Metformin, özellikle Tip 2 diyabetin tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir oral antidiyabetik ilaçtır. Diyabet, vücudun insülin üretme veya insülinin etkilerine yanıt verme yeteneğinin bozulduğu bir durumdur. Metformin, diyabetik hastaların kan şekerlerini kontrol etmelerine yardımcı olurken, potansiyel olarak kilo alımını engelleyebilir ve bazı vakalarda kilo kaybına yardımcı olabilir. Metformin, Glukofaj, Diaformin ve Siofor gibi birçok marka adıyla piyasada bulunmaktadır.
Metformin Nangi Hastalıklarda Kullanılır?
Metformin, genellikle aşağıdaki durumlarda kullanılır:
-
Tip 2 Diyabet: Metformin, tip 2 diyabeti olan yetişkinler için birinci basamak tedavi olarak kabul edilir. Bu tür diyabette vücut yeterli insülin üretir ancak hücreler insüline yanıt vermekte zorluk çeker. Metformin, kan şekeri seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olarak çalışır.
-
Polikistik Over Sendromu (PCOS): Metformin, kadınlarda insülin seviyelerini düşürmeye ve ovulasyonu düzenlemeye yardımcı olabilir, bu da adet döngüsünü iyileştirebilir ve yumurtlamayı teşvik edebilir.
-
Aşırı Kilo ile İlişkili Insülin Direnci: Insülin direnci aşırı kilolu veya obez bireylerde yaygındır. Metformin, insülin direncini tedavi etmeye ve kilo kontrolüne yardımcı olabilir.
-
Prediyabet: Prediyabet, yüksek kan şekeri seviyelerine sahip olma riskinin arttığı bir durumdur. Metformin, prediyabetli bireylerde tip 2 diyabete geçişi geciktirebilir veya önleyebilir.
Metforminin Etkisi Nasıldır?
Metformin, karaciğerin glukoz üretimini azaltarak, bağırsaklardan glukoz emilimini azaltarak ve vücudun hücrelerinde insülin duyarlılığını artırarak çalışır. Özetle:
-
Karaciğerin glukoz üretimini azaltır ve kan dolaşımına salınan glukoz miktarını azaltır.
-
Bağırsaklardan glukoz emilimini azaltarak sindirim yolunda glukozun daha az emilmesini sağlar.
-
Vücudun hücrelerinde insülinin etkisini artırarak hücrelerin kandan daha fazla glukoz almasına yardımcı olur.
Metformin Hangi İlaçlarla Kullanılmaz?
Metformin bazı ilaçlarla etkileşime girebilir ve bu da istenmeyen yan etkilere veya etkinlik kaybına yol açabilir. Özellikle aşağıdaki ilaçlarla birlikte kullanımı sınırlı veya dikkatli olmayı gerektirir:
-
İyot İçeren Röntgen Boyaları: Metformin, iyot içeren intravenöz kontrast maddeleriyle birlikte kullanıldığında böbreklerde ciddi hasara neden olabilir. Bu nedenle bu tür röntgenlerden önce ve sonra metforminin kesilmesi önerilir.
-
Diğer Antidiyabetik İlaçlar: Metformin ile birlikte diğer ağızdan alınan antidiyabetik ilaçlar veya insülin kullanımı hipoglisemi riskini artırabilir.
-
Ağız Yoluyla Alınan Kontraseptifler: Metforminin etkisi, ağız yoluyla alınan hormon içeren doğum kontrol yöntemleri tarafından azaltılabilir.
-
Dikkat Edilmesi Gereken Diğer İlaçlar: Nifedipin (kalsiyum kanal blokörü), ranitidin (H2 blokörü), fenitoin (antikonvülzan), steroidler ve bazı antipsikotikler de metforminin etkisini değiştirebilir.
Metforminin diğer ilaçlarla etkileşimleri hakkında en doğru bilgiyi sağlık uzmanınıza danışarak öğrenebilirsiniz.
Metforminin Yan Etkileri Nelerdir?
Metforminin yaygın yan etkileri şunlardır:
-
Karın ağrısı
-
İshal
-
Gaz
-
Mide bulantısı
-
Kusma
-
İştah kaybı
-
Tat değişiklikleri
-
Yorgunluk
-
Kilo kaybı
Metformin Nasıl Kullanılır?
Metforminin kullanımıyla ilgili aşağıdaki talimatlara dikkat edilmesi önemlidir:
-
Doktor tarafından verilen tüm talimatlara uyulmalıdır.
-
Genellikle yemeklerle birlikte veya yemeklerden hemen sonra alınması önerilir. Bu, mide rahatsızlığını azaltmaya yardımcı olur.
-
İlacın tam olarak belirtilen dozda alınması önemlidir ve doz atlanmamalıdır. Bir doz atlandığında iki kat doz alınmamalıdır. Atlanan doz hatırlanır hatırlanmaz alınmalı, bir sonraki doz zamanı gelmişse beklenmelidir.
-
Alkol tüketimi metforminin yan etkilerini artırabilir ve laktik asidoz riskini yükseltebilir.
Metformin Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Metformin kullanırken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
-
Böbrek Fonksiyonu: Metformin kullanımından önce böbrek fonksiyonu test edilmelidir çünkü böbrek yetmezliği olan hastalarda metformin kullanımı laktik asidoz riskini artırır.
-
Karaciğer Hastalığı: Ciddi karaciğer hastalığı olan hastalarda metformin kullanımı önerilmez.
-
Kalp Yetmezliği: İleri kalp yetmezliği olan hastalarda metformin dikkatli kullanılmalıdır.
-
Alkol Tüketimi: Alkol laktik asidoz riskini artırabilir; bu nedenle alkol tüketimi sınırlı olmalıdır.
-
Laktik Asidoz Belirtileri: Mide ağrısı, kas krampları, nefes darlığı, yorgunluk ve düşük vücut sıcaklığı gibi laktik asidoz belirtileri oluşursa derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Metforminin Faydaları Nelerdir?
Metforminin faydaları şunlardır:
-
Kan şekeri seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olur ve tip 2 diyabetin yönetiminde etkilidir.
-
Diyabetle ilişkili kilo alımını engelleyebilir ve bazı durumlarda kilo kaybına yardımcı olabilir.
-
Kalp hastalığı riski yüksek olan diyabetik bireylerde kardiyovasküler sağlık göstergelerini iyileştirebilir.
-
Polikistik over sendromu (PCOS) semptomlarını azaltabilir.
Metformini Kimler Kullanamaz?
Aşağıdaki durumlarda metformin kullanımı önerilmez:
-
İleri böbrek hastalığı (GFR <30 mL/dk),
-
Akut veya kronik asit-baz bozukluğu (laktik asidoz dahil),
-
Ciddi karaciğer hastalığı,
-
Ağır solunum yetmezliği,
-
Alkol bağımlılığı,
-
Hamilelik,
-
Emzirme dönemi,
-
Metformine karşı bilinen aşırı duyarlılık.
Metformin Kimlere Verilir?
Metformin şu hastalara verilebilir:
-
Tip 2 Diyabet: Metformin, kan şekeri seviyelerini kontrol altına almakta zorlanan tip 2 diyabet hastalarına verilir.
-
Polikistik Over Sendromu (PCOS): Adet düzensizliği ve aşırı testosteron seviyeleri gibi PCOS semptomları olan kadınlara verilebilir.
-
Obezite ile İlişkili Insülin Direnci: Obezite nedeniyle insülin direnci gelişen aşırı kilolu bireylere verilebilir.
-
Prediyabet: Prediyabet tanısı konulan ve tip 2 diyabete geçişi önlemek isteyen hastalara verilebilir.