İnhaler, astım veya KOAH gibi kronik akciğer hastalıkları için kullanılan bir ilaçtır. İnhalerler, akciğerlere doğrudan ilaç verilmesine olanak tanır. Bu sayede ilacın etkisi hızlanır ve daha düşük dozda ilaç kullanılarak yan etkileri azaltılır. İnhalerlerin doğru kullanımı önemlidir çünkü yanlış kullanım ilacın etkisini azaltabilir ve yan etkilerini artırabilir.
İnhaler Nedir?
İnhaler, astım ve KOAH gibi solunum yolu hastalıklarının tedavisinde kullanılan bir cihazdır. Astım ve KOAH, hava yollarındaki iltihaplanma ve daralmaya bağlı olarak nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı nefese neden olan kronik rahatsızlıklardır. İnhalerler, bu rahatsızlıkların semptomlarını hafifletmek ve kontrol altına almak için kullanılır.
İnhalerler, akciğerlere doğrudan ilaç püskürterek çalışır. Bu sayede ilaç hızlı bir şekilde etki gösterir ve yan etkileri minimize edilir. İnhalerlerin farklı türleri vardır; metered dose inhaler (MDI), dry powder inhaler (DPI) ve nebulizer gibi. Her birinin kullanımı farklıdır ve doğru kullanım yöntemi hastanın durumuna ve ilacın türüne bağlı olarak değişir.
İnhale Nasıl Kullanılır?
İnhaler cihazları, astım veya KOAH hastalarının nefes almasını kolaylaştıran ilaçları doğrudan akciğerlere püskürten cihazlardır. Her hastanın inhalerinin kendine özeldir ve belirli aralıklarla kullanılması gerekir. İnhaler cihazının doğru kullanımı tedavi sürecinde oldukça önemlidir. Yanlış kullanım ilacın akciğerlere ulaşmasını engelleyerek tedavinin etkinliğini azaltabilir. Bu nedenle inhaler kullanımı hakkında detaylı bilgi sahibi olmak önemlidir.
İnhale Öncesi Yapılması Gerekenler
- İnhale işlemine başlamadan önce el hijyenine dikkat edilmelidir. Eller sabun ve su ile yıkanmalı veya alkol bazlı el temizleyicisi kullanılmalıdır.
- İnhalerin temiz olması önemlidir. Aksi halde enfeksiyon riski artar. İnhalerin kullanım kılavuzuna göre temizlenmesi gerekir.
- Kullanmadan önce ilacın son kullanım tarihine bakılmalıdır. Süresi dolmuş ilaç kullanılmamalıdır.
- İnhale öncesi ağız ve dişlerin fırçalanması önerilir. Bu, ilacın ağızda kalma süresini azaltır ve yan etki riskini düşürür.
- Ayrıca, inhalasyon öncesi dudaklar kapatılmalı, takvim tarihi not alınmalı ve inhaler türüne göre hazırlık yapılmalıdır.
- İnhalerin ağzınıza giren ucu enfeksiyon riskini azaltmak için kişisel olarak kullanılmalıdır.
İnhaler Kullanımı İçin Adımlar
- Dudakların Kapatılması: İlacın tam olarak akciğerlere ulaşabilmesi için dudakların inhalerin ağzını sıkıca kapatacak şekilde konumlandırılması gerekir.
- Aşama 1: İnhaleri düz bir zemine yerleştirin. Baş parmağınızı inhalerin alt kısmına, işaret parmağınızı ise üst kısmına yerleştirin.
- Aşama 2: Hızlı bir şekilde inhaleri sıkıştırın. Bu işlemi yaparken başınızı geriye doğru eğin.
- Aşama 3: İnhaleri sıkıştırdığınız anda ağzınıza bir nefes alın. Ağzınıza ilacı aldığınızdan emin olun.
- Aşama 4: Nefesinizi 10 saniye kadar tutmaya çalışın. Bu sayede ilaç akciğerlerde daha uzun süre kalır.
- Aşama 5: Nefesinizi verirken burun deliklerinizi kapatmayı unutmayın. Bu sayede ilacın burun yoluyla vücuda girmesi engellenir.
- Aşama 6: İşlem tamamlandıktan sonra dişlerinizi fırçalayarak ağız içini temizleyin. Eğer fırçalamak istemiyorsanız ağzınızı su ile çalkalayabilirsiniz.
Nebulizer Nasıl Kullanılır?
Nebulizer kullanırken aşağıdaki adımları takip etmek önemlidir:
- Cihazı Hazırlama: Cihazı düz bir zemine yerleştirin ve güç kablosunu takın. Eğer cihazınız pille çalışıyorsa pilleri kontrol edin.
- İlaç Hazırlığı: Doktorunuzun önerdiği dozda ilacı nebulizer haznesine dökün. Eğer ilaçta herhangi bir tortu veya değişiklik görürseniz kullanmayın.
- Aksesuarları Takma: Maske veya ağızlık kullanıyorsanız bunları düzgün bir şekilde takın. Maskenin yüzünüze oturduğundan emin olun, eğer ağızlık kullanıyorsanız dudaklarınızı sıkıca kapatın.
- Ayrıca Burun Pencesi Kullanma: Eğer maske takıyorsanız burun pencesini takmayı unutmayın. Bu pence, ilacın burun yoluyla geçmesini engeller.
- Cihazı Çalıştırma: Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra nebulizer’ı çalıştırın. Nebulizer’ın çalıştığını gösteren sis veya buhar çıkışı olmalıdır.
- İlacı Alma: Nebulizer’dan çıkan buharı derin nefesler alarak içinize çekin. Nefes alırken sisin kaybolduğuna dikkat edin. Bu sisin kaybolması, tüm ilacı kullandığınız anlamına gelir.
- Cihazı Temizleme: Kullanım sonrası nebulizer’ı temizleyin. Hazneyi sabunlu su ile yıkayın ve iyice durulayın. Maske veya ağızlığı da aynı şekilde temizleyin.
Dry Powder Inhaler Kullanım Cadrası
DPI kullanımı için şu adımları takip edebilirsiniz:
- Cihazı Hazırlama: DPI cihazını açın ve ilacın bulunduğu bölümü çıkarın.
- Tozun Hazırlığı: Tozun bulunduğu bölümü açın ve ilacın içinde tortu olup olmadığını kontrol edin.
- Nefes Alma: DPI’dan tozun akciğerlere ulaşabilmesi için derin nefes alıp vermelisiniz. Aksi halde toz boğazınıza yapışabilir.
- Ağza Uzanma: DPI cihazını dudağınıza yakın bir mesafeden tutun, ancak dudağınıza değdirmeyin.
- Dudakların Kapatılması: Dudaklarınızı inhalerin ağzını sıkıca kapatacak şekilde konumlandırın.
- Nefes Alma: Derin nefes alarak ilacı akciğerlerinize çekin.
- Nefesi Tutma: İlacı çektikten sonra nefesinizi 10 saniye kadar tutmaya çalışın.
İnhale Türleri Nelerdir?
Piyasada birçok farklı inhaler türü bulunmaktadır ve her biri farklı mekanizmalarla çalışır. İşte yaygın olarak kullanılan inhaler türleri:
- Metered-Dose Inhalers (MDI): Bu inhalerler, her püskürtüşte belirli bir doz ilaç verirler. Kullanmadan önce inhalerin gövdesinin sıkıştırılması gerekir. MDI’lar genellikle bronkodilatörler veya steroidler içerir. Çoğu MDI, nabız puanını kontrol edebilmeniz için bir doza sahiptir ancak bazıları bunu göstermez. Nabız puanı 120’nin altında ise ilacı kullanabilirsiniz ancak 120’nin üzerinde ise ilacı kullanmamalısınız.
- Ddry Powder Inhalers (DPI): DPI’lar, her nefeste toz halindeki ilacı verirler. Kullanımı kolaydır; ancak derin nefes almayı gerektirirler çünkü toz partikülleri hava akımına ihtiyaç duyarlar. DPI’lar genellikle bronkodilatörler veya steroidler içerir.
- Nebulizer Cihazları: Bu cihazlar sıvı ilaçları buhara dönüştürerek solunabilir hale getirirler. Özellikle küçük çocuklar veya şiddetli astım atakları yaşayan kişiler için idealdirler. Nebulizer’lar genellikle elektrikle çalışır ancak bazı pilli modeller de mevcuttur. Nebulizer cihazları, MDI’ler ve DPI’lardan daha pahalıdır ancak çocuklar için kullanımı daha kolaydır.
İnhaler Yan Etkileri Nelerdir?
İnhaler kullanımı sırasında bazı yan etkiler ortaya çıkabilir ancak bunlar genellikle hafif olup her hasta için geçerli olmayabilir. İnhalerlerin en yaygın görülen yan etkileri şunlardır:
- Ağız kuruluğu ve susuzluk hissi
- Damak tadında değişiklikler
- Ağızda yaralar oluşması
- Böbrek fonksiyonlarında bozulma
- Kilo kaybı veya artışı
- Nefes darlığı, hırıltılı solunum sesleri
Bunlara ek olarak bazı spesifik yan etkiler de görülebilir; örneğin steroid içeren inhalerler bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyon riskini artırabilir veya vücutta sıvı tutulmasına neden olabilirler. Bronkodilatör içeren inhalerler ise kalp atış hızında artışa neden olabilir ancak bu durum her hasta için geçerli olmayabilir.
İnhaler Kullanım Sıklığı
Kullanım sıklığı, inhalerin türüne, içeriğine ve hastanın durumuna bağlı olarak değişir. Genel olarak bronkodilatör içeren inhalerler, her 4-6 saatte bir kullanılabilirken steroid içerenler günde iki kez kullanılabilir. Ancak bu kullanım sıklığı, hastanın özel durumuna göre doktor tarafından ayarlanmalıdır.
Ayrıca akut atak durumlarında bronkodilatörlerin daha sık kullanılması gerekebilirken, uzun dönem kontrol tedavisinde steroid inhalerlerinin düzenli kullanımı önemlidir. Kullanım sıklığının aşılması durumunda kalp atış hızında artış veya titreme gibi yan etkiler görülebilirken, kullanım sıklığının altında kalması da tedavi etkinliğini azaltabilir.
Kullanım sıklığı hakkında en doğru bilgiye doktorunuz verecektir; bu nedenle tedavi planınızı mutlaka onunla birlikte oluşturmalısınız.