Zatürre (Pnömoni) Nedir? Zatürre Belirtileri ve Tedavisi

Zatürre, akciğerlerin alveollerinin bakteriler, virüsler ya da mantarların neden olduğu enfeksiyon sonucu iltihaplanmasıdır. Enfekte olan alveollerde sıvı ve iltihap birikerek nefes almayı zorlaştırır. Bu durum öksürük, ateş, titreme ve nefes darlığı gibi belirtilere neden olur. Zatürre teşhisi genellikle fiziksel muayene, akciğer seslerinin dinlenmesi, kan testleri, görüntüleme yöntemleri ve bazen balgam örneği analizi ile konur. Tedavi için genellikle antibiyotikler, antiviral ilaçlar, mantar önleyiciler ve destekleyici tedaviler uygulanır.

Zatürre (Pnömoni) Nedir?

Zatürre; halk arasında zatürre olarak bilinen pnömoni, akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveoller) iltihaplanması ve sıvı veya pusla dolmasıyla karakterize bir akciğer enfeksiyonudur. Bu durum akciğerlerin normal işlevlerini yerine getirmesini zorlaştırarak nefes almayı güçleştirir. Pnömoni hafif seyirli veya hayati tehlike arz eden bir hastalık olabilir ve çocuklar ile yaşlılarda daha ağır geçebilir. Pnömoni, bakteriler, virüsler ve mantarlar dahil olmak üzere çeşitli patojenlerin neden olduğu bir hastalıktır.

Pnömoni (Zatürre) Neden Olur?

Pnömoni (zatürre) bakteriyel, viral veya mantar kaynaklı enfeksiyonlar nedeniyle meydana gelir. Bakteriyel zatürrede en yaygın neden Streptococcus pneumoniae adlı bakteridir. Viral pnömoniye ise influenza (grip), koronavirüs ve RSV gibi virüsler yol açabilir. Ayrıca bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde Candida gibi mantarlar da pnömoniye neden olabilir. Pnömoni genellikle enfekte kişinin öksürmesi veya hapşırmasıyla yayılan damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Ayrıca bazı vakalarda bakterilerin boğaz veya burundan akciğerlere ulaşması veya kan yoluyla vücudun diğer bölgelerinden akciğerlere ulaşması sonucu da gelişebilir.

Pnömoni (Zatürre) Türleri Nelerdir?

Pnömoni (zatürre) türleri, enfeksiyonun hangi nedene bağlı olarak ortaya çıktığına ve nerede geliştiğine göre sınıflandırılır:

Hastane İçi Pnömoni: Hastanede yatan hastalarda gelişen pnömonilerdir. Genellikle multidrug-resistant (MDR) organizmalara bağlıdır ve tedavisi daha zordur.
Toplum İçinde Edinilen Pnömoni: Hastanede yatış gerektirmeyen ve toplumda yaşayan bireylerde görülen pnömonilerdir.
Bağışıklık Sistemi Zayıf Olan Bireylerde Gelişen Pnömoni: HIV pozitif hastalar veya kemoterapi gibi bağışıklık sistemi baskılayan tedaviler alan kişilerde gelişen pnömonilerdir.
Kimyasal Pnömoni: Kimyasal maddelerin solunması sonucu ortaya çıkan pnömonilerdir.
Aspirasyon Pnömonisi: Yiyecek, içecek veya mide içeriğinin akciğerlere kaçması sonucu gelişen pnömonilerdir.
Viral Pnömoni: Influenza veya koronavirüs gibi virüslerden kaynaklanan pnömonilerdir.
Bakteriyel Pnömoni: Streptococcus pneumoniae gibi bakterilerin neden olduğu pnömonilerdir.
Mantar Pnömonisi: Histoplasma veya coccidioides gibi mantarların neden olduğu pnömonilerdir.

Bu türlerin her biri farklı risk faktörlerine, tedavi yöntemlerine ve prognozlara sahip olabilir.

Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?

Zatürre (pnömoni) belirtileri arasında ateş, titreme, öksürük, göğüs ağrısı, nefes darlığı ve yorgunluk yer alır. Bulaşıcı olan pnömonide belirtiler hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve bazı durumlarda bulantı, kusma veya ishal gibi sindirim sistemi semptomları da görülebilir. Özellikle yaşlı bireylerde zatürrenin ateş olmadan da seyredebildiği unutulmamalıdır.

Genel Belirtiler

Ateş, titreme ve terleme
Öksürük (bazen kanlı veya balgamlı)
Nefes darlığı ve hızlı nefes alma
Göğüs ağrısı ve hassasiyet
Yorgunluk ve halsizlik
Baş ağrısı
İştahsızlık
Mide bulantısı ve kusma
Dizlerde veya ellerde terleme
Çarpıntı

Bebeklerde Görülen Ek Belirtiler

Solunum sırasında burun deliklerinin genişlemesi
Göğüs kafesinin inip kalkması veya solunumun hızlanması
Balgam çıkaramama durumu nedeniyle öksürüğün sesiz olması
Uykulu ya da hasta görünümü
Meme emme isteğinin azalması veya kesilmesi
Ateşin olmaması veya düşük dereceli ateş olması

Zatürre (Pnömoni) Teşhisi Nasıl Konur?

Zatürre (pnömoni) teşhisi için öncelikle hastanın tıbbi geçmişinin alınması ve fiziksel muayene yapılması gerekir. Bu muayene sırasında özellikle akciğer sesleri dinlenerek zatürrenin varlığına dair belirti aranır. Akciğer seslerinde anormal hırıltı veya gırıltı tınıları duyulabilir. Ayrıca zatürrenin varlığına dair laboratuvar testleri istenebilir:

Kan Testleri: Beyaz kan hücresi sayımının yüksek olması enfeksiyon belirtisidir. Ayrıca kan kültürü ile kan dolaşımındaki bakteriler tespit edilebilir.
Balgam Kültürü: Balgam örneği alınarak bakteriyel enfeksiyonun varlığı araştırılır.
İdrar Testleri: Bazı bakterilerin idrarda tespit edilmesi mümkündür.
Görüntüleme Testleri: Akciğer röntgeni pnömoniyi tanımlamak için en yaygın kullanılan görüntüleme testidir. Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması daha detaylı bilgi sağlayabilir.
Oksijen Doygunluğu Ölçümü: Nabız oksimetresi ile kandaki oksijen doygunluğu ölçülerek solunum sorunları olup olmadığı belirlenebilir.
Akciğer Biyopsisi: Nadir durumlarda kesin tanı için biyopsi gerekebilir.
Toraks BT: Akciğerdeki enfeksiyonun yayılımını değerlendirmek için yapılabilir.
Toraks USG: Akciğer zarları arasındaki sıvı birikimi olup olmadığını değerlendirmek için kullanılabilir.
Kardiyak Enzim Testleri: Kalp krizi belirtileri gösteren hastalarda kalp krizini ekarte etmek için istenebilir.
Kranial BT: Bilinç durumunda değişiklik olan hastalarda zatürrenin nörolojik etkilerini değerlendirmek için yapılabilir.
Mantar Antijen Testleri: HIV pozitif bireylerde pnömokok dışındaki mantar kaynaklı pnömonileri ekarte etmek için istenebilir.
Kan Gazları Testi: Kandaki karbondioksit ve oksijen seviyelerini değerlendirmek için yapılabilir.
Akciğer Fonksiyon Testleri: Solunum fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılabilir.
Kardiyak EKO: Zatürrenin kalbe etki edip etmediğini değerlendirmek için istenebilir.
Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini değerlendirmek için yapılabilir.
Kanda C-reaktif protein (CRP): Enfeksiyon varlığını gösterebilir ancak spesifik değildir.
Balgam Sitolojisi: Balgamdaki hücreleri inceleyerek olası maligniteleri ekarte etmek için yapılabilir.
Toraks MR: Nadir durumlarda toraksta kitle oluşumunu değerlendirmek için istenebilir.
Kardiyak Enzim Testleri: Kalp krizi belirtileri gösteren hastalarda kalp krizini ekarte etmek için istenebilir.
Kanda D-dimer testi: Pulmoner emboliyi ekarte etmek için istenebilir.
Koagülopati testleri: Zatürrenin koagülopatiye bağlı komplikasyonlarını değerlendirmek için yapılabilir.
Nabız oksimetresi: Kandaki oksijen seviyesini ölçmek için kullanılır.
Arteryal kan gazları: Kandaki karbondioksit ve oksijen seviyelerini ölçerek solunum fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılır.
Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini değerlendirmek için çekilir.
Kanda D-dimer testi: Pulmoner emboliyi ekarte etmek için istenebilir.
Koagülopati testleri: Zatürrenin koagülopatiye bağlı komplikasyonlarını değerlendirmek için yapılabilir.
Nabız oksimetresi: Kandaki oksijen seviyesini ölçmek için kullanılır.
Arteryal kan gazları: Kandaki karbondioksit ve oksijen seviyelerini ölçerek solunum fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılır.
Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini değerlendirmek için çekilir.
Kan Basıncı Ölçümü: Kan basıncı değerleri pnömokok bakteriyel pnömonisi varlığında düşük olabilir,
Balgam pH Değeri Ölçümü: Balgam pH değeri 7’nin altında ise zatürre şiddetli kabul edilir,
Kanda C-reaktif protein (CRP): Enfeksiyon varlığını gösterebilir ancak spesifik değildir,

Zatürre (Pnömoni) Tedavisi Nasıl Yapılır?

Zatürre tedavisi; zatürenin nedeni, şiddeti ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir:

a) Hafif vakalarda genellikle evde dinlenme, bol sıvı tüketimi ve ağrı kesiciler yeterli olabilirken; b) Daha ciddi vakalarda hastanede yatış gerekebilir ve intravenöz sıvılarla birlikte özel antibiyotik tedavisi uygulanabilir. c) Hastanede yatan hastalarda solunum desteği sağlanabilirken, d) Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha agresif tedavi yöntemlerine başvurulabilir.,

m) Hastanede yatan hastalar için solunum desteği gerekebilirken; n) Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylere daha agresif tedavi yöntemleri uygulanabilir.,

o) Evde tedavi edilen vakalarda aile hekimleri tarafından düzenli takip sağlanırken; p) Hastanede yatan hastalar ise çeşitli uzman hekimler tarafından kontrol edilir.,

c) Tedavi süresince ateşin düşmemesi, öksürüğün geçmemesi, nefes darlığının devam etmesi durumlarında yeniden değerlendirilmeli; d) Balgamda kan görülmesi, göğüs ağrısının artması, kusma, ishal gibi yeni belirtiler ortaya çıkması durumunda da hastanın durumu gözden geçirilmelidir.,

e) Kronik hastalığı olanlarda iyileşme süreci uzayabilir; f) Tedavi süresince ağızdan beslenme yeterli olmayabilir; g) Solunum cihazına bağlı kalınması gerekebilir; h) Yoğun bakımda takip gerektiren komplikasyonlar gelişebilir.,

m) Antibiyotik tedavisine dirençli bakterilerin oluşturduğu pnömokok bakteriyel pnömonisi varlığında hastane tedavisi şarttır; n) Şiddetli şok söz konusu ise yoğun bakımda takip gereklidir; o) Kan kültürü pozitifliği varsa damar yoluyla antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır; p) Akciğer infiltrasyonu büyük ise yoğun bakım şarttır; q) Akciğer zarında sıvı birikimi tespit edilirse torakostomi gerebilir; r) Torakostomi uygulanan hastalara ayrıca damardan antibiyotik tedavisi verilir.,

s) Yoğun bakımda tedavi gören kişilerde mekanik ventilasyona ihtiyaç duyulabilir; t) Yoğun bakımda süre uzarsa trakeostomi gerekebilir; u) Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), astım gibi solunum yolu hastalıkları bulunan kişilerde pnömoninin seyrine dikkat edilmelidir; v) Kronik akciğer hastalığı bulunan kişilere sık aralıklarla aşılama yapılmalıdır; x) KOAH hastalarında yılda bir kez grip aşısı uygulanmalıdır; y) 65 yaş üstü kişiler ile 2 yaş altındaki çocuklara grip aşısı uygulanmalıdır; z) 65 yaş üstü kişiler ile 2 yaş altındaki çocuklara zatürre aşısı uygulanmalıdır.,

a) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir; b) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir; c) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir; d) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir; e) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir; f) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir;

g) İlk 3 ayda hamilelik planlayan kadınlara aşı önerilir;

h) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır; i) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır; j) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır;

k) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır;

l) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır;

m) Bağışıklık sistemi baskılan kişilere yılda bir kez grip aşısı yapılmalıdır;

n) Grip aşısı her yıl değişiklik gösterdiği için güncel versiyonu uygulanmalıdır;

o) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

p) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

r) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

s) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

t) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

v) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

x) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

y) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

z) Pnömokok pnömonisine karşı koruma sağlayan zatürre aşısı uygulanmalıdır;

aa) Bağışıklık sistemi baskılan kişiler ile 65 yaş üstündekiler her 5 yılda bir zatürre aşısı olmalıdırlar.,

aa) Bağışıklık sistemi baskılan kişiler ile 65 yaş üstündekiler her 5 yılda bir zatürre aşısı olmalıdırlar.