Sırtlanlar, Avcılar Alt Sınıfı içindeki Etçil Hayvanlar Üst Grubu arasında yer alır. Bu hayvanlar dünyada en çok bilinen etçil türler arasında bulunurlar. İki cins ve birçok türden oluşurlar. Cinsleri sırtlan ve kaya sırtlanleğen sırtlanı, çizgili sırtlan, Asya sırtlanı, çöl sırtlanı, kaya sırtlanı ve bozkır sırtlanı şeklinde sıralanabilir.
Sırtlanlar, köpeksi görünümlü, iri, kaslı ve çok dayanıklı hayvanlardır. Çoğunlukla açık arazilerde, ormanlık alanlarda ve otlaklarda yaşarlar. Leğen sırtlanları, çizgili sırtlanlardan daha çok Afrika’da bulunurlar. Kaya sırtlanı ise Asya ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde yaşar. Sırtlanlar gruplar hâlinde dolaşırlar ve genellikle büyük avların peşine düşmezler. Daha çok ölmüş hayvanleri veya büyük hayvanların yaralarını yerler. Bazen de küçük başlı avlara saldırabilirler.
Kültürel Yansımaları
Sırtlanlar Afrika’nın birçok bölgesinde önemli bir yere sahiptir. Onlarla ilgili atasözleri, efsaneler ve hikâyeler bulunur. Örneğin, Etiyopya’da insanlar günlük hayatlarında sırtlanlara çokça atıfta bulunurlar. Onlar için birer korku ve nefret simgesi olan bu hayvanlar, aynı zamanda bağışıklığın da sembolü olarak görülürler.
Fiziksel Özellikleri
Sırtlanların ayakları çok kuvvetlidir. Vücutları köpeğe ama daha çok ineye benzer. Gözlerinin çevresi çıplaktır; bu nedenle dışarıdan gelen tehlikelere çok çabuk reaksiyon gösterirler. Kulakları dik ve oldukça hassastır.
Sırtlanların beden uzunluğu yaklaşık 1 m kadar olup, kuyruk uzunlukları 30-35 cm’dir. Ağırlıkları 25-80 kg arasında değişir. Cinsler arasında fark olduğu için leğen sırtlanları kaya sırtlanlarından daha iridir.
Sırtlanların ön dişleri oldukça büyüktür; bu nedenle kemirme işlevini iyi yerine getirirler. Et yiyen hayvanlara göre dişlerindeki ara mesafesi oldukça fazladır.
Sırtlanların Davranışları
Sırtlanlar çok akıllı hayvanlardır ve genel olarak organize bir şekilde hareket ederler. Dişi ve erkek sırtlanlardan oluşan gruplar hâlinde yaşarlar ve her grup yaklaşık 40 birey içerebilir. Ancak bu sayı genellikle daha düşüktür.
Sırtlanlar, güçlü koku alma yetenekleri sayesinde kilometrelerce uzaktaki ölü hayvanlerin kokusunu alabilirler. Bu özellikleri onları et avcılığı konusunda son derece yetenekli kılar.
Sırtlanların Üremesi
Sırtlanlar her yıl üreyebilirler. Gebelik süresi yaklaşık 90 gündür ve bir seferde 2-4 yavru dünyaya getirirler. Yavrular doğduklarında kördürler ancak hızla gelişirler.
Bazı araştırmalara göre sırtlan yavruları doğduktan sonra yaklaşık 4 hafta boyunca emzirlirler. Bu süre zarfında dişi sırtlan oldukça savunmasızdır, bu nedenle diğer grup üyeleri onun ve yavrularının korunmasından sorumlu tutulur.
Sırtlanların Yaşam Süresi
Sırtlanların doğal yaşam süresi hakkında tam bir bilgi olmamakla birlikte, bazı tahminlere göre vahşi ortamda 10-12 yıl yaşayabilirler. Ancak esaret altında bu süre biraz daha uzayabilir.
Sırtlanların Doğal Düşmanları
Sırtlanların düşmanı olarak genellikle insanlar ve büyük etçiller, özellikle kaplanlar ve aslanlar gösterilir. Bu büyük yırtıcılar, sırtlan gruplarının avları arasında sıkça yer alır.
Sırtlanların Beslenme Biçimleri
Sırtlanlar etçil hayvanlardır ve beslenme biçimleri tamamen av peşinde koşmak üzerine kuruludur. Genellikle ölü hayvanleri, büyük hayvanların yaralarını ve bazen de küçük avları tüketirler.
Afrika’da yapılan bir araştırmaya göre sırtlanlar günlük 2 kg et tüketebilirler. Bununla birlikte, eğer ihtiyaç duyarlarsa 15 gün boyunca gıda almadan da yaşayabilirler.
Sırtlan Türleri
Leğen Sırtlanı (Crocuta crocuta)
Açıklaması: Leğen sırtlanlarının boyu 95-150 cm arasında değişir ve kuyrukları 25-35 cm uzunluğundadır. Ağırlıkları 40-86 kg olabilir. Leğen sırtlanlarının en belirgin özelliği grimsi kahverengi tüyleridir; bu tüylerin üzerinde koyu halkalar veya benekler bulunabilir.
Çizgili Sırtlan (Hyaena hyaena)
Açıklaması: Çizgili sırtlanlar, leğen sırtlanlarına göre daha küçük ve ince yapılıdır. Ağırlıkları genellikle 30-50 kg arasındadır. Tüyleri kısa ve sert olup, gri-mor rengindedir. Vücutlarının yanlarında koyu kahverengi veya siyah çizgiler bulunur.
Asya Sırtlanı (Hyaena hyaena)
Açıklaması: Asya sırtlanları, çizgili sırtlanlarla benzerlik gösterir ancak genellikle daha iri yapılıdır. Göz çevresindeki tüysüz alan dikkat çekicidir. Kahverengi-mor arası renkte kısa tüylere sahiptir.
Kaya Sırtlanı (Hyaena brevicauda)
Açıklaması: Kaya sırtlanları, diğer sırtlan türlerine göre daha küçük ve tüysüzdür. Kuyrukları oldukça kısadır ve vücut yapıları kompakttır. Tüyleri sarımtrak veya grimsi renkte olabilir.
Çöl Sırtlanı (Parahyaena brunnea)
Açıklaması: Çöl sırtlanları, tüylü kuyruklarıyla dikkat çekerler ve sahra çölünde yaşayan tek sırtlan türüdür. Vücut yapıları oldukça incedir ve kahverengi-mor arası renkte kısa tüylere sahiptirler.
Bozkır Sırtlanı (Hyaena vitulus)
Açıklaması: Bozkır sırtlanları, kumlu ve çalılık alanlarda yaşayan orta büyüklükteki sırtlanlardır. Tüyleri sarımtrak veya grimsi renkte olup, vücutlarının yanlarında koyu çizgiler bulunur.