Bipolar bozukluk, kişinin ruh halini etkileyen ve kişinin normal işlevini bozabilen zorlu duygusal değişimlerine neden olabilen bir beyin hastalığıdır. Öncelikle bipolar bozukluğun tanımı, belirtileri ve nasıl tedavi edilebileceğidir. Bipolar bozukluğu olan kişilerde, manik veya hipomanik dönemler olarak bilinen yüksek ruh halleri ve depresyon olarak bilinen düşük ruh halleri arasında geçişler yaşanır. Bipolar bozukluğu olan kişilerde; aile, arkadaşlar ve iş ortamları gibi günlük yaşantı etkilenebilir. Ancak bipolar bozukluk tedavi edilebilir.
Bipolar Bozukluk Türleri
1. Bipolar I Bozukluk
Bipolar I bozukluğu, en az 7 gün sürebilen veya o kadar şiddetli olduğu düşünülen bir manik epizod ile karakterizedir ki bu durum hastayı hastaneye kaldırmayı gerektirebilir. Manik epizodlar genellikle depresif epizodlarla (2 hafta kadar sürebilir) veya semptomların daha hafif olduğu hipomanik dönemlerle değişebilir. Bipolar I bozukluğu olan bireylerde davranış bozukluğu veya psikoz da olabilir.
2. Bipolar II Bozukluk
Bipolar II bozukluk, en az bir büyük depresyon döneminin yanı sıra en az bir hipomanik epizoda sahip olmaktır. Hipomanik dönemler, mani ile aynı özelliklere sahiptir, ancak daha az şiddetlidir. Bipolar II bozukluğu olan bireylerde, bipolar I bozukluğundaki manik dönemlerden daha fazla büyük depresyon dönemleri görülebilir.
3. Siklotimik Bozukluk (Siklik Bipolar Bozukluk)
Siklotimik bozukluğu olan kişilerde en az 2 yıl boyunca (çocuklarda 1 yıl) birçok hipomanik ve depresif semptom bulunur ancak semptomlar bir büyük depresyon, mani veya hipomanik epizoda kadar şiddetli değildir.
4. Diğer
Bipolar bozukluk olarak sınıflandırılabilen diğer durumlar, bipolar I veya bipolar II bozuklukların tüm tanı ölçütlerini karşılamayanlardır. Bunlar, maddeler ile indüklenen bipolar bozukluklar veya başka bir tıbbi durumda ortaya çıkan bipolar bozukluklar olabilir.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluğun belirtileri; bireyden bireye değişiklik gösterebilir ve zaman içerisinde de değişim gösterebilir. Bipolar bozukluk belirtileri arasında:
-
Aşırı mutluluk, coşku, enerji ve heyecan (manik dönem)
-
Depresif ruh hali, üzüntü ve umutsuzluk (depresyon dönemi)
-
Düşüncelerin çok hızlı değişmesi ve konuşması (konuşma hızı artışı)
-
Uyku ihtiyacının azalması (manik dönem)
-
Düşük enerji ve yorgunluk (depresyon dönemi)
-
Kendini aşırı güçlü, önemli ya da akıllı hissetme (manik dönem)
-
Yapılması gerekenlerin çok fazla olması ve bunları yapma isteği (manik dönem)
-
Agresif olma hali (manik dönem)
-
Alkol ya da uyuşturucu kullanımı gibi riskli davranışlar sergileme (manik dönem)
-
Konsantrasyon eksikliği ve dikkat dağınıklığı (manik dönem)
-
Ölüm düşüncesi veya intihar girişimi yer alır.
Bipolar bozukluğu olan kişilerde depresyon dönemlerinde şu belirtiler görülebilir:
-
Hüzünlü, üzgün veya umutsuz hissetme
-
Enerji kaybı veya yorgunluk
-
Sinirli olma
-
İlgi kaybı
-
Cinsel isteksizlik
-
Kendine güvenin azalması
-
Uyku sorunları
-
Düşüncelerin yavaşlaması
-
Konsantre olamama
-
Intihar düşünceleri veya intihar girişiminde bulunma
Depresyon dönemlerinde bipolar bozukluğu olan kişide görülen belirtiler şunlardır:
-
Hüzünlü, üzgün veya umutsuz hissetme
-
Enerji kaybı veya yorgunluk
-
Sinirli olma
-
İlgi kaybı
-
Cinsel isteksizlik
-
Kendine güvenin azalması
-
Uyku sorunları
-
Düşüncelerin yavaşlaması
-
Konsantre olamama
-
Intihar düşünceleri veya intihar girişiminde bulunma
Bipolar Bozukluğun Nedenleri Nelerdir?
Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte; genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu bipolar bozukluğa neden olabilir.
Bipolar bozukluğu olan birinin ailesinde genellikle bipolar bozukluğu olan başka biri vardır.
Bipolar bozukluğu olan bireylerin beyinlerinde bazı farklılıklar vardır. Beyindeki kimyasallar yani nörotransmitterler gibi değişiklikler de bipolar bozukluğa neden olabilir.
Stresli yaşam olayları, travmalar ve uyuşturucu veya alkol kullanımı da bipolar bozukluğun tetikleyicileri arasında yer alabilir.
Bipolar Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?
Bipolar bozukluğun teşhisi genellikle bir psikiyatrist tarafından yapılır. Semptomların geçmişi ile ilgili sorular sorulabilir, fiziksel muayene yapılabilir ve teşhis için kan testleri istenebilir. Ayrıca bir psikolog ile görüşülmesi gerekebilir.
Bipolar bozukluğun teşhisi için kullanılan yöntemler şunlardır:
-
Fiziksel muayene: Vücudun genel sağlık durumunu değerlendirmek için fiziksel muayene yapılabilir. Bu muayene bipolar semptomların başka bir sağlık sorununun belirtisi olup olmadığını anlamaya yardımcı olur.
-
Kan testleri: Semptomlara neden olan başka bir sağlık sorunu olup olmadığını kontrol etmek için kan testleri istenebilir. Ayrıca kan testleri ile kullanılan bazı ilaçların yan etkileri kontrol edilebilir.
-
Görüşme: Bipolar bozukluk belirtilerinin ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü gibi sorulara yanıt verilmesi gerekir. Ayrıca geçmişte yaşanan travmatik olaylar, stres seviyeleri gibi sorulara da yanıt verilmesi gerekir. Yakın çevreden de görüşme istenebilir.
Biporal Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Bipolar bozukluk tedavi edilebilir ancak kalıcı olarak iyileşmez. Tedavi ile semptomlar kontrol altına alınabilir ve bireylerin yaşam kalitesi artırılabilir.
Bipolar bozukluğu tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
-
İlaç tedavisi: Bipolar bozukluğun tedavisinde kullanılan çeşitli ilaç türleri vardır. Bu ilaçlar nörotransmitterlerin düzeylerini etkileyerek çalışır. İlaç tedavisinde kullanılan ilaç türleri şunlardır: – Duygu durum dengeleyiciler: Duygu durum dengeleyiciler bipolar bozukluk tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar maniyi kontrol etmeye yardımcı olur ve intihar düşüncelerini azaltır. Duygu durum dengeleyicilerinin etkili sonuç vermesi birkaç hafta sürebilir. Ayrıca bazı yan etkileri de olabilir. İlaç dozajı doktor tarafından ayarlanır ve düzenli olarak kontrole gidilmesi gerekir. – Antipsikotikler: Antipsikotikler maniyi kontrol etmeye yardımcı olur ve psikoz semptomlarını azaltır. Antipsikotikler hızla etki gösterir ancak bazı yan etkileri de olabilir. Yan etki göstermemesi için dozajı doktor ayarlar ve düzenli kontrole gitmek önemlidir. – Antidepresanlar: Antidepresanlar özellikle depresyon semptomlarını azaltmaya yardımcı olur ancak bazı kişilerde mani semptomlarını artırabilir. Antidepresanların etkili olması için genellikle diğer ilaçlarla kombinasyon halinde kullanılması gerekir.
-
Psiko-eğitim: Psiko-eğitim bipolar bozukluğu olan bireylere hastalık hakkında bilgi veren eğitim programıdır. Bu program sayesinde bireyler hastalığın belirtilerini tanıyabilir ve semptomlar kötüleşmeden önce müdahale edebilirler.
-
Psikoterapi: Psikoterapi, bireylerin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını keşfetmesine yardımcı olan bir tür konuşma terapisidir. Bipolar bozukluğu olan kişiler için psikoterapinin faydaları şunlardır: – Semptomlarla başa çıkmaya yardım eder – Stresi yönetmeyi öğretir – Sağlıklı ilişkiler geliştirmeye yardımcı olur – Ekonomik sorunlarla başa çıkmaya yardım eder – Uyku düzenini iyileştirir – İntihar düşünceleriyle başa çıkmaya yardım eder – İlaç tedavisine uyumu artırır – Kriz zamanlarında destek sağlar – Semptomları kötüleşmeden önce tanımaya yardımcı olur – Başka bir zihinsel sağlık sorunu varsa bunun üstesinden gelmeye yardım eder – Madde kullanımını azaltmaya yardım eder – Sosyal becerileri geliştirmeye yardım eder – İşlevselliği artırır – Hastalığın seyrini iyileştirir – Genel iyilik halini artırır – Duygusal dayanıklılığı artırır – Karar verme becerisini geliştirmeye yardım eder
-
Elektro konvülsif tedavi: Elektro konvülsif tedavi (EKT), bipolar bozukluğu olan kişiler için özellikle ağır depresyon veya psikoz durumunda uygulanan güvenli bir tedavi yöntemidir. EKT tedavisinde anestezi altında iken kafatasının belirli bölgelerine elektrik akımı verilir.
-
Alternatif tedaviler: Alternatif tedaviler arasında meditasyon, yoga, gevşeme teknikleri ve akupunktur yer alır. Bu yöntemler stres seviyesini azaltmaya yardımcı olabilir ancak tek başlarına bipolar bozukluğun tedavisi için yeterli değildir.