Kemoterapi kanser tedavisinde en önemli yöntemlerden biridir. Kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını engelleyen ilaçların kullanıldığı bu tedavi şekli tüm dünyada yaygın olarak uygulanmaktadır. Kemoterapinin birçok farklı türü bulunmaktadır. Kemoterapinin yan etkileri ise kullanılan ilaçlara bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Her kemoterapi ilacının farklı bir hedefi ve işleyiş şekli vardır. Bu nedenle de yan etkileri farklılık göstermektedir. Kemoterapinin yan etkileri kişiden kişiye de değişiklik göstermektedir. Bu durum kişinin genel sağlık durumu, tedavi öncesi aldığı ilaçlar ve kemoterapi sırasında aldığı destek tedavileri ile de yakından ilişkilidir. Kemoterapi alan kişilerin yan etkilerinden korunma yöntemlerini bilmesi ve bu yöntemleri uygulaması tedavi sürecini daha konforlu hale getirebilir.
Kemoterapi Nedir?
Kemoterapi kanser tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Kemoterapide amaç kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını engellemektir. Tümörün küçültülmesi, kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılmasının önlenmesi ve kalan kanser hücrelerinin yok edilmesi için kemoterapi uygulanmaktadır. Kemoterapi ilaçları kanser hücrelerine zarar verirken aynı zamanda sağlıklı hücrelere de zarar verebilmektedir. Bu nedenle yan etkiler oldukça yaygındır.
Genel olarak kemoterapi kanserli hücrelerin bölünme hızına göre belirlenir. Hızla bölünen hücreler daha fazla kemoterapi ilacına maruz kalır. Bu nedenle hızlı bölünen kanserli hücrelere sahip hastalarda kemoterapi daha sık uygulanır. Aynı zamanda hızlı bölünen sağlıklı hücreler de kemoterapiden etkilenir. Saç kökleri, ağız içi dokuları, bağırsak dokuları, derinin üst tabakaları ve sperm hücreleri hızla bölünen sağlıklı hücrelerdir.
Kemoterapinin Türleri Nelerdir?
Kemoterapide kullanılan birçok farklı ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar tek başına veya kombinasyon halinde kullanılabilmektedir. Kullanılan ilaçların türü ve hangi kombinasyonlarda kullanıldığına göre kemoterapi türü belirlenmektedir. Kemoterapinin en yaygın türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Alkilasyon ajanları
- Antibiyotikler
- Antimetabolitler
- Bitkisel alkaloid ve diğer doğal ürünler
- İnsan plasenta kozmik (HPC)
- Tumor immünmodülatör ajanları
- Mitoz inhibitörleri
Tüm bunların dışında hormonal tedavi de kemoterapinin bir alt dalı olarak kabul edilmektedir.
Kemoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?
Kemoterapinin yan etkileri kullanılan ilaçlara bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Aynı zamanda tedavi gören kişilerin genel sağlık durumu, daha önce aldıkları ilaçlar ve destek tedavileri ile de yakından ilişkilidir.
Kemoterapi alan hastaların yaklaşık %90’ında yan etki görülmektedir. Ancak bu yan etkiler her hastada görülmeyecek şekilde hafifletilebilmektedir. Kimi hastalarda ise yan etkiler oldukça ağır geçebilmektedir.
Kemoterapide kullanılan ilaçlar hızla bölünen kanser hücrelerini hedef alırken aynı zamanda hızla bölünen sağlıklı hücrelere de zarar vermektedir. Tedavi sırasında vücudun bağışıklık sistemini güçlendiren destek tedavileri ile sağlıklı hücrelerin korunması sağlanabilmektedir.
Kemoterapinin en sık görülen yan etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Alopecia (saç dökülmesi)
- Yorgunluk (aşırı bitkinlik)
- İştahsızlık
- Bulantı ve kusma
- Ağız yaraları
- Deri yaraları
- Mide-barsak sorunları
- Enfeksiyon riski artışı
- Sperm sayısında azalma
Ayrıca kemoterapi alan hastalarda depresyon, anksiyete gibi psikolojik sorunlar da ortaya çıkabilmektedir.
Kemoterapinin Yan Etkileri Nasıl Hafifletilir?
Kemoterapi alan hastaların yaklaşık %90’ında yan etki görülmektedir. Ancak bu yan etkiler her hastada görülmeyecek şekilde hafifletilebilmektedir. Kimi hastalarda ise yan etkiler oldukça ağır geçebilmektedir.
Tedavi sırasında vücudun bağışıklık sistemini güçlendiren destek tedavileri ile sağlıklı hücrelerin korunması sağlanabilmektedir.
Bulantı ve kusmaya karşı tavsiyeler:
- Tedavi günlerinde mümkünse yemek yemekten kaçının
- Tedavi günlerinde yemeyecek olsanız bile sıvı tüketmeye özen gösterin
- İlk bulantınız olduğunda derin nefes alıp verin
- İlk bulantınız başladığında zencefilli çay veya kuruyemiş tüketin
- Odanızı havalandırın
- Yataktan kalkarken yavaş hareket edin
- Hafif yemekler tüketmeye özen gösterin
Yorgunluk ve bitkinliğe karşı tavsiyeler:
- Düzenli uyumaya özen gösterin
- Ara ara uyuyakalmaktan korkmayın
- Spor yapmaya özen gösterin
- Spor yaparken vücudunuzun sınırlarını zorlamayın
- Ara sıra dinlenmeyi ihmal etmeyin
Ağız yaralarına karşı tavsiyeler:
- Ağzınızı günde en az iki kez tuzlu su ile çalkalayın
- Ağrılarınız için ağrı kesicilerden faydalanın
- Ağız hijyeninize önem verin
Deri yaralarına karşı tavsiyeler:
- Cildinizi nemlendirin
- Cildinizi güneşten koruyun
- Pamuklu giysiler tercih edin