Hiperaktivite, yüksek enerji, ani duygusal patlamalar ve dikkat dağınıklığı gibi belirtilerle kendini gösteren bir durumdur. Hiperaktivite bozukluğu; çocuklarda konsantrasyon güçlüğü, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile karakterize edilen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olarak adlandırılır. Çocuklarda hiperaktivite bozukluğu tedavisinde, davranışsal terapi ve danışmanlık hizmetleri ile birlikte bazı durumlarda ilaç tedavisi de uygulanabilir.
Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Hiperaktivite bozukluğu; çocuklarda aşırı hareketlilik, dikkatsizlik ve dürtüsellik ile karakterize bir durumdur. Hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar genellikle yerinde duramazlar, konuşmayı severler, dikkatlerini bir şeye uzun süre veremezler ve düşünmeden hareket ederler. Hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, dikkatsizlik ve aşırı hareketlilikten dolayı okulda ve evde sorun yaşayabilirler.
Hiperaktivite Bozukluğu DEHB Belirtileri Nelerdir?
Hiperaktivite belirtileri, genellikle çocuk 3 yaşındayken ortaya çıkmaya başlar ve 6 yaşına geldiğinde daha belirgin hale gelir. Her hiperaktivite bozukluğu olan çocukta farklı belirtiler görülebilir. DEHB belirtileri şunlardır:
-
Dikkat Dağınıklığı: Dikkatini bir işe uzun süre verememe, kolayca dikkatinin dağılması
-
Aşırı Hareketlilik: Yerinde duramama, sürekli hareket halinde olma
-
Konuşkanlık: Sürekli konuşma, başkalarının sözünü kesme
-
Dürtüsellik: Beklemede zorluk çekme, düşünmeden hareket etme
-
Düşük Akademik Başarı: Özellikle dikkatsizliğe bağlı olarak düşük notlar alma
-
Sık Sık Oyun Bozma: Oyun sırasında kurallara uymama ve oyunları bozma
-
Ani Öfke Patlamaları: Ani öfke ve sinirlenme
-
Zihni Dağınık Olma: Uzakta başka şeyler düşünme
-
Yorgunluk: Aşırı enerjiye rağmen çabuk yorgun düşme
-
Uyku Problemleri: Uykuya dalmada zorluk çekme ve uyumakta güçlük çekme
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) Alt Türleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) üç alt türü vardır:
-
Dikkat Eksikliği Ağırlıklı Alt Tür: Dikkatsiz olma, unutkanlık ve dağınık olma gibi belirtiler baskın olarak görülür.
-
Hiperaktif-Dürtüsel Alt Tür: Dürtüsellik, aşırı konuşkanlık, yerinde duramama gibi hiperaktif belirtileri baskın olarak görülür.
-
Karma Tür: Dürtüsellik, dikkatsizlik ve hiperaktivite belirtilerinin hepsi görülür. Bu alt türde belirtiler arasında şiddetli olmayan otizm spektrum bozukluğu da bulunabilir.
Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Neden Olur?
Hiperaktivite bozukluğunun kesin nedeni bilinmemektedir ancak genetik faktörler, beyindeki kimyasal dengesizlikler, prematüre doğum ve çevresel etmenlerin hiperaktivite bozukluğunu tetikleyebileceği düşünülmektedir. Hiperaktivite bozukluğu olan çocukların ailelerinde de hiperaktivite bozukluğu ya da dikkat eksikliği olan bireylerin olması, durumun genetik geçişini işaret etmektedir.
Hiperaktivite Neden Olur?
-
Genetik Faktörler: Hiperaktivite bozukluğu olan çocukların ailelerinde de hiperaktivite veya dikkat eksikliği olan bireylerin olması durumun genetik geçişini işaret etmektedir.
-
Beyin Kimyasalları: Beyindeki dopamin seviyesinin düşük olması hiperaktiviteye neden olabilir. Dopamin; motivasyon, zevk ve ödül ile ilişkili beyin kimyasalıdır.
-
Çevresel Etmenler: Sigara içme, alkol tüketimi, uyuşturucu kullanımı, zehirli maddelere maruz kalma, düşük doğum ağırlığı veya prematüre doğum gibi çevresel etmenlerin hiperaktiviteyi tetikleyebileceği düşünülmektedir.
Hiperaktivitenin Çevresel Nedenleri
Hiperaktivitenin çevresel nedenleri şunlardır:
-
Hamilelikte Sigara İçmek: Annenin hamilelikte sigara içmesi hiperaktivite riskini artırabilir.
-
Alkol Tüketimi: Hamilelikte alkol tüketimi de bebeğin gelişimini olumsuz etkileyerek hiperaktiviteye neden olabilir.
-
Zehirli Maddelere Maruz Kalma: Kurşun gibi zehirli maddelere maruz kalmanın da hiperaktivitenin çevresel nedenleri arasında olduğu düşünülmektedir.
Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tanısı Nasıl Konur?
Hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı için klinik bir değerlendirme yapılması gerekir. Tanıda gözlemleme, standart testler ve çocukla aile üyeleri hakkında bilgi toplayarak tanı konulur. Hipermobil çocukların %50-70’inde DEHB görülür bu yüzden çocuklarda hiperaktivitede mutlaka doktora başvurulması gerekir.
Hiperaktivite Tanısında Kullanılan Testler Nelerdir?
Hiperaktivite tanısında şu testlerden yararlanılır:
-
Klinik Görüşmeler: Uzman doktor tarafından yapılan görüşmelerle çocuğun davranışları hakkında bilgi toplanır.
-
Davranış Değerlendirme Ölçekleri: Aile üyeleri veya öğretmenlerden çocuğun davranışlarını değerlendirmeleri istenir. Bu ölçekler çocuğun davranışlarının ne kadar sıklıkla değiştiğini gösterir.
-
Nöropsikolojik Testler: Çocuğun dikkatiyle ilgili işlevlerinin test edildiği çalışmalardır. Bu testlerde çocuğun dikkatini ne kadar süre sabit tutabildiği gibi beceriler ölçülür.