İnsülin direnci, insülin hormonunun etkisini azalması ve buna bağlı olarak vücudun daha fazla insüline ihtiyacı duymasıdır. Kan şekeri seviyesinin normal sınırlar içinde kalabilmesi için pankreasın daha fazla insülin salgılaması gerekir. Bu durum uzun vadede tip 2 diyabet gibi sorunlara neden olabilir.
İnsülin direnci nedir?
İnsülin direnci, insülin hormonunun vücuttaki etkisinin azalmasıdır. İnsülin, kan şekerini (glukozu) kontrol etmek için önemlidir. İnsülin hormonu, pankreas tarafından üretilir ve kana karıştığı zaman kandaki şeker oranını düşürür. Şeker oranını düşürmek için de şekerin vücudun hücrelerine gitmesine yardımcı olur. Eğer insülin direnci yoksa, normal seviyede insülin hormonu vücudun bütün hücrelerine yeterli miktarda şeker gitmesini sağlar. İnsülin direnci olduğunda, normal seviyede insülin hormonu olduğunda bile şekerin vücudun hücrelerine gitmesi zorlaşır.
İnsülin direnci, genellikle obezite, hareketsizlik, genetik faktörler ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları ile ilişkilidir. Uzun süre tedavi edilmediğinde tip 2 diyabete yol açabilir.
İnsülin direnci belirtileri nelerdir?
İnsülin direnci belirtileri şunlardır:
-
Kilo kontrolünde zorluk: Hızla kilo almak veya verdiğiniz kiloları geri almak.
-
Yorgunluk: Daha önce yaşadığınız yorgunluk veya halsizlik hissi.
-
Açlık hissi: Özellikle yemeklerden sonra 2 saat içinde tekrar acıkma.
-
Zayıf konsantrasyon: Dikkatinizi toplamakta zorlanma.
-
Cilt sorunları: Ciltte koyu renkli lekeler (akantozis nigrikans), sivilce ve kistlik sivilceler.
-
Saç sorunları: Saç dökülmesi ve ince yapılı saçlar.
-
Uyku apnesi: Uykuda nefesin kesilmesi.
-
Ellerde ve ayaklarda karıncalanma: Özellikle sabahları ellerin uyuşuk olması.
İnsülin direnci neden olur?
İnsülin direncinin kesin nedeni bilinmemektedir ancak şu faktörlerle ortaya çıkabileceği düşünülmektedir:
-
Aşırı yağ: Aşırı yağ dokusuna sahip olmak insülinin etkisini azaltır ve insülin direncine yol açar. Yapılan araştırmalar, obez kişilerde insülinin metabolizmasını düzenleyen beyindeki bölümlerin değiştiğini ortaya koymuştur.
-
Genetik yatkınlık: Ailede insülin direnci veya diyabet hikayesi olması kişiyi risk altına sokmaktadır.
-
Fiziksel aktivite yetersizliği: Düzenli egzersiz yapmamak insülini daha az hassas hale getirebilir ve insülin direncine yol açabilir.
-
Yüksek karbonhidrat alımı: Özellikle basit karbonhidratların fazla tüketilmesi insülinin daha fazla salgılanmasına yol açabilir.
-
İleri yaş: Yaş ilerledikçe insülin salınımı azalır ve insülin direnci artar.
-
Hormonel değişiklikler: Polikistik over sendromu (PCOS) gibi bazı kadın hastalıkları insülin direncini artırabilir.
-
Stres: Sürekli stres altında kalmak hormon dengesini bozarak insülin direncine yol açabilir.
İnsülin direnci nasıl teşhis edilir?
İnsülin direncinin teşhisi genellikle kan testleri ile konulmaktadır. Bu testler arasında hemoglobin A1c testi, açlık kan şekeri testi ve oral glukoz tolerans testi yer alır. Bu testler kişinin kanındaki glukoz oranını ölçer ve yüksek çıkması kişinin insülin direnci olduğunu gösterir.
Ayrıca doktor muayenesi sırasında kişinin kilo, bel çevresi ölçümü, aile öyküsü, tansiyon ölçümü ve kolesterol değerlerine de bakılmaktadır.
İnsülin direnci nasıl tedavi edilir?
İnsülin direncini tedavi etmek mümkündür. Yaşam tarzında yapılan değişiklikler insülinin etkisini artırarak tedaviye yardımcı olur. Bunlar:
-
Diyet: Sağlıklı ve dengeli beslenmek, insülin direncinin yönetiminde önemli bir rol oynar. Yüksek lifli gıdalar, tam tahıllar, sağlıklı yağlar ve protein içeren bir diyet tercih edilmelidir. Basit karbonhidratlardan kaçınılmalıdır. Meyve ve sebzelerin yanı sıra kuruyemişler de tüketilmelidir. Şekerli içecekler içmemek, işlenmiş gıdalardan uzak durmak, kırmızı et tüketimini azaltmak ve yağ oranı düşük gıdalar tüketmek önemlidir. Ayrıca düzenli aralıklarla beslenmek de önemlidir. Yemek atlamak metabolizmayı yavaşlatarak kan şekerinin yükselmesine neden olur. Bu yüzden öğünleri atlamadan düzenli aralıklarla beslenilmesi gerekir.
-
Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, kasların glukoza olan duyarlılığını artırarak insülinin etkisini iyileştirir. Haftada en az 150 dakika orta yoğunluklu aerobik aktivite yapılması önerilir.
-
İlaçlar: Doktor ilaç tedavisi önerebilir. Metformin en yaygın reçete edilen ilaçtır. Bu ilaç kan şekerini düşürürken aynı zamanda kilo kontrolüne de yardımcı olur.
-
Stresi yönetmek: Yoga, meditasyon gibi gevşeme teknikleri stresi yönetmeye yardımcı olur.
-
Uykuyu düzene sokmak: Yeterli uyku almak metabolizmayı düzenler ve insülini dengelemeye yardımcı olur.
-
Su içmek: Su içmek vücuttaki toksinleri atmaya yardımcı olur. Toksinlerin atılması metabolizmayı dengelemeye yardımcı olur ve insülini düzenler.
-
Kahve: Araştırmalara göre kahve içmek insülini %15 oranında azaltmaktadır. Günde 2 veya 3 fincan kahve içmek insülini dengelemeye yardımcı olabilir.
Yaşam tarzındaki bu değişiklikler sürdürülebilir olduğunda ve gerektiğinde tıbbi tedavi ile desteklendiğinde insülin direncinin kontrol altına alınması mümkündür.