Fentanyl, güçlü ağrı kesici özelliği bulunan bir ilaçtır. Genellikle kanser tedavisinde ve büyük cerrahi operasyonların ardından ortaya çıkan ağrıları hafifletmek için kullanılır. Fentanyl, opioid grubunda bir ilaçtır ve bu nedenle ağrı ile ilgili beyin sinyallerini değiştirerek etki gösterir. Fentanyl kullanımı ağrıyı hafifletirken bağımlılık oluşturma riski de taşır. Bu sebeple doktorun onayı ve yazılı reçetesi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.
Fentanyl nedir ve ne için kullanılır?
Fentanyl, genellikle kanser tedavisi gören ve kronik ağrısı olan bireylere yazılan reçeteli bir opioid ağrı kesicidir. Fentanyl, vücuttaki opioid reseptörlerine etki ederek ağrıyı hafifleten ve duygusal olarak kişiyi rahatlatan güçlü etkiler gösterir.
Ayrıca büyük cerrahi operasyonlar sonrasında hissedilen şiddetli ağrılar için de fentanyl tercih edilir. Buna ek olarak fentanylin anestezi için de kullanıldığı bilinmektedir. Fentanyl, anestezinin etkinliğini artırmak için genel anestezi altında yapılan bazı tıbbi prosedürlerde kullanılır.
Genellikle ağır yaralanmalar veya kırıklar sonucunda ortaya çıkan akut ağrı için de fentanyl tercih edilir. Bunun yanı sıra fentanylin migren tedavisi içinde kullanıldığı bilinmektedir. Migren krizi esnasında hastanın ağrı düzeyini azaltmak amacıyla intravenöz yöntemle verilen fentanyl, ağızdan alınan ilaçlarla birlikte kullanılabilir.
Fentanyl nasıl etki eder?
Fentanyl, vücuttaki opioid reseptörlerine bağlanarak etki gösterir. Beynin belirli bölgelerine etki ederek ağrıyı hissetmemizi sağlayan sinyalleri değiştirir. Aynı zamanda bedensel fonksiyonların yanı sıra ruh halini de olumlu yönde etkiler. Fentanylin etkisi hızla başlar ve genellikle 30-60 dakika kadar sürer.
Fentanyl yan etkileri nelerdir?
Fentanylin yaygın görülen yan etkileri arasında baş dönmesi, mide bulantısı, kusma ve uyku hali bulunmaktadır. Bunun yanı sıra nefes almayı zorlaştırması sebebiyle hayatı tehdit eden opioid yan etkilerinden biri olan respiratuvar depresyonuna da yol açabilir.
Yaygın yan etkiler
Fentanylinin yaygın yan etkileri şunlardır:
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Kusma
- Uyku hali
- Terleme
- Ateş
- Ağızda kuruluk
- Ağızda yaralar
- İshal
Ciddi yan etkiler
Fentanylinin ciddi yan etkileri ise şu şekildedir:
- Nefes alıp verme zorluğu
- Nefesin yavaşlaması
- Nabızın düşmesi
- Bilinç kaybı
- Vücut ısısının düşmesi
- Böbreklerin zarar görmesi
- Kas tonusunun bozulması
Fentanyl kullananlar ne kadar sürede etki gösterir?
Fentanylin vücutta hızla etki ettiği bilinir. Vücuda intravenöz yolla giren fentanylin dakikalar içinde etki gösterirken, vücutta eriyip emilen formülündeki fentanylinin ise 15-30 dakika içinde etki göstermesi beklenir.
Fentanyl altyazı krizi ne demek?
Opioid krizi olarak da adlandırılan fentanyl altyazı krizi, genellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan ve bu ülkede opioid içeren ilaçların aşırı tüketilmesinden kaynaklanan sorunları ifade eder. Bu kriz, özellikle sentetik opioidlere, özellikle fentanyline erişimin kolaylaşmasının ardından daha da kötüleşmiştir. Opioidler genellikle ağrı kesici olarak reçete edilir ve bu nedenle geniş bir kullanıma sahiptirler. Ancak bağımlılık yapıcı özellikleri nedeniyle dikkatli kullanılmaları önemlidir.
Fentanyl bağımlılık yapar mı?
Fentanylin bağımlılık yapma riski oldukça yüksektir. Bu sebeple kullanımında çok dikkat edilmeli ve mutlaka doktor onayı alınmalıdır. Fentanylinin içinde bulunduğu bazı ilaçlar uzun süreli kullanımda bağımlılık yapabilirken, bazı ilaçlarda bağımlılık riski daha düşüktür. Ancak bu süre de kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir.
Fentanyl hangi hastalıklarda kullanılmaz?
Fentanylin şu durumlarda kullanılmamalıdır:
- Daha önce fentanylin veya benzeri ilaçlara karşı alerjik bir reaksiyon gösterdiyseniz
- Düşük nabız veya düşük tansiyon gibi kalp sorunlarınız varsa
- Nefes alma sorunlarınız varsa
- Bilişsel işlevinizi etkileyen nörolojik hastalığınız varsa
- Böbrek veya karaciğer yetmezliği gibi ciddi hastalıklarınız varsa
- Daha önce uyuşturucu maddeye bağımlı olduysanız
Fentanylin vücuttan atılma süresi ne kadardır?
Fentanylinin yarı ömrü yaklaşık 7 saat kadardır. Fentanylin vücuttan tamamen atılabilmesi için yaklaşık 5 yarı ömrü kadar zaman geçmesi gerekir yani toplamda yaklaşık 35 saat kadar vücuttan atılması beklenir.