Hormonlar, vücudun belirli işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olan kimyasal habercilerdir. Vücudumuzdaki birçok organın düzgün çalışabilmesi için hormonlara ihtiyacı vardır. Hormonlar sadece fiziksel olarak değil psikolojik olarak da etkilidirler. Özellikle bazı hormonların psikolojik etkilerinin daha fazla olduğu gözlemlenmiştir.
Hormonlar; vücutta bulunan hücrelerdeki reseptörlere bağlanarak birçok mekanizmayı harekete geçirirler. Bu mekanizmalar vücudumuzdaki birçok işlevin devamlılığı için gereklidir. Hormonlar, bağışıklık sisteminden üreme sistemine, uyku düzeninden kan şekeri seviyelerine kadar birçok farklı işlevi düzenlerler. Hormonlar üzerindeki değişikliklerin de bazı psikolojik etkilere sebep olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur.
Hormonların Psikolojik Etkileri Nelerdir?
Stresli bir durumda olduğumuzda vücut kortizol hormonu salgılar. Kortizol hormonu; kalp atış hızımızı artırarak, bağışıklık sistemimizin işleyişini değiştirerek, kan basıncımızı yükselterek, kan şekerimizi artırarak, vücudumuzun o anki duruma uyum sağlamasına yardımcı olur. Ancak kronik stres durumunda kortizol seviyesi sürekli yüksek olur. Bunun da birçok olumsuz etkisi vardır. Kronik kortizol yüksekliği; zihinsel yorgunluk, hafıza problemleri, öğrenme güçlüğü, anksiyete, depresyon, irritabilite gibi psikolojik etkilere sebep olabilir.
Öfke
Testosteron, öfke ile bağlantılı önemli bir hormondur. Yapılan birçok araştırmada erkeklerin öfke kontrolünün testosteron seviyelerine bağlı olduğu görülmüştür. Düşük testosteron seviyelerine sahip erkeklerde öfke kontrolünün daha zayıf olduğu gözlemlenmiştir.
Depresyon
Serotonin ve dopamin hormonlarının depresyon ile bağlantısı oldukça fazladır. Vücutta bu hormonların seviyeleri düştüğünde depresyon görülme ihtimali artar. Özellikle serotonin hormonundaki düşüş kişinin depresyon yaşamasına sebep olur. Aynı zamanda dopamin hormonundaki azalma da motivasyon düşüklüğüne sebep olabilmektedir. Motivasyon düşüklüğü de kişide depresyon semptomları yaratabilmektedir.
Uykusuzluk
Uykusuzluk çeken bireylerin melatonin hormonu üretimlerinin yetersiz olduğu görülmüştür. Melatonin; vücudun doğal uyku döngüsünü düzenlemeye yardımcı olan bir hormondur. Vücuttaki melatonin seviyesi düşük olduğunda uykuya dalmakta güçlük çekilebilir ya da uykuyu sürdürmekte zorluk yaşanabilir.
Yetersiz melatonin üretimi aynı zamanda yorgunluğa da sebep olur.
Aşırı Duygusallık
Progesteron ve östrojen hormonları kadınlarda görülen aşırı duygusallığın sebebi olabilir. Özellikle menstrüel siklus sırasında hormonal dalgalanmalar; kadınlarda duyguların değişken olmasına, ağlama nöbetleri geçirmesine ya da irritabiliteye sebep olabilir.
Cinsel İstek Düşüklüğü
Testosteron hormonu cinsel istekte önemli bir rol oynar. Kadınlarda ve erkeklerde cinsel isteğin oluşmasında testosteron hormonu etkilidir. Vücutta testosteron seviyesi düştüğünde cinsel istek de azalır.
Dikkat Dağınıklığı
Erken yaşlanma belirtileri gösteren bireylerde yapılan araştırmalarda dikkat dağınıklığı görüldüğü tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalarda dikkat dağınıklığının hormonal değişikliklerden kaynaklandığı bulunmuştur.
Sosyal İzolasyon
Sosyal bağların zayıflaması oksitosin hormonuyla bağlantılıdır. Oksitosin; insanları birbirine bağlayan, sevgi ve bağlılık hissini güçlendiren bir hormondur. Vücutta oksitosin seviyesi düşük olduğunda sosyal bağlar zayıflar, sosyal izolasyon yaşanır.
Oksitosin seviyesinin düşük olması aynı zamanda ilişki problemlerine de sebep olabilir.
Saldırganlık
Yapılan araştırmalar; şiddete eğilimli bireylerin testosteron seviyelerinin normal aralığın üstünde olduğunu göstermektedir. Testosteron; erkeklerde saldırganlık ile bağlantılı olan hormondur. Testosteron seviyeleri yükseldiğinde saldırganlık da artış gösterir.
Çocuklarda Duygusal Belirsizlik
Hormonal dengesizlik çocuklarda duygusal belirsizlik yaratabilir. Bu da çocukların kendilerini nasıl hissedeceklerini bilememesine sebep olur. Duygusal belirsizlik yaşayan çocukların mutlaka bir psikolog ya da psikiyatristten destek alması gerekir.
Hormonal Sorunlar yaşıyorum, ne yapmalıyım?
Hormonal sorunlar yaşıyorum ne yapmalıyım? diye düşünüyorsanız öncelikle şu adımları takip edebilirsiniz:
-
Sağlıklı yaşam tarzı benimseyin: Egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, uyku düzeninizi oluşturmak hormonal dengenizi sağlamada faydalı olacaktır.
-
Stres yönetimi uygulayın: Meditasyon yapmak, yoga yapmak, nefes egzersizleri uygulamak stres seviyenizi azaltacak ve hormonal dengenizi korumaya yardımcı olacaktır.
-
Düzenli kontrolleri ihmal etmeyin: Hekiminizle görüşerek hormon testleri yaptırabilir, gerekli görüldüğünde diğer testleri yaptırabilirsiniz.
-
Profesyonel destek alın: Hormonal sorunlardan kaynaklı psikolojik problemler yaşıyorsanız bir psikoterapist ile görüşmeniz faydalı olacaktır.