1929 Büyük Buhranı, 1929 yılında başlamış ve yaklaşık on yıl sürmüş olan, tarihsel olarak “en büyük ve en yıkıcı ekonomik bunalım” olarak adlandırılan buhrandır. Bu buhran, ABD’de hisse senedi fiyatlarının çökmesi ile başlamış, kısa süre içerisinde tüm dünyayı etkilemiştir. En büyük etkisi ise 1930’lu yıllarda yaşanmıştır.
1929 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrindeki Wall Street Borsa’sında başlayan bu buhran, hisse senedi fiyatlarının çökmesiyle ortaya çıkmış ve kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Bu buhranın etkileri 1930’lu yıllara kadar devam etmiştir.
Bu bunalımın en büyük etkisi yaşandığı dönemde dünya ekonomisinde önemli bir değişim yaşanmış ve ülkeler arasındaki ticaret dengesi bozulmuştur. Bu durum, birçok ülkede işsizlik oranlarının artmasına ve sosyal huzursuzlukların meydana gelmesine neden olmuştur.
Buhranın başlangıcında Amerika Birleşik Devletleri, dünyanın en büyük ekonomisi konumundaydı. Ancak buhranın etkisiyle birlikte ülkenin ekonomik gücü ciddi şekilde sarsıldı. Hisse senedi piyasalarında yaşanan çöküş sonucu yüz binlerce kişi yatırım yaptıkları şirketlerin batmasıyla birlikte tüm birikimlerini kaybetti. Bankaların iflas etmesiyle birlikte milyonlarca kişinin hesaplarındaki paralar da buharlaştı.
Buhranın etkisi sadece Amerika Birleşik Devletleri ile sınırlı kalmadı. Avrupa’da da bunalımın etkileri hissedildi. Özellikle Almanya, İngiltere ve Fransa gibi büyük ekonomilere sahip ülkelerde de işsizlik oranları arttı ve sosyal huzursuzluklar meydana geldi.
Büyük Buhran, tarihin en derin ekonomik bunalımlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu bunalımın etkileri günümüzde bile hala hissedilmektedir.
BuharN nasıl başladı ve etkileri nasıl oldu?
1929 Büyük Buhranı, 1929 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrindeki Wall Street Borsa’sında hisse senedi fiyatlarının çökmesiyle başlayan ve on yıl boyunca devam eden büyük bir ekonomik bunalımdır. Bu bunalım, tarihteki en büyük ve en yıkıcı ekonomik krizlerden biri olarak kabul edilir.
Büyük Buhran, 1929 yılında ABD’de hisse senedi fiyatlarının hızla düşmeye başlamasıyla ortaya çıktı. Bu düşüş, 24 Ekim 1929’da (Kara Perşembe) New York Borsası’nda yaşanan büyük bir çöküşle zirveye ulaştı. Çöküşün ardından birçok banka iflas etti ve yüz binlerce kişi işini kaybetti. Büyük Buhran, dünya genelinde ciddi ekonomik sorunlara yol açtı.
Buharın başlangıç tarihi olarak 1929 yılı kabul edilmektedir. Ancak bu tarihten önce de ülkelerde ekonomik dengesizlikler yaşanmaktaydı. Özellikle Birinci Dünya Savaşı’nın yarattığı tahribat ve savaş sonrası ülkelerin borçlanarak yaptıkları kalkınma hamleleri, ülkelerin ekonomik açıdan kırılgan bir yapıya sahip olmasına neden olmuştu.
Buhranın başlangıç tarihi olarak 24 Ekim 1929 tarihi kabul edilmektedir. Bu tarihte New York Borsası’nda hisse senedi fiyatları hızla düşmeye başladı ve borsa kara günler geçirmeye başladı. Hisse senetlerinin değeri düştü ve birçok banka iflas etti.
Buhranın başlangıcında Amerika Birleşik Devletleri’nin ekonomisi oldukça güçlüydü. Ancak hisse senedi piyasasında yaşanan spekülasyonlar ve bankaların kötü yönetimi, ekonomiyi zayıflatmaya başlamıştı. Ayrıca tarım sektöründe de aşırı üretim nedeniyle fiyatlar düşmüştü.
Büyük Buhran, özellikle 1930’lu yıllarda dünya genelinde ciddi ekonomik sorunlara yol açtı. ABD’de milyonlarca kişi işsiz kaldı ve yüz binlerce banka iflas etti. Ayrıca birçok ülke de bunalımın etkisiyle birlikte ticaret hacmini azaltmak zorunda kaldı.
BuharN ile ilgili önemli tarihler
Büyük Buhran ile ilgili önemli tarihler şunlardır:
- Kara Perşembe: 24 Ekim 1929’da New York Borsası’nda hisse senedi fiyatlarının hızla düştüğü gün.
- Kara Cuma: 25 Ekim 1929’da borsa çöküşünün devam ettiği gün.
- Kara Pazartesi: 28 Ekim 1929’da hisse senedi fiyatlarının tekrar düştüğü gün.
- Kara Salı: 29 Ekim 1929’da New York Borsası’nın tarihinin en büyük çöküşünü yaşadığı gün.
- 1930: İlk iflas eden bankaların ortaya çıkmasıyla birlikte bunalımın derinleşmeye başladığı yıl.
- 1933: Franklin D. Roosevelt’in başkan olmasıyla birlikte bunalımın etkilerinin azalmaya başladığı yıl.
Buharın etkileri
Amerika Birleşik Devletleri’nde
- Büyük Buhran’ın en belirgin etkisi işsizlik oranlarında yaşandı. 1933 yılında işsizlik oranı %25 seviyelerine kadar yükseldi. Yani her dört kişiden biri işsizdi.
- Bunun yanı sıra birçok banka iflas etti ve yüz binlerce kişi tasarruf hesaplarını kaybetti. Ayrıca birçok küçük işletme de iflas etti ve kapandı.
- Tüm bu gelişmeler sonucunda Amerika Birleşik Devletleri’nin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH) da ciddi şekilde düştü.
- Büyük Buhran’ın bir diğer sonucu da tarım sektöründe yaşandı. Tarım ürünlerinin fiyatları düştü ve çiftçiler büyük zararlar etmeye başladı. Bu durum “Toz Fırtınası” adı verilen olayla birleşince özellikle Orta Batı’da tarım faaliyetleri neredeyse durma noktasına geldi.
Avrupa’da
- Büyük Buhran’ın Avrupa üzerindeki etkileri de oldukça yıkıcı oldu. Özellikle Almanya’da işsizlik oranları %30 seviyelerine kadar yükseldi ve sosyal huzursuzluklar meydana geldi.
- Almanya’nın yanı sıra İngiltere ve Fransa gibi diğer büyük ekonomilerde de bunalımın etkileri hissedildi ancak bunlar daha az şiddetli oldu.
Buhranın Türkiye üzerindeki etkileri
Büyük Buhran’ın Türkiye üzerindeki etkileri, ülkenin o dönemdeki ekonomik yapısına bağlı olarak değişiklik göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, o dönemde tarım ağırlıklı bir ekonomi modeline sahipti ve sanayileşme süreci henüz tam olarak tamamlanmamıştı. Bu nedenle, Büyük Buhran’ın Türkiye üzerindeki etkileri daha sınırlı kalmıştır.
Bununla birlikte, Türkiye de dünyanın diğer ülkeleriyle ekonomik ilişkiler içerisindeydi ve bu nedenle Büyük Buhran’ın bazı olumsuz etkilerini hissetmiştir. Özellikle ihracat gelirlerinde düşüş yaşanmış ve bazı kamu yatırımları ertelenmek zorunda kalmıştır.
Büyük Buhran’ın Türkiye üzerindeki bir diğer etkisi ise sanayileşme sürecini hızlandırması olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti, bu dönemde sanayi yatırımlarına öncelik vermeye başlamış ve kalkınma hamlelerini hızlandırmıştır. Böylece ülke, ilerleyen yıllarda daha güçlü bir sanayi altyapısına sahip olmuştur.
Özetle, Büyük Buhran’ın Türkiye üzerindeki etkileri sınırlı kalmış ancak ülkenin sanayileşme sürecini hızlandırmasına neden olmuştur.