Vortioksetin, Brintellix adı altında bilinen, yetişkinlerde majör depresif bozukluğun (MDB) tedavisi için kullanılan oral yoldan alınan bir antidepresandır. Vortioksetin’in etken maddesi de vortioksetindir. Vortioksetin selektif serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) ve serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörü (SNRI) sınıfı bir antidepresandır. Vortioksetin, duygu durum bozuklukları ve anksiyete bozukluklarının yanı sıra obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılabilir.
Vortioksetin nedir ve ne için kullanılır?
Vortioksetin, majör depresif bozukluğun (MDB) tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Vortioksetin, duygu durum bozuklukları ve anksiyete bozukluklarının yanı sıra obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılabilir. Vortioksetin yetişkinlerde MDB’nin tedavisi için onaylıdır. Vortioksetinin etkisinin tam mekanizması bilinmemekle birlikte vortioksetin iletici 5-HT3 ve 5-HT7 reseptörlerine antagonizma göstererek ve 5-HT1A reseptörüne agonist etki yaparak çalıştığı düşünülmektedir. Vortioksetin yeme bozukluğu, anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk gibi rahatsızlıkların tedavisinde kullanılabilir ancak bu hastalıklar için kesin bir onayı bulunmamaktadır. Vortioksetin anksiyete bozukluğuna sebep olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
Vortioksetin’in yan etkileri nelerdir?
Vortioksetin’in olası yan etkileri şunlardır:
- Baş dönmesi
- Mide bulantığı
- Kusma
- İshal
- Yorgunluk
- Uyku güçlüğü
- Libidoda azalma
- Cinsel isteksizlik
- Erkeklerde iktidarsızlık
Daha az görülen yan etkiler ise şunlardır:
- Ateş
- Ciltte döküntü
- Kaşıntı
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Şişmiş ayak bilekleri veya toplarda
- Kırgınlık hissi
- Odaklanmada güçlük
- Baş ağrısı
- Terleme artışı
- Sırt ağrısı
- Kilo kaybı
- Sık sık idrara gitme
Duyarlı bireylerde
- Sindirim sisteminde kanama
- Düşük serotonin seviyesine bağlı nöbetler
- Kardiyovasküler hastalıklarda tehlikeli aritmi
- Karaciğer fonksiyon bozukluğu
Vortioksetin’i kimler kullanamaz?
Aşağıdaki durumlarda vortioksetin kullanılmamalıdır:
- Mide veya bağırsak kanaması öyküsü olanlarda,
- Serotonin salgılayan tümör (karcinoid sendromu) olanlarda,
- Ağır karaciğer yetmezliği olanlarda,
- Mide bulantısı ve kusmanın istenmeyen etkiler yarattığı durumlarda,
- Kullanımına bağlı yarar-zarar oranı kabul edilemeyecek kadar yüksek olduğu durumlarda.
Vortioksetin kullanmadan önce nelere dikkat edilmelidir?
Kullanım öncesinde aşağıdaki durumların doktora bildirilmesi gerekmektedir:
- Ağır karaciğer yetmezliği,
- Mide veya bağırsak kanaması öyküsü,
- Karcinoid sendromu (serotonin salgılayan tümör),
- Hamilelik ve emzirme dönemi.
Vortioksetin nasıl kullanılır?
Vortioksetin doktorun önerdiği şekilde günde bir kez ağız yoluyla kullanılır. Vortioksetin sabah veya akşam yemek saatinden bağımsız olarak kullanılabilir. Vortioksetin tablet formundadır ve su ile bütün olarak yutulmalıdır. Tablet ezilmeli veya kırılmalıdır.
Vortioksetinin etkisi ne zaman başlar?
Antidepresan etkiler genellikle kullanıma başladıktan birkaç hafta içerisinde görülmeye başlanır. Ancak vortioksetinin etkileri kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.
Vortioksetin kimleri risk altına sokar?
Aşağıdaki durumlar vortioksetin kullanımını riskli hale getirebilir:
- Ağır karaciğer yetmezliği,
- Kardiyovasküler hastalıklar,
- Glokom (göz tansiyonu),
- Kilo verme isteği,
- Bipolar bozukluk öyküsü,
- Gebelik dönemi ve emzirme.
Bipolar bozukluğu olan kişilerde antidepresan kullanımı nedir?
Bipolar bozukluğu olan kişilerde antidepresan kullanımı dikkat gerektiren bir durumdur. Bipolar bozukluğu olan kişilere antidepresan verildiğinde manik atakların tetiklendiği görülmektedir. Antidepresanların bu olumsuz etkininin önüne geçmek adına antidepresanlarla birlikte lityum, valproat veya karbamazepine gibi duygudurum stabilize edici ilaçların kullanılması gerekmektedir.
Bipolar bozukluğu olan kişide depresyon belirtileri varsa ne yapılmalıdır?
- Bipolar bozukluğu olan kişilerin depresyon belirtileri olduğunda vakit kaybetmeden doktora başvurmaları gerekmektedir.
- Tedavi planlamasında psikiyatristlerin bipolar bozukluk için deneyimleri ve uzmanlıkları önemlidir.
Bipolar bozukluğu olan kişilerin tedavisi nasıl yapılmaktadır?
- Bipolar bozukluğu olan kişilerde tedaviye psikiyatrist tarafından tanı konulduktan sonra başlanır.
- Tedavi ilaçlar ve psikoterapi yöntemlerinden oluşur.
- Tedavi planlaması kişiye özeldir. Uygulanan tedavi planı kişinin hayatına entegre edilebilecek şekilde olmalıdır. Kişi tedaviye uyum sağladığında olumlu sonuçlar görülür.
Bipolar bozukluğu olan kişilerde ilaç tedavisinin önemi nedir?
- Bipolar bozukluğu olan kişilerde manik ve depresif belirtilerin ortadan kaldırılması amacıyla ilaç tedavisi uygulanır.
- Bipolar hastalığın kronik bir rahatsızlık olması nedeniyle uzun süre ilaç kullanılması gerekmektedir.
- Tedaviye erken başlanması ve tedavinin aksatılmadan sürdürülmesi gerekmektedir.
Vortioksetin diğer ilaçlar ile birlikte kullanılırsa ne olur?
Aşağıdaki ilaç grupları vortioksetin ile birlikte kullanıldığında dikkat edilmesi gereken ilaç gruplarıdır:
- Duygudurum stabilize ediciler (valproat, lityum),
- Antipsikotikler,
- Kardiyovasküler ilaçlar,
- Antikoagülanlar,
- Diyabet ilaçları,
- L thyroxine içeren guatr ilaçları,
- Agranolüsite ilacı olan klomipramin,
- Migren ilacı olan siproheptadin,
- Histamin-2 reseptör antagonisti olan ranitidin.
Ayrıca vortioksetin ile birlikte şunların da alınmaması gerekmektedir:
- Lityum ve benzodiazepin türevleri (alprazolam, klonazepam),
- Magnezyum içeren antasitler.
Vortioksetin ile birlikte magnezyum içeren antasitler alındığında ne olur?
Magnezyum içeren antasitler vortioksetinin emilimini azaltabilmektedir. Vortioksetinin etkinliği bu sebeple azalabilmektedir. Vortioksetinin emilimini azaltabilen magnezyum içeren antasitler şunlardır:
- Magnezyum karbonat içeren ürünler,
- Magnezyum hidroksit içeren ürünler.
Magnezyum içeren antasitler vortioksetin alımından en az 6 saat önce veya vortioksetinden en az 2 saat sonra alınmalıdır.
Vortioksetinin aşırı dozu ne anlama gelir?
Aşağıdaki durumlar vortioksetinin aşırı dozu anlamına gelmektedir:
- Günde iki veya daha fazla vortioksetin dozunun alınması,
- Daha önceden planlanmamış şekilde vortioksetinin yüksek dozda kullanılması.
Vortioksetinin aşırı doz belirtileri nelerdir?
Vortioksetinin aşırı doz belirtileri aşağıdakileri kapsamaktadır:
- Nefes darlığı ve düzensiz kalp atışı gibi kardiyovasküler semptomlar,
- Kusma, mide bulantısı ve ishal gibi sindirim sistemi semptomları,
- Ateş, terleme ve titreme gibi semptomlar,
- Sara nöbeti geçirme,
- Anksiyete ve ajitasyon gibi merkezi sinir sistemi semptomları.
Vortioksetini kimler kullanabilir?
Aşağıdaki durumlarda vortioksetin dikkatle kullanılmalıdır:
- Bipolar duygusal bozukluğu olan kişilerde tedaviye lityum veya duygudurum stabilize edici ilaçlarla başlanmalıdır. Antidepresanlar bipolar bozuklukta manik atakları tetikleyebilmektedir.
- Ağır karaciğer yetmezliği olanlarda doz ayarlaması yapılması gerekmektedir.
- Ağır renal yetmezliği olanlarda da dikkatle kullanılmalıdır. Hafif ile orta dereceli renal yetmezliği olanlarda doz ayarlaması yapılması gerekmektedir. Antidepresanların protein bağlanması yüksektir bu sebeple renal yetmezliği olanlarda birikim yapabilmektedir.
Anksiyete bozukluğu nedir?
- Anksiyete bozukluğu; endişe, korku ve kaygı gibi duyguların yoğunlaşarak kişinin günlük hayatını zorlaştırdığı ruhsal bir hastalıktır.
- Anksiyete semptomları şunlardır:
- Konsantrasyon güçlüğü,
- Nefes darlığı,
- Çarpıntı,
- Titreme,
- Aşırı terleme,
- Kusma ve mide bulantısı,
- Sık idrara gitme.
Anksiyete semptomları herkeste farklı düzeyde ortaya çıkabilmektedir. Anksiyete bozukluğunda endişe ve korku normalden daha yoğun görülmektedir.
Anksiyete bozukluğunun türleri nelerdir?
- Panik bozukluk: Beklenmedik panik ataklarla karakterizedir. Panik atak çarpıntı, nefes darlığı ve kalpte ağrı gibi fiziksel semptomlarla birlikte ölme korkusunu içermektedir.
- Sosyal kaygı: Toplum içinde konuşma yapmak gibi aktiviteler sırasında başkaları tarafından yargılanma korkusunu kapsamaktadır.
- Sınırlı veya konuşma anksiyetesi: Çocuklarda sık görülen bir sosyokültürel endişe türüdür.
- Karmaşık travmatik stres bozukluğu: Kişinin hayatını tehdit eden yaralanmaya sebep olabilecek travmaların ardından ortaya çıkmaktadır.
- Belli bir nesneye veya aktiviteye karşı takıntılı korkular: Örnek olarak çocuklarda yılan korkusu ya da uçak seyahatine ilişkin endişe verilmektedir.
Anksiyete bozukluğunun her türünde tedavi edilmediğinde semptomların ilerlemesi görülmektedir.
Anksiyete bozukluğunda kullanılan ilaçlar nelerdir?
- Anksiyete bozukluğunda aşağıdaki ilaç grupları kullanılmaktadır:
- Bazı antidepresanlar (fluoksetin gibi),
- Bazı antihistaminikler (difenhidramin),
- Bazı betablokörler (propranolol),
- Bazı nöbetlere karşı koruyucu ilaçlar (topiramat),
- Bazı serotonin geri alım inhibitörleri (buspiron).
Anksiyete bozukluğunda kullanılan bu ilaçların hepsi yan etkilere sahip olabilmektedir.
Anksiyete bozukluğunun tedavisi nasıl yapılmaktadır?
- Anksiyete bozukluğunun tedavisinde psikoterapi yöntemleri kadar farmakoterapi yöntemleri de önemlidir.
- Tedavi planlamasında kişinin yaşına, cinsiyetine ve anksiyetenin şiddetine bakılmaktadır.
- Zorlayıcı durumlarda ilaç tedavisi ile birlikte bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi yöntemleri de uygulanmaktadır.
Tedavi planına uyulduğunda anksiyete bozukluğunun belirtilerinde azalma görülmektedir.
Cinsel işlevsellikte azalma nedir?
Cinsel işlevsellik azalmaya başladığında kişinin bunu fark etmemesi mümkün değildir. Cinsel işlevselliğin azalmasının belirtileri şunlardır:
- Cinsel istekte azalma,
- Cinsel ilişki sırasında zevk alamama ya da bu zevkin her zaman olmaması,
- Cinsel birleşme sırasında sertleşme sorunları ya da hiç sertleşmeme,
- Sertleşme sağlasa bile cinsel birleşme sona erdikten sonra sertleşmenin kaybolması,
- Kadınlarda orgazm olamama ya da çok zor olma durumu,
- Kadınlarda vajinal kuruluk.
Duygu durum bozukluğu nedir?
- Duygu durum bozukluğu; üzüntü, sevinç gibi duyguların normalden fazla değişim gösterdiği rahatsızlıktır.
- Duygu durum bozukluğunun belirtileri şunlardır:
- Aşırı üzülme ve endişelenme,
- Bazen aşırı mutlu hissetme gibi karamsar hissetme ve motivasyon kaybı,
Duygu durum bozukluğunun türleri nelerdir?
- < li >Bipolar duygusal bozukluk: Manik ataklarla kendini göstermektedir. Manik atak sırasında kişi neşeli olmaktadır ancak bu durum devam etmemektedir. Bireylerin büyük kısmı bipolar bozukluktan dolayı ağır şekilde işlevsellik kaybı yaşamaktadır. Bipolar duygusal bozuklukta intihar oranı yüksek olmaktadır.< li >Duygudurum bozulması: Kişiler travma sonrası duygu durum bozulması yaşamaktadır.< li >Kış depresyonu: Mevsim geçişlerinde duygu durum değişiklikleri olmaktadır.< li >Depresyon: Sürekli kötü hissetme, hayattan zevk almama gibi semptomlar ile karakterizedir.
Duygu durum bozukluğu nasıl bir hastalıktır?
- < li >Duygu durum bozukluğu; kişinin motivasyonunu düşüren、isteklerini azaltan、yorgun hissetmesine sebep olan karamsarlığın hakim olduğu üzüntü duygularıyla、aşırı neşe、heyecan、coşku、tutku、şevk gibi duyguların artışıyla ortaya çıkan ruhsal hastalıktır.< li >Duygu durum değişiklikleri çevresel faktörlerden etkilenebilmektedir ancak bazı hallerde kendi kendine düzelmemektedir.< li >Duygu durum değişikliklerinin süreleri farklı olmaktadır.< li >Duygu durum değişikliklerinin sürelerinin kısa ya da uzun olmasının yanında şiddeti de kişiden kişiye değişmektedir.< li >Duygu durum değişiklikleri çocuklarda、yaşlılarda、hamile kadınlarda、emziren annelerde daha sık görülmektedir.< li >Duygu durum değişiklikleri; stres、genetik yatkınlık、travma、uykusuzluk、madde kullanımı・bağımlılığı、cinsiyet、doğum kontrol hapı・rahim içi doğurucu implant gibi hormonal değişimler nedeniyle artmaktadır.< li >Kadınlara göre erkeklarda duygudurum değişikliğinin şiddeti daha fazla hissedilmektedir.< li >Erkeklar yarıyı hasta olarak adlandırılmaktadır ancak kadınlar sürekli hasta olmaktadır.
< strong >Duygu durum değişiklikleri nasıl tedavi edilmektedir?< / strong >
< ul >< li >Duygu durum değişikliklerinin tedavisi için psikiyatrist gereken yerlerde psikolog tarafından ilaçlı・ilaçsız tedavi yöntemları uygulanmaktadır.< li >Tedavi yöntemları; stres yönetimi、bilişsel davranışçı terapi、interpersonal terapi、ilac tedavisi uygulanmaktadır.< li >Interpersonal terapi; ilişkiler üzerinden giden bir terapidir.< li >Bilişsel davranışçı terapide kişi düşüncelerini değiştirmeye çalışmaktadır.< li >Duygu durum değişikliklerinin tedavisinde lityum・valproat・carbamazepine・lamotrigine gibi duygudurum stabilize edici ilaçlar ile atypical antipsychotic ilaçlar kullanılmaktadır.< li >Erken dönemde başlanan tedaviyle bipolar hastalığın kontrol altına alınması mümkündür.< strong >Duygu durum değişiklikleri hangi hastalıklardan ortaya çıkmaktadır?< / strong >
< ul >< li >Bipolar duygusal bozukluk başta olmak üzere depresyon、kronik obstrüktif akciğer hastalığı、kalp damar hastalıkları、diyabet gibi fiziksel rahatsızlıklardan duygu durum değişiklikleri ortaya çıkabilmektedir.< li >Ayrıca Parkinson・Alzheimer・Huntington gibi nörolojik hastalıklarda da duygu durum değişiklikleri görülmektedir.< li >Kronik ağrı sendromu ve fibromyalji de duygu durumu etkileyen hastalıklardandır.< li >Özellikle geriatri yani yaşlılık döneminde meydana gelen fiziksel hastalıklar duygu durum değişikliklerini tetikleyebilmektedir.< li >Ayrıca hamilelik、doğum、emzirme dönemlerinde de duygu durumu değişiklikleri sık görülmektedir.< strong >Duygu durum değişiklikleri nelere yol açmaktadır?< / strong >
< ul >< li >Duygu durum değişikliklerinin semptomları arasında uyku problemleri・bitkinlik・hayattan zevk almama・endişe・karamsar düşünceler・ilgi eksikliği・sosyal fobi・odaklanamama・konsantrasyon güçlüğü・mide bulantısı・baş dönmesi・nefes darlığı・kalpte ağrı・çarpıntı・terleme・tremor・kas gevşekliği・kas sertliği・kas krampları・sık idrara gitme yer almaktadır.< li >Duygu durum değişikliklerinin yararlı yönleri de bulunmaktadır fakat bunların altında kişi kendini geliştirmelidir.< li >Duygu durum değişikliklerinin olumsuz etkileri; intihar düşüncesi、girişkenlik azlığı、madde kullanımının artması、aşırı borçlanma、sosyal ilişkilerin azalması、iş・okul başarısının düşmesi・dikkatsizlik・disleksi olarak görülmektedir.