Alteplaz, beyinde meydana gelen pıhtılaşma, kalp krizi ve akciğerde pıhtı oluşumuna bağlı ortaya çıkan hastalıkların tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Tromboliz, kan damarlarını tıkayan pıhtıları çözmek amacıyla trombositleri parçalayan ve fibrinleri çözebilen ilaçların kullanılmasıdır. Trombolitik tedavi, iskemik inme, miyokard enfarktüsü (kalp krizi) ve masif pulmoner emboli (akciğer pıhtısı) gibi durumlarda acil müdahale gerektiren hastalarda uygulanan tedavi biçimidir. Tromboliz tedavisi ile kalp krizi geçiren hastalarda kalbin yeniden açılması sağlanabilir. Tromboliz tedavisi ile inme geçiren hastaların felç geçirme oranları azaltılabilir. Tromboliz tedavisi ile akciğer embolisi geçiren hastaların hayati tehlikesi azaltılabilir. Tromboliz tedavisi özellikle belirtilerin başladığı ilk 4-5 saat içerisinde uygulanmalıdır. Trombolitik tedavi için; Alteplaz, Tenekteplaz, Reteplaz ve Streptokinaz ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçların damar yolu ile uygulanması gerekir.
Tromboliz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tromboliz tedavisi öncesinde hastanın dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Tromboliz tedavisinin uygulanabilmesi için hasta tromboliz tedavisi için uygun olmalıdır. Tromboliz tedavisi için uygunluk; trombolik tedaviye yönelik kontrendikasyon bulunmaması, trombosit sayısının normal olması, koagülasyon testlerinin normal olması ve 24 saat içerisinde invazif işlem yapılmamış olmasıdır. Hasta tromboliz tedavisi için uygun ise trombolik ilaçlar damar yolu ile uygulanır. Trombolik ilaçlar genellikle yoğun bakım ünitelerinde uygulanır. Trombolik ilaçlar; sürekli intravenöz infüzyon veya bolus yöntemi ile uygulanabilir. Sürekli intravenöz infüzyon yönteminde trombolitik ilaçlar sürekli olarak damardan verilirken, bolus yönteminde trombolitik ilaçların bir kısmı bolus olarak verilir ve geri kalan kısmı sürekli infüzyon şeklinde verilir. Tromboliz tedavisinin yan etkileri olabilir. Kanama tromboliz tedavisinin en sık görülen yan etkisidir. Tromboliz tedavisinin uygulanmasında dikkat edilmesi gerekenler; trombosit sayımının yapılması, pıhtılaşma faktörlerinin kontrol edilmesi, kan basıncının izlenmesi ve tromboliz tedavisinin uygulandığı bölgeden kanama olup olmadığının kontrol edilmesidir.
Tromboliz Tedavisi Hangi Durumlarda Uygulanır?
Tromboliz tedavisi; iskemik inme, miyokard enfarktüsü (kalp krizi) ve masif pulmoner emboli (akciğer pıhtısı) gibi durumlarda acil müdahale gerektiren hastalarda uygulanan tedavi biçimidir.
1. İskemik İnme
İskemik inme, beyinde meydana gelen kan akışının azalması veya kesilmesi sonucu gelişen bir nörolojik acil durumudur. Beynin belirli bölgelerine kan ve oksijen gitmediğinde iskemik inme meydana gelir. Beynin hasar görmemesi için kan akışının hızlı bir şekilde geri kazanılması gerekir. Bu amaçla trombolitik ilaçlar kullanılır. Beyin damar tıkanıklığına bağlı meydana gelen iskemik inmenin erken tanısı ve tedavisi; nörolojik hasarın azaltılması ve hastanın hayatta kalmasının sağlanması açısından büyük önem taşır.
2. Miyokard Enfarktüsü (Kalp Krizi)
Kalp krizinin en yaygın nedeni koroner arterlerde meydana gelen tıkanmadır. Koroner arterlerde meydana gelen tıkanıklık sonucunda kalbe giden kan akışı azalır veya kesilir. Kalbe giden kan akışının azalması veya kesilmesi sonucu kalp kasının belirli bir bölgesinde hasar meydana gelir. Trombolitik ilaçlar kullanılarak koroner arterlerde meydana gelen tıkanıklık açılabilir ve kalbe giden kan akışı normale dönebilir.
3. Masif Pulmoner Emboli (Akciğer Pıhtısı)
Pulmoner emboli; akciğerlere giden kan akışının çeşitli nedenlerle engellenmesidir. Pulmoner embolinin en yaygın nedeni derin ven trombozu olarak adlandırılan bacaklardaki pıhtılardır. Derin ven trombozunda meydana gelen pıhtılar bacaklardan koparak akciğerlere gider ve akciğer atardamarlarında tıkanmaya neden olur. Pulmoner embolide pıhtının büyüklüğüne göre belirtiler değişiklik gösterir. Masif pulmoner embolide trombolitik ilaçlar kullanılarak atardamardaki pıhtının çözülmesi sağlanır.
Tromboliz Yan Etkileri Nelerdir?
Tromboliz tedavisinin yan etkileri olabilir. Kanama tromboliz tedavisinin en sık görülen yan etkisidir. Kanama; küçük yaralardan bile aşırı miktarda gerçekleşebilir ve ölümcül olabilir. Trombolitik ilaçlar; vücuttaki pıhtıları çözmekle birlikte kanamaya neden olabilirler. Tromboliz yan etkileri arasında nadiren de olsa trombosit sayısında azalma, alerjik reaksiyonlar, aritmi ve hipotansiyon gibi yan etkiler görülebilir.
1. Kanama
Tromboliz tedavisinin en sık görülen yan etkisi kanamadır. Trombolitik ilaçlar; damar tıkanıklıklarını açmak için pıhtıları çözerler ve kanın pıhtılaşmasını sağlayan fibrini parçalarlar. Kanamanın süresi trombolitik ilacın dozuna ve ne kadar süreyle kullanıldığına bağlı olarak değişiklik gösterir.
1.1. Büyük Kanamalar
Büyük kanamalar genellikle ölümle sonuçlanabilir veya hastanede uzunca bir süre yatarak tedavi olmayı gerektirebilir.
a) İntrakranyal Kanama
İntrakranyal kanama; beyin dokusu veya beyin zarları arasında meydana gelen kanamalardır. İntrakranyal kanamalar farklı şekillerde sınıflandırılır:
-
Subaraknoid Kanama: Araknoid zar ile beyin yüzeyi arasında meydana gelen kanamalardır.
-
Subdural Kanama: Beynin iç zarları olan dura mater ile beyin arasında meydana gelen kanamalardır.
-
Epidural Kanama: Dura mater ile kafatası arasında meydana gelen kanamalardır.
-
İntraserebral Kanama: Beyin parankti içerisinde meydana gelen kanamalardır.
Trombolitik tedavi sonrasında ölümlerin büyük bir kısmı intrakranyal kanamalardan kaynaklanır.
b) Gastrointestinal Kanama
Gastrointestinal kanama; gastrointestinal sistemin herhangi bir yerinde meydana gelen kanamalardır. Gastrointestinal sistem ağızdan anüse kadar sindirim sistemi organlarını kapsar. Gastrointestinal kanamalar kusma şeklinde olabileceği gibi dışkıda kan görülmesi şeklinde de olabilir.
c) Diğer Büyük Kanamalar
Diğer büyük kanamalar; toraks, karın veya kaslara olan büyük kanamalardır.
1.2. Küçük Kanamalar
Küçük kanamalar genellikle daha az klinik anlam taşır ve çok fazla tıbbi müdahale gerektirmezler.
-
Küçük kanamalar genellikle damar iğne giriş yerlerinde veya enjeksiyon bölgelerinde meydana gelir.
-
Diş eti kanamaları küçük kanamalar arasındadır.
-
Küçük kanamalar ayrıca burun kanamaları şeklinde de olabilirler.
2. Trombosit Sayısında Azalma
Nadir de olsa trombosit sayısında azalma görülebilir. Trombositopeni olarak adlandırılan bu durum trombosit sayımında yapılan testlerle anlaşılır.
3. Alerjik Reaksiyonlar
Alteplaz kullanımına bağlı nadiren alerjik reaksiyonlar görülebilir. Alerjik reaksiyonlar; kaşıntı, döküntü, ürtiker, hipotansiyon, nefes darlığı ve anaflaksi şeklinde olabilir.
4. Aritmi
Trombolitik ilaçların kullanımıyla birlikte kalp atışlarında düzensizlikler görülebilir.
5. Hipotansiyon (Düşük Tansiyon)
Trombolitik ilaçların kullanımıyla birlikte tansiyonda düşmeler görülebilir.