Antidepresan ilaçlar, depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi psikiyatrik hastalıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Antidepresan ilaçlar, serotonin, norepinefrin ve dopamin seviyelerini etkileyerek ruh halini iyileştirir. Ancak, uzun süreli kullanımlarında vücudun bu ilaçlara alışması sonucu, kullanımı bırakıldığında bazı yoksunluk belirtileri yaşanabilir. Bu belirtilere antidepresan bırakma sendromu denir. Antidepresan ilaçları bırakıldığında görülen bu sendrom, özellikle tedavi sürecinin yarıda kesilmesi durumunda ortaya çıkar. Antidepresan bırakma sürecinde yaşanan etkiler ve belirtiler kullanılan ilaca, tedavi sürecine ve kullanım süresine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Antidepresan Bırakma Sendromu Nedir?
Antidepresan ilaçların uzun süreli kullanımının ardından birden bire kesilmesi veya dozunun düşürülmesi sonucu ortaya çıkan yoksunluk belirtilerine antidepresan bırakma sendromu denir. Antidepresan ilaçlar beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzeltmeye yardımcı olur. Bu ilaçların kullanımı bırakıldığında ise beyinde yeniden bir denge oluşması gerekir. Bu süreçte baş ağrısı, mide bulantısı, huzursuzluk, uyku bozukluğu, terleme ve baş dönmesi gibi çeşitli belirtiler yaşanabilir. Bu belirtiler genellikle birkaç hafta sürse de bazı vakalarda aylarca devam edebilir. Özellikle fluoksetin (Prozac) gibi uzun yarı ömre sahip antidepresanların bırakılmasında belirtiler daha hafif seyreder ve daha kısa süreli olurken; venlafaksin (Effexor) veya paroksetin (Paxil) gibi kısa yarı ömre sahip antidepresanların bırakılması daha zor olabilir.
Antidepresan Bırakma Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Antidepresan ilaçları bırakıldığında görülen sendroma antidepresan bırakma sendromu denir. Bu sendromda çeşitli yoksunluk belirtileri yaşanabilir. Antidepresan bırakma sendromunun belirtileri antidepresanın türüne, kullanım süresine ve kişinin vücut kimyasına göre değişiklik gösterebilir. Antidepresan ilaçları bırakıldığında görülen başlıca yoksunluk belirtileri şunlardır:
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Baş dönmesi
- Ateş basması
- Uyku bozukluğu
- Terleme
- Kas ve eklem ağrıları
- Göğüs ağrısı
- Düşük enerji
- Sinir ve huzursuzluk
- Odaklanmada zorluk
- Unutkanlık
- Korku ve panik atak
- Bilinç bulanıklığı
- Sosyal aktivitelere olan ilginin azalması
Bazı durumlarda antidepresan bırakma sendromuna elektromanyetik dalgaların neden olduğu hissiyat benzeri yan etkiler de görülebilir. Bu yan etkiler şunlardır:
- Beyin sarsıntısı ya da elektrik çarpması hissi
- Bazen görme alanının kenarlarında görülen ışık parlamaları ya da yıldızlar gibi parlayan nesneler
- Bazı seslerin aniden çok yüksek gelmesi
- Tinnitus ya da kulakta çınlama sesi
Antidepresan ilaçları bırakıldıktan sonra görülen bu yoksunluk belirtileri birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürebilir. Bazı nadir vakalarda ise belirtilerin aylarca sürdüğü görülmüştür.
Antidepresan Bırakma Sendromu Ne Kadar Sürer?
Antidepresanı bıraktıktan sonra yaşanan yoksunluk belirtiline antidepresan bırakma sendromu denir. Antidepresanın türüne bağlı olarak antidepresan bırakma sendromunun süresi de değişiklik gösterebilir. Antidepresanı bıraktıktan sonra yaşanan yoksunluk belirtileri genellikle birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürmektedir. Ancak bazı vakalarda bu süre aylarca da devam edebilir.
Düşük dozlarda kullanılan uzun yarı ömre sahip antidepresanlar:
- Fluoksetin (Prozac): Fluoksetin antidepresanı kullanan kişilerde düşük oranlarda da olsa serotonin sendromu görülebilir. Ancak fluoksetinin uzun yarı ömrü sayesinde tedavi kesildiğinde vücutta kalmaya devam eder ve genellikle fluoksetin kullanan kişilerde antidepresanı bıraktıktan sonra herhangi bir belirti görülmez ya da belirtiler çok az görülür.
Kısa yarı ömre sahip antidepresanlar:
- Venlafaksin (Effexor): Venlafaksin kullanan kişilerde kısa yarı ömründen dolayı kesilme belirtileri daha yoğun ve daha hızlı yaşanır. Venlafaksinin düşük dozlarda kullanılması veya doz azaltması ile birlikte kullanılması kesilme belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
Kısa yarı ömreye sahip diğer antidepresanlar:
- Paroksetin (Paxil): Paroksetin de venlafaksin gibi kısa yarı ömre sahiptir ve bu nedenle kesilme belirtileri yoğun yaşanabilir.
Diğer antidepresanlar:
- Duloksetin (Cymbalta): Duloksetin kullanan kişilerde de venlafaksin ile benzer kesilme belirtileri görülmektedir. Antidepresanı bıraktıktan sonra baş ağrısı, mide bulantısı, iştahsızlık, uyuşukluk, terleme, titreme ve huzursuzluk gibi semptomlar yaşanmaktadır.
Lityum içeren ilaçlar:
- Lityum karbonat (Liskonum): Lityum karbonat içeren ilaçların kesilmesi sonucunda kişilerin ruh hallerinde değişiklikler meydana gelebilir. Kişilerde sinirlilik, endişe, stres, huzursuzluk, konsantre olamama ve uyku problemleri gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
Lityum karbonat içeren ilaçları kullanan kişilerde ayrıca fiziksel semptomlar da ortaya çıkabilir. Bu fiziksel semptomlar kasılmalar, titreme nöbetleri geçirme, terleme ve iştah kaybıdır.