Zatürre, akciğerlerin hava keseciklerinin (alveoller) iltihaplanmasına neden olan bakteriyel, viral veya fungal bir enfeksiyondur. Akciğerlere giren bu mikroplar bağışıklık sisteminin yanıt vermesine neden olur. Bu durum akciğerlerde iltihaplanmaya neden olur ve alveollerde sıvı birikmesine yol açar. Bu nedenle pnömonisi olan kişilerde öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkar. Zatürre hafif seyirli olabileceği gibi, ciddi vakalarda hastaneye yatış gerektirecek kadar ağır olabilir.
Zatürre genellikle enfekte bir kişiye öksürme veya hapşırma yoluyla veya kontamine yüzeylere dokunduktan sonra ellerin ağza veya buruna götürülmesiyle bulaşır. Pnömoni için risk faktörleri arasında 5 yaş altı çocuklar, 65 yaş üstü yetişkinler, sigara içenler, kronik akciğer hastalığı olanlar, kalp hastalığı veya diyabet gibi kronik sağlık sorunları olanlar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve pnömoni geçiren kişilerle aynı evde yaşayanlar yer alır. Ayrıca pnömoni aşıları sayesinde bazı pnömoni türlerine karşı korunmak mümkündür.
Zatürrenin tedavisi altında yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterir. Bakteriyel pnömonide antibiyotik tedavisi verilirken, viral pnömonide antiviral ilaçlar veya bağışıklık sistemini güçlendirecek destekleyici tedaviler uygulanabilir. Ayrıca göğüs ağrısını ve ateşi düşürmek için ağrı kesiciler de kullanılabilir. Kişinin oksijen seviyesinin düşük olduğu tespit edilirse ek oksijen desteği sağlanabilir. Bunların yanı sıra zatürre için evde bakım önerileri de bulunur. Bol sıvı tüketmek, dinlenmek ve nemli hava solumak bunlara örnek olarak verilebilir.
Zatürre (Pnömoni) Nedir?
Zatürre (pnömoni), akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveoller) iltihaplandığı ve sıvı veya irinle dolduğu bir akciğer enfeksiyonudur. Zatürre, bakteriler, virüsler veya mantarların neden olduğu enfeksiyonlardan kaynaklanabilir ve bu mikroplar akciğerlere havaya solunması, enfekte bir kişiyle yakın temasta bulunulması veya kontamine yüzeylere dokunulup ellerin ağza veya buruna götürülmesiyle bulaşabilir.
Zatürre belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Genel olarak öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, ateş, titreme ve terleme, baş ağrısı, kas ve eklem ağrısı ile yorgunluk en sık rastlanan belirtileridir. Özellikle bebekler ve küçük çocuklarda zatürre belirtileri arasında iştahsızlık, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi daha az bilinen semptomlar da yer alır.
Zatürre hafif seyirli olabileceği gibi ciddi vakalarda hastaneye yatış gerektirecek kadar ağırlaşabilir. Bakteriyel pnömonide antibiyotik tedavisi uygulanırken viral pnömonide antiviral ilaçlar veya bağışıklık sistemini güçlendirecek destekleyici tedaviler uygulanabilir. Ayrıca zatürre için evde bakım önerileri arasında bol sıvı tüketmek, dinlenmek ve nemli hava solumak yer alır.
Zatürre (Pnömoni) Hakkında Bilinmesi Gerekenler
-
Zatürre Nedir?: Akciğerlerin hava keseciklerinin (alveoller) iltihaplanması ve sıvı birikmesi ile karakterize bir akciğer enfeksiyonudur.
-
Bulaşıcı mı?: Zatürre genellikle bakteriyel veya viral enfeksiyonlardan kaynaklanır ve enfekte bir kişiyle yakın temas veya kontamine yüzeylere dokunulmasıyla bulaşabilir.
-
Belirtileri Nelerdir?: Öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, yüksek ateş, titreme, terleme, baş ağrısı ve kas-eklem ağrısı gibi grip benzeri belirtiler görülür.
-
Risk Grupları: 5 yaş altı çocuklar, 65 yaş üstü yetişkinler, sigara içenler, kronik akciğer hastalığı veya kalp hastalığı olanlar ile bağışıklık sistemi zayıf olanlar daha fazla risk altındadır.
-
Tedavi Yöntemleri: Bakteriyel pnömonide antibiyotikler, viral pnömonide antiviral ilaçlar kullanılır. Ayrıca dinlenme, bol sıvı tüketimi ve nemli hava soluma gibi evde bakım önerileri de önemlidir.
-
Aşılamanın Önemi: Pnömokok ve grip aşıları pnömoniye karşı koruyucu etki gösterir.
-
Hastaneye Yatış Gerektiren Durumlar: Ağır belirtiler, solunum zorluğu, düşük oksijen seviyesi veya bebekler ve 65 yaş üstü kişilerde zatürrenin ağır seyretmesi durumunda hastaneye yatış gerekebilir.
Zatürre (Pnömoni) Neden Olur?
Zatürrenin en yaygın nedeni bakteriyel enfeksiyonlardır ancak viral ve fungal enfeksiyonlar da pnömoniye neden olabilir.
-
Bakteriyel Enfeksiyonlar: Zatürrenin en yaygın nedeni bakteriyel enfeksiyonlardır. Streptococcus pneumoniae (pnömokok) en yaygın bakteriyel pnömoni nedenidir. Diğer bakteriyel nedenler arasında Haemophilus influenzae, Legionella pneumophila ve çeşitli stafilokok türleri bulunur. Bakteriyel pnömoni genellikle grip veya soğuk algınlığından sonra ortaya çıkar.
-
Viral Enfeksiyonlar: Grip (influenza) virüsü en yaygın viral pnömoni nedenidir ancak RSV (respiratuar sinsityal virüs), adenovirüs ve bazı koronavirüs türleri de zatürreye yol açabilir.
-
Fungal Enfeksiyonlar: Histoplazma capsulatum, coccidioides immitis ve cryptococcus neoformans gibi mantarların neden olduğu fungal enfeksiyonlar da zatürrenin daha az bilinen nedenlerindendir.
-
Kimyasal Maddeler: Mide asidinin akciğerlere kaçması (aspirasyon) gibi kimyasal maruziyetler de pnömoniye yol açabilir.
-
Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: HIV/AIDS gibi hastalıklar veya kemoterapi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflayan kişilerde pnömoni riski artar.
Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?
Zatürrenin en yaygın belirtileri öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısıdır; bunlara yüksek ateş ve titreme de eşlik edebilir.
-
Öksürük: Balgamlı veya kanlı olabilen öksürük pnömoninin klasik bir belirtisidir.
-
Nefes Darlığı: Akciğer iltihabı nedeniyle nefes darlığı ve hızlı nefes alıp verme görülebilir.
-
Göğüs Ağrısı: Derin nefes alındığında veya öksürdüğünde artan göğüs ağrısı hissedilebilir.
-
Ateş: Genellikle yüksek ateş ve titreme görülür.
-
Diğer Belirtiler: Terleme, baş ağrısı, kas ve eklem ağrısı ile yorgunluk da zatürrenin diğer belirtilerindendir.
-
Bebekler ve Küçük Çocuklarda: İştahsızlık, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi daha az bilinen belirtiler de görülebilir.
Zatürre (Pnömoni) Türleri Nelerdir?
Zatürrenin türleri arasında toplcommunity kazanılmış zatürre (TCZ), hastane kaynaklı zatürre (HCZ), ventilatör ilişkili zatürre (VAP), aspirasyo zatürüresi ile immün yetmezlikte görülen zatürrenin farklı formları yer alır.
Toplumsal Kazanılmış Zatürre (TKZ)
Toplumda edinilmiş pnömoni (TKP), hastanın hastanede yatmadığı veya uzun süre tıbbi bakım almadığı durumlarda toplum içinde edinilen pnömoniyi ifade eder. TKP genellikle daha hafif seyreder ve ayakta tedavi ile yönetilebilir.
Hastane Kaynaklı Zatürre (HCZ)
Hastane kaynaklı pnömoni (HCZ), hastanın hastanede yattığı dönemde gelişen pnömoniyi ifade eder. HCZ genellikle daha ağır seyreder çünkü bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ortaya çıkar ve tedaviye yanıtı daha karmaşıktır. HCZ’nin tedavisinde sıklıkla intravenöz antibiyotikler gereklidir.
Ventilatör İlişkili Zatürre (VAP)
Ventilatör ilişkili pnömoni (VAP), mekanik ventilasyona bağlı olarak gelişen pnömoni türüdür. VAP’nin tedavisi zordur çünkü solunum cihazı mikropların akciğerlere daha derin ulaşmasına neden olabilir.
Aspirasyo Zatürüresi
Aspirasyo pnömonisi, ağız içindeki materyallerin akciğerlere kaçması sonucu gelişen iltihaplanmadır. Bu tür pnömonide genellikle anaerobik bakteriler bulunur ve diş eti hastalığı olanlarda veya bilinç kaybı yaşayan kişilerde daha sık görülür.
İmmün Yetmezlikte Görülen Zatürre
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde pnömoni farklı seyredebilir. Bu kişilerde fungal veya viral etkenlere bağlı zatürrenin yanı sıra nadir bakteriyel türlere bağlı pnömoni gelişebilir.
Zatürre (Pnömoni) Nasıl Bulaşır?
Zatürre doğrudan bulaşıcı değildir ancak bazı mikroplardan kaynaklanan zatüre türleri bulaşıcı özellik gösterebilir. Bakteriyel pnömoninin sık görülen nedeni Streptococcus pneumoniae bakterisidir; bu bakteri öksürme veya hapşırma yoluyla havaya saçılan damlacıklarla bulaşabilir. Ayrıca Legionella pneumophila bakterisinin neden olduğu legionella pnömonisi su yolları aracılığıyla da bulaşabilir ancak bu durum nadirdir.
Aynı şekilde virüslerden kaynaklanan pnömoniler de bulaşıcıdır; örneğin grip virüsü solunum damlacıklarıyla kolayca yayılabilir ve pnömone yol açabilir. COVID-19 hastalığının etkeni SARS-CoV-2 virüsü de zatürrenin viral nedenleri arasında yer alır.
Zatürre (Pnömoni) Risk Faktörleri Nelerdir?
5 yaş altındaki çocuklar ile 65 yaş üstündeki yetişkinler, sigara içenler, kronik akciğer hastalığı bulunanlar, kalp hastalığı veya diyabet gibi kronik sağlık sorunları bulunan kişiler ile bağışıklık sistemi zayıf olanların zatüre riski daha yüksektir.
Yaş Grubu
5 yaş altındaki çocuklar ile 65 yaş üstündeki yetişkinlerin zatüre riski daha yüksektir.
Sigara Kullanımı
Sigara içenlerin akciğerleri hasar görmüş olduğu için zatüre riski artmaktadır.
Kronik Hastalıklar
Kronik akciğer hastalığı bulunan kişilerle kalp hastalığı veya diyabet gibi kronik sağlık sorunları bulunanların zatüre riski daha yüksektir.
Bağışıklık Sistemi Sorunları
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde pnömoni riski artmaktadır.
Daha Önce Geçirilmiş Zatürre
Özellikle son iki yıl içinde zatürre geçiren kişilerde tekrar aynı süre içinde zatürre olma riski yüksektir.
Gelişmekte Olan Ülkelerden Gelmek
Altyapının yetersiz olduğu ülkelerde halk sağlığı hizmetleri de yeterli olmayacağından gelişen ülkelerden gelen kişilerin akciğer sağlığıyla ilgili risk faktörleri de yüksek olacaktır.
Bulaşıcı Hastalıkların Yayılması
Bulaşıcı hastalıkların kolay yayıldığı yerlerde çalışan kişilerin bu durumdan etkilenme riski yüksektir; bu yerler şu şekilde sıralanabilir:
-
Askeri kışlalar
-
Lojistik tesisler
-
Sivil sağlık tesisleri
-
Havaalanları gibi geçiş noktaları
-
Barınaklar
-
Uzun süreli bakım evleri
-
Ceza infaz kurumları
-
Narkozsuz ameliyat uygulanan diş klinikleri
-
Kan merkezleri gibi tıbbi laboratuvar ortamları
-
Kişilerin kapalı alanda çok sayıda bulunduğu otobüs durakları gibi toplu taşıma araçları
-
Hastaneler gibi sağlık kurumları
-
Okullar
-
Yurtlar
-
Kreşler
-
Sosyal hizmet kurumları
-
Üniversiteler gibi yüksek öğrenim kurumları
-
Çocuk oyun alanları gibi sosyal alanlar
-
Sivil toplum kuruluşlarının çalışma ofisleri
-
Misafirhaneler
-
Konaklama tesisleri
-
Ticaret merkezleri gibi alışveriş mekanları
-
Eğlence mekanları
-
Kültürel aktivitelerin yapıldığı sosyal salonlar
-
Spor salonları gibi fiziksel aktivite alanları
-
Kafeler gibi dinlenme alanlarıyla restoranlar gibi yemek mekanları da risk taşıyan yerlerden birkaçıdır.