Havale, tıp dilinde “konvülziyon” olarak adlandırılır. Vücudun istem dışı hareketlere neden olan elektriksel bozukluklarıdır. Genellikle yüksek ateş, çeşitli enfeksiyonlar, beyin tümörü, baş travması, metabolik bozukluklar ve nöbet sendromuna yol açan genetik geçişli hastalıklar sonucunda ortaya çıkar. Havalenin ateşe bağlı olarak gelişen türü 6 ay ile 5 yaş arasındaki çocuklarda sık görülür.
Havalenin en bilinen belirtisi vücudun kasılmalar ve istem dışı hareketlerle birlikte titremesidir. Bunun yanı sıra havale geçirildiği sırada çocukların ağızlarından köpük gelmesi, bilinçlerini kaybetmeleri ve bayılmaları da havale belirtileri arasında yer alır. Çoğunlukla 30 saniye ile 3 dakika arasında süren havalenin belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
-
Vücudun kasılmaları sonucu titremesi
-
Bilincin kapanması ve bayılma
-
Ağızdan köpük gelmesi
-
Gözlerin yukarı doğru kayması
-
Nefes alıp vermede zorluk olması
-
Vücudun sertleşmesi ve gevşemesi
-
El ve ayakların kontrolsüz hareket etmesi
-
Çiğneme ya da yutkunma hareketlerinin tekrarlanması
Havalenin türleri, ateşli ve ateşsiz olmak üzere ikiye ayrılır. Ateşli havale, yüksek ateş sonucunda vücuttaki sinir hücrelerinin ani elektriksel bozulmasıdır. Ateşsiz havalelerde ise genetik geçişli nöbet sendromları, kafa travmaları, metabolik bozukluklar, beyin hasarları ve ölüme bağlı beyin hasarı gibi durumlar sinir hücrelerinin elektriksel aktivitesini bozarak nöbetlere neden olur.
Ateşli Havale
Ateşli havaleler genellikle 6 ay ile 5 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Ateşli havalelerin %90’ı 18 aydan daha küçük çocuklarda ortaya çıkar. Ateşli havaleler tipik olarak 3 dakika içinde başlar ve genellikle 15 dakikadan kısa sürer. Genellikle ateşin yükselmesinden hemen sonra ortaya çıkabilen ateşli havalelerde ateşin yükselmesi ile hastaneye gitmek gereklidir. Ateşli havalelerde ateşi düşürmek için ilaç kullanılması gereklidir.
Ateşsiz Havale (Konu)
Ateşsiz havalelerde ise genetik geçişli nöbet sendromları, kafa travmaları, metabolik bozukluklar, beyin hasarları ve ölüme bağlı beyin hasarı gibi durumlar sinir hücrelerinin elektriksel aktivitesini bozarak nöbetlere neden olur. Ateşsiz havalelerde ise daha büyük yaş gruplunda ortaya çıkmaktadır.
Komplike Olmayan (Basit) Havale
Komplike olmayan havalelerde vücudun tek tarafında kasılma görülür. Bilinç kaybı olmadan gerçekleşen komplike olmayan havaleler 15 dakikadan kısa sürer ve tekrarlama ihtimali yüksektir. Komplike olmayan havalelerde hasta hemen eski haline geri döner.
Komplike Olan (Zor) Havale
Komplike olan havalelerde bilinç kaybı olur, vücudun tek tarafında kasılma olur ancak bilinç kaybı olmadan görülen komplike olmayan havalelere göre daha uzun sürer. Komplike havaleler 15 dakikadan fazla sürer ve tekrarlama ihtimali düşüktür.
Havalenin nedenleri arasında yüksek ateş, çeşitli enfeksiyonlar, beyin tümörü, kafa travması, metabolik bozukluklar, ölüme bağlı beyin hasarı ve genetik geçişli nöbet sendromları yer alır. Bu nedenlerden özellikle yüksek ateş çocuklarda yaygın olarak görülen ateşli havalenin sebebidir.
Yüksek Ateş
Vücut sıcaklığının 38 derece veya üzerinde olması yüksek ateş olarak kabul edilir. Yüksek ateş, vücutta mikropların çoğalmasını engellemek için vücudun bağışıklık sistemi tarafından yapılan bir savunma mekanizmasıdır. Yüksek ateşe grip ve soğuk algınlığı gibi hastalıklar, zatürre, idrar yolu enfeksiyonu, mide bağırsak enfeksiyonları ve kızamık gibi çocukluk çağı enfeksiyonları gibi nedenler yol açabilir. Özellikle çocuklarda yüksek ateşe sık rastlandığı için yüksek ateş çocuklarda yaygın olarak görülen ateşli havalenin sebebidir.
Çeşitli Enfeksiyonlar
Beyni etkileyen menenjit veya ensefalit gibi enfeksiyonlar vücudun sinir hücrelerinin elektriksel aktivitesini bozarak havaleye yol açabilir. Ayrıca zatürre, idrar yolu enfeksiyonu gibi çocukluk çağı enfeksiyonları yüksek ateşe yol açarak ateşli havalenin nedenlerinden biridir.
Beyin Tümörleri
Beyin tümörleri beyinde normal olmayan hücre büyümesi nedeniyle ortaya çıkar. Beyin tümörleri sinir hücrelerini etkileyerek elektriksel aktivitesini bozduğu için havaleye yol açabilir.
Kafa Travması
Kafaya alınan darbeler sonucu oluşan kafa travmaları beynin işlevini olumsuz etkilediği için havaleye yol açabilir.
Metabolik Bozukluklar
Metabolizmayı etkileyen şeker hastalığı veya böbrek yetmezliği gibi hastalıklar vücudun sinir hücrelerinin elektriksel aktivitesini bozarak havaleye yol açabilir.
Genetik Geçişli Nöbet Sendromları
Aileden bireylerde görülen benzer nöbet türleri genetik geçişli nöbet sendromu olarak adlandırılır. Genetik geçişli nöbet sendromları vücudun sinir hücrelerinin elektriksel aktivitesini bozarak nöbetlere neden olduğu için havalenin bir diğer sebebidir.
Ölüme Bağlı Beyin Hasarı (Sids)
Ölüme bağlı beyin hasarı olarak adlandırılan Sids bebeklerde ani bebek ölümü sendromu olarak bilinir. Bebeklerin uyku esnasında sinir sisteminin kontrolünü kaybederek solunumlarının durmasına bağlı olarak ani bir şekilde hayatını kaybetmesi sonucu meydana gelen Sids bebeklerin beyin sağlığını olumsuz etkileyerek elektriksel aktivitesini bozduğu için nöbetlere neden olabilir.