Omuz, kolun vücudun geri kalanına bağlandığı noktadır. Omuz eklemi, üst kolunuzu vücudunuzun geri kalanıyla birleştirir ve vücudun en hareketli eklemlerinden biridir. Bu kadar hareketli olmasının avantajı çeşitli yönlere hareket edebilme imkanı sağlarken, hareket kabiliyeti de eklemi yaralanmalara karşı savunmasız hale getirir. Omuz çıkığı da bu yaralanmalardan biridir.
Omuz Çıkığı Nedir?
Omuz çıkığı, omuz eklemindeki üst kol kemiğinin (humerus) omuz kemiklerinin (skapula ve klavikula) dışına kayması durumudur. Çoğunlukla düşme, çarpışma ya da yüksekten düşme gibi travmatik yaralanmalar sonucu ortaya çıkan omuz çıkığı, doğrudan bir darbe veya eklemin aşırı esnetilmesi sonucu da gelişebilir.
Omuz eklemi vücudun en hareketli eklemlerinden biri olduğu için çeşitli yönlere kolayca hareket ettirilebilir. Bu durum ekliğin yaralanma ihtimalini arttırırken, bir taraftan da geniş hareket alanı sunar. Omuz çıkığında üst kol kemiği olan humerus kemiği scapuladan ayrılır ve vücudun geri kalanından uzaklaşır. Omuz çıkıkları çoğunlukla acil müdahale gerektiren sağlık sorunlarıdır ve tedavi edilmediği takdirde uzun vadede kronik ağrıya, hareket kısıtlılığına ve diğer komplikasyonlara yol açabilir.
Omuz Çıkığı Türleri
Ön (anterior) omuz çıkığı
En yaygın omuz çıkığı türü olan ön omuz çıkığı, humerus başının skapulanın ön kısmından ayrılmasıyla oluşur. Genellikle düşme ya da doğrudan darbe sonucu ortaya çıkar. Ön omuz çıkıkları sıklıkla sporcularda görülür.
Arka (posterior) omuz çıkığı
Nadir görülen arka omuz çıkığında, humerus başı skapulanın arka kısmından ayrılır. Genellikle elektrik çarpması ya da kuvvetli darbe sonucu ortaya çıkar. Arka omuz çıkıklarında, eklem kapsülü yırtılabilir ve yumuşak doku hasarı meydana gelebilir.
Alt (inferior) omuz çıkığı
Alt omuz çıkığında, humerus başı aşağı doğru kayar ve skapulanın alt kısmından ayrılır. Genellikle düşme ya da kuvvetli çekme sonucu ortaya çıkar. Alt omuz çıkıkları nadirdir ancak ciddi yaralanmalara neden olabilir.
Tekrarlayan omuz çıkıkları
Tekrarlayan omuz çıkıkları, önceki bir omuz çıkığının tam olarak iyileşmemesi veya eklemin gevşekliği nedeniyle oluşur. Bu tür çıkıklarda, humerus başı sık sık skapuladan ayrılır ve yeniden yerine oturtulur. Tekrarlayan omuz çıkıkları, özellikle atlama, yüzme veya güreş gibi yüksek riskli sporlarla uğraşan kişilerde yaygındır.
Omuz Çıkığı Belirtileri Nelerdir?
Omuz çıkığının en yaygın belirtisi şiddetli ağrıdır. Humerus kemiği yerinden çıktığında, çevresindeki yumuşak dokular zarar görebilir ve bu da ağrıya neden olur. Ağrı genellikle anidir ve travmanın hemen ardından başlar. Ayrıca, aşağıdaki belirtiler de omuz çıkığının göstergeleri arasında yer alır:
-
Hareket kısıtlılığı: Omzunuzu hareket ettirmekte zorlanabilirsiniz. Özellikle üst kolunuzu başınızın üzerine kaldırmakta güçlük çekersiniz.
-
Şişlik ve morarma: Çıkık bölgesinde şişlik, morarma veya hassasiyet olabilir.
-
Değişen şekil: Omzunuzun görünümünde değişiklik olabilir; örneğin, normdan daha fazla belirginleşebilir veya farklı bir pozisyonda görünebilir.
-
Sinir hasarına bağlı belirtiler: Bazı durumlarda, sinir hasarı meydana gelebilir. Bu durumda kolunuzda uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlük hissi olabilir.
Bu belirtiler genellikle travmadan hemen sonra ortaya çıkar ancak bazı durumlarda belirtilerin şiddeti yaralanmanın ciddiyetiyle orantılı olmayabilir.
Omuz Çıkığı Neden Olur?
Omuz çıkığının en yaygın nedeni travmatik yaralanmalardır. Bu yaralanmalar genellikle aşağıdaki durumlardan kaynaklanır:
-
Düşme: Düşme sırasında uzanarak yere düşmek veya düştüğünüz sırada kolunuzu çok fazla geriye atmak omuz çıkığının en sık görülen nedenlerinden biridir.
-
Aşırı yüklenme: Spor yaparken veya ağır nesneleri kaldırırken omuza uygulanan ani ve aşırı kuvvet de çıkıklara neden olabilir.
-
Çarpışma: Özellikle temas sporları (futbol, güreş vb.) sırasında yaşanan çarpışmalar omuzda yaralanmalara yol açabilir.
Bununla birlikte bazı faktörler omuz çıkığı riskini artırabilir:
-
Spor: Yüzme, basketbol gibi kolların aşırı hareket ettirildiği sporlar omuz çıkığına neden olabilir.
-
Yaş: Yaş ilerledikçe tendonlar zayıflar ve omuz eklemi daha fazla yaralanmaya eğilimli hale gelir.
-
Geçmiş yaralanmalar: Daha önce omuzda yaşanan bir yaralanma sonrasında eklemde oluşan hasar veya gevşeklik tekrar çıkığa neden olabilir.
Omuz çıkığı ayrıca doğumsal faktörlerden de kaynaklanabilir. Doğum sırasında kolun kuvvetli bir şekilde çekilmesi veya annenin doğum sırasında düştüğü durumlarda bebeklerde doğumsal omuz çıkığı görülebilir.
Omuz Çıkığı Teşhisi Nasıl Yapılır?
Teşhis süreci genellikle semptomların dikkatlice değerlendirilmesiyle başlar. Doktorunuz belirtilerinizi dinler ve tıbbi geçmişinizi gözden geçirir. Ardından fiziksel muayeneye geçer. Fiziksel muayene sırasında doktorunuz aşağıdaki adımları izleyebilir:
-
Görsel değerlendirme: Omzunuzun görünümünü inceler; şişlik, morarma veya deformite olup olmadığını kontrol eder.
-
Hareket aralığını test etme: Omzunuzun hareket aralığını test eder; başınızın üzerine kolunuzu kaldırıp kaldıramadığınızı veya kolunuzu yana itip itemediğinizi kontrol edebilir.
-
Ağrı noktalarını değerlendirme: Omzunuzun belirli noktalarına basarak ağrı olup olmadığını kontrol eder.
Bu muayene sırasında doktorunuz belirtilerinizi değerlendirirken ayrıca aşağıdaki görüntüleme testlerini isteyebilir:
-
Röntgen: Röntgen grafikleri, kemiklerin görüntülenmesini sağlayarak kırıklar veya dislokasyonlar hakkında bilgi verir. Röntgen ile genellikle omuz bölgesindeki kemiklerin durumunu değerlendirmek mümkündür.
-
Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG taramaları, yumuşak dokuların detaylı görüntülerini sağlar ve eklem kapsülü, tendonlar ve bağlardaki hasarı değerlendirmeye yardımcı olur. MRG özellikle yumuşak doku yaralanmalarını değerlendirmek için tercih edilir.
-
Bilgisayarlı tomografi (BT): BT taramaları, röntgen görüntülerinin kesitsel görüntülerini sağlayarak kemik yapılarındaki karmaşık yaralanmaları değerlendirmeye yardımcı olur.
Teşhis sürecinin sonunda doktorunuz dislokasyonun türünü belirleyebilir ve altta yatan yaralanmaları değerlendirebilir.
Omuz Çıkığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Omuz çıkığının tedavisi genellikle aşağıdaki adımları içerir:
-
İlk yardım: Omzunuzda şiddetli ağrı varsa ve hareket kısıtlılığı yaşıyorsanız derhal bir sağlık kuruluşuna gitmeniz önemlidir. İlk yardım olarak omzunuza buz uygulayabilir ve mümkünse etkilenen bölgeyi hareket ettirmemeye çalışabilirsiniz. Ancak bu aşamada kendi başınıza tedavi yöntemleri denememeli ve profesyonel yardım almaya özen göstermelisiniz.
-
Manuel reduksiyon: Çıkığın yerine oturtulması işlemine reduksiyon denir. Manuel reduksiyonda doktorunuz dislokasyona neden olan travmanın hemen ardından sedye üzerinde sizi uygun bir pozisyona getirerek sedye üzerinde yer alan koltuk altınıza bir destek yerleştirir. Ardından doktorunuz çeşitli hareketler yaparak humerus başını skapula içine yerleştirir. İşlem sırasında genellikle lokal anestezi uygulanır ancak bazen genel anestezi de gerekebilir. Ayrıca işlemin ağrısız geçmesi için sedasyon uygulanabilir.
-
Sabitlenme: Reduksiyondan sonra tekrarlayan dislokasyonu önlemek için humerus başını skapulaya sabitlemek önemlidir. Sabitleme genellikle bir askı kullanılarak yapılır. Askı, humerus başını immobilize ederek iyileşmesine olanak tanır.
-
İlaç tedavisi: Ağrı yönetimi için doktorunuz reçete edebilir veya öneride bulunabilir. Ayrıca anti-inflamatuar ilaçlar da şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
-
Fiziksel terapi: İyileşme sürecinde fiziksel terapi önemlidir. Bir fizyoterapist eşliğinde kas gücünü artıran ve esnekliği geliştiren egzersizler yapabilirsiniz. Ayrıca terapi sırasında mobilizasyon teknikleri öğrenerek yaralanma bölgesinin hareketsiz kalmamasını sağlayabilirsiniz.
-
Cerrahi müdahale: Ciddi yaralanmalarda veya tekrarlayan dislokasyon durumlarında cerrahi müdahale gerekli olabilir. Cerrahi yöntemler arasında bağ onarımları veya omuz ekleminin yeniden yapılandırılması bulunur. Ameliyatın türü ve kapsamı yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak belirlenir.
Tedavi sürecinin başarısı genellikle zaman alır ve sabırlı olmanız önemlidir. Ayrıca tedavi sürecinde doktorunuza düzenli olarak görünerek iyileşmenizi takip etmesini sağlamalısınız.