Doğa olaylarından biri olan depremler, yeryüzündeki hareketlerin tetiklenmesiyle meydana gelir. Yer kabuğunda meydana gelen bu hareketler, farklı şiddet ve etkilerle kendini gösterir. Depremler, yeryüzünü etkileyen en büyük doğal afetlerden biri olmasının yanında, aynı zamanda en tehlikeli olanlarından biridir.
Depremler, herhangi bir ön uyarı olmaksızın aniden meydana gelir ve bu durum, insan hayatı için büyük bir risk oluşturur. Dünyanın farklı bölgelerinde sıkça rastlanan depremler, yer kabuğunun farklı şekillerde hareket etmesinden kaynaklanır. Bu yazımızda sizlerle depremlerin özelliklerinden, depremlerin şiddetinden ve depremlerin etkilerinden bahsedeceğiz.
Deprem Nedir?
Yer kabuğunun altındaki magma, yer kabuğunun katı parçalarını sürekli olarak hareket ettirir. Bu hareketler sonucunda farklı büyüklükteki bloklar birbirine sürtünür veya birbirinin üzerine çıkmaya çalışır. Bu esnada oluşan gerilim, daha fazla sürtünme veya hareket meydana gelene kadar devam eder. Gerilim sonucunda meydana gelen hareketler ise sismik dalgalar oluşturur ve bu dalgalar da depremlere neden olur. Kısaca deprem; yer kabuğundaki kırılmalar sonucunda oluşan sismik dalgaların yeryüzüne ulaşması sonucu meydana gelen doğal bir olaydır.
Deprem Şiddeti Nedir?
Depremler meydana geldiği esnada yerkabuğunda kırılmalara ve değişikliklere neden olur. Bu değişiklikler, deprem anında ve sonrasında hissedilen sarsıntıların büyüklüğüne göre farklılık gösterir. Depremin büyüklüğü ise Richter ölçeği veya Moment magnitüd ölçeğine göre hesaplanır.
Deprem şiddeti ise depremin meydana geldiği bölgedeki sarsıntıların hissedilme derecesidir. Yani bir başka deyişle depremin etkisi ve hasar verme gücüdür. Depremin şiddeti, büyüklüğüne göre farklılık gösterebilir. Ayrıca, depremin meydana geldiği bölgedeki hasar durumu ve sarsıntının hissedilme derecesi ile de ölçülür.
Deprem Şiddetleri
Farklı büyüklükte depremler meydana gelir ve bu depremler farklı şiddetlerde hissedilir. Depremlerin şiddetleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Çok Küçük (0-1.9)
- Bu büyüklükteki depremler genellikle yeraltında meydana gelir ve insanlar tarafından hissedilmez.
2. Küçük (2.0-3.9)
- Bu büyüklükteki depremler yüzeyin altında meydana gelir ve hafif sarsıntılar yaratır. Ancak insanlar tarafından genellikle hissedilmez.
3. Orta (4.0-4.9)
- Bu büyüklükteki depremler daha belirgin sarsıntılar yaratır ancak önemli bir hasara neden olmaz.
4. Hafif (5.0-5.9)
- Bu büyüklükteki depremler insanlarda korku yaratacak şekilde hissedilir ancak genellikle büyük bir hasara yol açmaz.
5. Orta (6.0-6.9)
- Bu büyüklükteki depremler önemli hasarlara neden olabilir ancak çoğu insan tarafından hafif olarak hissedilir.
6. Büyük (7.0-7.9)
- Bu büyüklükteki depremler çok büyük hasarlara yol açabilir ve insanlar tarafından çok şiddetli şekilde hissedilir.
7. Olağanüstü (8.0-8.9)
- Bu büyüklükteki depremler olağanüstü hasarlara yol açabilir ve insanlar tarafından son derece şiddetli şekilde hissedilir.
8. Mega (9.0 ve üzeri)
- Bu büyüklükteki depremler çok nadir meydana gelir ancak devasa hasarlara yol açabilir ve insanlar tarafından son derece şiddetli şekilde hissedilir.
Deprem Şiddeti Nasıl Ölçülür?
Deprem şiddeti, Richter ölçeğine göre hesaplanır. Richter ölçeği, ABD’li bilim insanı Charles F. Richter tarafından 1935 yılında geliştirilen bir ölçektir. Ölçek, her bir birimin 10 kat daha güçlü sarsıntı yarattığı logaritmik bir sistemdir.
Ayrıca Japonya’da yaşanan depremleri ölçmek için geliştirilmiş olan Japonya Meteoroloji Ajansı (JMA) ölçeği de kullanılmaktadır.
Aynı zamanda deprem şiddeti, Moment Magnitude Scale (Mw) veya Moment Magnitude Scale (MMS) olarak adlandırılan ölçekle de ölçülür.
Deprem Şiddetlerinin Etkileri
Depremler, meydana geldiği andan itibaren öncelikle insanların can güvenliğini tehdit eder ve ardından çeşitli altyapılarda hasara yol açar.
Deprem Şiddetinin Etkileri
A. İnsan Üzerindeki Etkileri:
- Korku ve Panik: Şiddetli depremler, özellikle çocuklar ve yaşlılar olmak üzere herkes üzerinde korku ve paniğe yol açabilir.
- Sakatlıklar: Depremlerde düşme veya nesne devrilmesi gibi nedenlerle sakatlıklar meydana gelebilir.
- Pskolojik Travma: Depremin yarattığı korku, endişe ve belirsizlik psikolojik travmalara yol açabilir.
- Tıbbi Acil Durumlar: Yaralanmaların yanı sıra kalp krizi gibi acil tıbbi durumlar da görülebilir.
- Kayıplar: Şiddetli depremler sonucunda can kaybı yaşanabilir ve bu durum toplum üzerinde derin yaralar açar.
B. Altyapı Üzerindeki Etkileri:
- Binaların Yıkılması: Şiddetli depremler, zayıf yapıların yıkılmasına neden olabilir.
- Köprülerin Hasar Görmesi: Köprülerde çatlaklar veya yıkılmalar meydana gelebilir.
- Yolların Hasar Görmesi: Yolda çatlaklar oluşabilir veya yollar devrilebilir.
- İletişim Hatlarının Kesilmesi: Telefon hatları ve internet bağlantıları kesilebilir.
- Suyun Taşması: Su borularının patlamasıyla su taşkınları yaşanabilir.
C. Ekonomik Etkileri:
- Ticari Faaliyetlerin Durdurulması: İş yerlerinde hasar meydana gelmesi ticari faaliyetleri durdurabilir.
- Mali Kaynakların Kullanımı: Hasar gören altyapıyı onarmak için ek mali kaynaklar gereklidir.
- Pazar Güveninin Azalması: Sık sık meydana gelen şiddetli depremler pazar güvenini olumsuz etkileyebilir.
Deprem Şiddeti ve Afet Yönetimi
Tüm dünyada en çok hasara neden olan doğal afetlerin başında depremler gelir. Bu nedenle afet yönetimi açısından önemli bir yere sahiptirler. Afet yönetimi, afetin oluşmadan önce önleyici tedbirlerin alınması, afet anında etkili müdahale yapılması ve afet sonrası rehabilitasyon çalışmalarını kapsayan bir süreçtir.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de afet yönetimi ile ilgili çeşitli kuruluşlar faaliyet göstermektedir. Bu kuruluşlar, afetlerin etkisini azaltmak için çeşitli çalışmalar yapmaktadırlar.
(Kaynak: Afad.gov.tr)