Antidepresanlar, kaygı giderici ilaçlar ve diğer psikiyatrik ilaçlar, zihinsel sağlığın desteklenmesinde önemli rol oynar. Ancak bu ilaçların yan etkileri de olabilir. Bazı kişiler yan etki yaşamazken bazılarında anksiyete, huzursuzluk ve depresyon gibi psikolojik yan etkiler oluşabilir. Bazı kişilerde de iştah artışı, kilo alma, cinsel isteksizlik gibi fiziksel yan etkiler de görülebilir. Kimi durumlarda bu yan etkiler tedavi gerektirmeyecek kadar hafif olurken bazı durumlarda tedavinin bırakılmasını gerektirecek kadar ağırlaşabilir.
Psikiyatrik ilaçların yan etkileri hakkında detaylı bilgiye sahip olmak, söz konusu ilaçları kullanan veya kullanmayı düşünen kişiler için oldukça önemlidir. Bu yazıda antidepresanlar, anksiyolitikler ve diğer psikiyatrik ilaçların olası yan etkileri ile ilgili bilgiler bulabilirsiniz.
Psikiyatrik İlaçlar Nelerdir?
Psikiyatrik ilaçlar, ruhsal rahatsızlıkların tedavisinde veya semptomlerin kontrol altına alınmasında kullanılan ilaçlardır. Beyin kimyasallarının düzenlenmesine yardımcı olarak ruh halini, algıyı ve davranışları etkileyecek şekilde çalışır. Psikiyatrik ilaçlar genel olarak şu şekilde sınıflandırılır:
- Antidepresanlar: Depresyon ve kaygı bozukluğu gibi ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
- Anksiyolitikler: Kaygı bozukluğu başta olmak üzere anksiyeteye neden olan ruhsal rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
- Duygu durumu dengeleyiciler: Bipolar bozukluk gibi duyguların dengesizleştiği rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
- Antipsikotikler: Şizofreni ve sanrılı bozukluklar gibi ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
- ADHD ilaçları: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı almış kişilerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomlarını kontrol altına almak için kullanılan ilaçlardır.
- Alzheimer ilaçları: Alzheimer hastalığı tanısı almış kişilerde bilişsel bozuklukları yavaşlatmak amacıyla kullanılan ilaçlardır.
Bunlar dışında, bazen psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde başka alanlarda kullanılan ilaçlar da reçete edilebilir. Örneğin nörologlar tarafından migren tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar da migren nedeniyle gelişen kronik kaygı bozukluğu tanısı almış hastalar için fayda sağlayabilir.
Pskokolojik İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?
Psikiyatrik ilaçların yan etkileri kullanılan ilaç grubuna, dozajına ve kişinin özelliklerine göre değişkenlik gösterebilir. Genel olarak her psikiyatrik ilaç grubunun kendine özgü yaygın yan etkileri bulunur. Ancak bazı yan etkiler tüm gruptaki ilaçlarda görülebilir.
Antidepresanlar: Depresyon tedavisinde yaygın olarak kullanılan antidepresanlarda görülen psikolojik yan etkiler kaygı, huzursuzluk, öfori (aşırı neşe), paranoya (kuruntulu hale gelme), aşırı uyarılma, sinirlilik ve depresyon semptomlarının kötüleşmesi olabilir. Bunun dışında baş ağrısı, uyuşukluk, kabızlık, ağız kuruluğu, iştah artışı, kilo alma ve cinsel isteksizlik gibi fiziksel yan etkiler de görülebilir.
Anksiyolitikler: Anksiyete bozukluğunun tedavisinde yaygın olarak kullanılan anksiyolitikler kaygı, huzursuzluk, sinirlilik ve depresyon semptomlarının kötüleşmesine neden olabilir. Bunun dışında uyuşukluk, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi fiziksel yan etkiler de görülebilir.
Duygu durumu dengeleyiciler: Duygu durumu dengeleyicilerde kaygı, huzursuzluk, öfori, sinirlilik ve depresyon semptomlarının kötüleşmesi gibi psikolojik yan etkiler görülebilir. Bunun dışında kilo alımı, iştah artışı, uyuşukluk ve aşırı terleme gibi fiziksel yan etkiler de olabilir.
Antipsikotikler: Şizofreni tedavisinde kullanılan antipsikotiklerde psikolojik yan etkiler arasında kaygı, huzursuzluk, öfori, sinirlilik ve depresyon semptomlarının kötüleşmesi sayılabilir. Ayrıca uyku hali, kilo alma, kalp atış hızında artış ve ağız kuruluğu gibi fiziksel yan etkiler de görülebilir.
ADHD ilaçları: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) tedavisinde yaygın olarak kullanılan ADHD ilaçlarında kaygı, huzursuzluk ve depresyon semptomlarının kötüleşmesi gibi psikolojik yan etkiler görülebilir. Ayrıca iştah azalması, kilo kaybı ve uykusuzluk gibi fiziksel yan etkiler de olabilir.
Alzheimer ilaçları: Alzheimer hastalığı tanısı almış kişilerde bilişsel bozuklukları yavaşlatmak amacıyla kullanılan Alzheimer ilaçlarında psikolojik yan etkiler arasında depresyon semptomlarının kötüleşmesi sayılabilir. Ayrıca baş dönmesi, mide bulantısı ve kilo alma gibi fiziksel yan etkiler de görülebilir.
Pskokolojik İlaçların Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Pskokolojik ilaçlar kişiden kişiye farklı şekillerde etki gösterir. Kimi kişilerde bu ilaçlar belirtilerin seyrini olumlu yönde değiştirebilirken bazen kişilerin kullandıkları pskokolojik ilaçlar olumsuz etkilere de yol açabilmektedir. Kimi kişilerde hafif veya orta şiddette olumsuz etkiler görülürken kimi kişilerin durumunda bu olumsuz etkiler ciddi şekilde kendini gösterebilir.
Pskokolojik ilaçların olumsuz etkileri genellikle şu şekilde sıralanır:
- Kaygı: Pskokolojik ilaç kullanımı sırasında bazı kişilerde kaygı semptomları görülebilmektedir. Bu durum kişinin kullandığı ilaca bağlı olarak ortaya çıkabileceği gibi bir ilacı bırakma sürecinde de yaşanabilir.
- Paranoia: Zihnin işleyişini değiştiren pskokolojik ilaçların bir diğer olumsuz etkisi paranoia (kuruntulu hale gelmedir). Bu durum genellikle antidepresan kullanan kişilerde ortaya çıkmaktadır.
- Aşırı Huzursuz Olma: Pskokolojik ilaç kullanımı sırasında bazı kişilerde aşırı huzursuz olma durumu gözlemlenebilir.
- Konsantrasyon Güçlüğü: Pskokolojik ilaç kullanan bazı kişilerde odaklanmada zorluk yaşanabilir.
- Aşırı Uyku Hali: Bazı pskokolojik ilaçlar kişide aşırı uyku hali yaratabilir.
- Cinsel İsteğin Azalması: Pskokolojik ilaç kullanan kişilerde cinsel istekte azalma görülür. Antidepresan kullanan erkeklerde ise cinsel isteğin azalmasının yanı sıra sertleşme problemi yaşanabilir.
- Kilo Alma: Pskokolojik ilaç kullanan kişilerde iştah artışı meydana gelebilir. Bu da kişinin kilo almasındaki faktörlerden biri olabilir.
Pskokolojik İlaçların Yan Etkileri Ne Zaman Başlar?
Pskokolojik ilaçların etkinliği genellikle ilacın türüne bağlıdır. Örneğin; anksiyolitikler genellikle kısa süreli kullanımlarda etki gösterirken antidepresanlar daha uzun süreli kullanımlarda fayda sağlayabilir. Zihin kimyasallarını düzenleyen bu ilaçlardan bazıları uzun süre kullanılmak zorunda kalınmadan günlük hayata geri dönmeyi sağlar. Bazı kişilerde ise pskokolojik rahatsızlığın seyrini değiştiren bu ilaçlar uzun süre boyunca kullanılmak zorunda kalınabilir.
Pskokolojik İlaçların Yan Etkileri Nasıl Geçer?
Pskokolojik ilaç kullanımına bağlı ortaya çıkan yan etkilerin geçme süreci yine kişinin özelliklerine ve ilacın türüne göre değişkenlik gösterebilir. Genellikle bu yan etkiler ilacın vücuttan atılım süreci ile geçebilir. Ancak bazı durumlarda yan etkilerin geçmesi için ek tedavi yöntemleri gerekebilir. Aşağıda pskokolojik ilaçların yan etkilerini azaltma yollarını bulabilirsiniz:
- Düşük Doz Başlangıç: Pskokolojik ilaçların düşük dozdan başlanıp zamanla dozun artırılması, vücudun ilaca alışmasına yardımcı olabilir.
- Düzenli Takip: Pskokolojik ilaç kullanımı sırasında düzenli doktor kontrolleri yapılmalı ve ortaya çıkan yan etkiler doktorla paylaşılmalıdır.
- Tedavi Planı: Doktorun önerdiği tedavi planına uymak, ilacın etkinliğini artırır ve yan etkileri azaltabilir.
- Sık Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite yapmak, vücudun genel sağlığını iyileştirir ve pskokolojik ilaçların yan etkilerini azaltabilir.
- Dengeli Beslenme: İyi beslenmek, vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerini almasını sağlar ve pskokolojik ilaçların yan etkilerini azaltabilir.
- Psiko-eğitim: Psiko-eğitim almak, hem kişi hem de aile bireylerinin pskokolojik rahatsızlık hakkında bilgi sahibi olmasını sağlar. Bu da ilacın etkinliğini artırır.
- Kullanım Süresi: Doktorun önerdiği süre boyunca pskokolojik ilacı kullanmak, vücudun ilacı tolere etmesine yardımcı olabilir.
Pskokolojik İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?
Pskokolojik ilaçların yan etkileri genel olarak şu şekilde sıralanır:
- Aşırı Huzursuz Olma
- Aşırı Uyku Hali
- Konsantrasyon Gücülüğü
- Cinsel İsteğin Azalması
- Kilo Alma
- Baş Ağrısı
- Cilt Döküntüsü Oluşması
Pskokolojik ilaçları kullanmaya başlamadan önce doktorunuzla olası yan etkileri hakkında konuşmanız önemlidir. Bu sayede yaşadığınız herhangi bir olumsuz durumu daha iyi yönetebilirsiniz.