü bağlantıların kurulması ise kişilerin psikolojik olarak kendini iyi hissetmesine yardımcı olur.