PET CT, genellikle kanser hastalarının tanı ve tedavi süreçlerinde kullanılan oldukça yaygın bir görüntüleme yöntemidir. PET ve CT görüntüleme tekniklerinin bir arada kullanılmasıyla gerçekleştirilen bu test, kanserli hücrelerin vücudun hangi bölümünde bulunduğunu tespit etmeyi ve tümörlerin yayılımını değerlendirmeyi sağlar.
İlk olarak 1970’li yılların başında ortaya çıkan PET görüntüleme tekniği, iç organlarda meydana gelen metabolik değişikliklerin izlenmesine olanak tanır. 1980’li yıllarda geliştirilen ve günümüzde sıklıkla kullanılan CT yani BT görüntüleme tekniği ise iç organların kesitsel olarak detaylı şekilde görüntülenmesine imkan verir.
Her iki yöntemin bir araya getirilmesiyle ortaya çıkan PET CT, işlevsel görüntüleme ile anatomik görüntüleme yöntemlerinin birleşiminden oluşur. İşlevsel görüntüleme ile iç organlarda meydana gelen metabolik değişiklikler, anatomik görüntüleme ile de tümörlerin vücudun hangi bölümünde bulunduğu tespit edilir.
PET CT nedir?
PET CT (Pozitron Emisyon Tomografisi), genellikle kanser hastalarının tanı ve tedavi süreçlerinde kullanılan oldukça yaygın bir görüntüleme yöntemidir. PET ve CT görüntüleme tekniklerinin bir arada kullanılmasıyla gerçekleştirilen bu test, kanserli hücrelerin vücudun hangi bölümünde bulunduğunu tespit etmeyi ve tümörlerin yayılımını değerlendirmeyi sağlar.
PET görüntüleme tekniği, ilk olarak 1970’li yılların başında ortaya çıkmıştır. İç organlarda meydana gelen metabolik değişikliklerin izlenmesine olanak tanır. 1980’li yıllarda geliştirilen ve günümüzde sıklıkla kullanılan CT yani BT görüntüleme tekniği ise iç organların kesitsel olarak detaylı şekilde görüntülenmesine imkan verir. Her iki yöntemin bir araya getirilmesiyle ortaya çıkan PET CT, işlevsel görüntüleme ile anatomik görüntüleme yöntemlerinin birleşiminden oluşur. İşlevsel görüntüleme ile iç organlarda meydana gelen metabolik değişiklikler, anatomik görüntüleme ile de tümörlerin vücudun hangi bölümünde bulunduğu tespit edilir.
PET CT nasıl uygulanır?
PET CT testi, 15-30 dakika boyunca uzanarak hareketsiz kalmayı gerektiren bir görüntüleme prosedürüdür. Testin uygulaması, hasta öncelikle radyoaktif madde içeren şekerli sıvının damar yolu ile enjekte edilmesiyle başlar. Bu enjekte edilen sıvı vücudun içerisine dağılarak hücreler tarafından emilmeye başlar. Vücuttaki hücreler sıvıyı emdikten sonra, yine yaklaşık olarak 15-30 dakika kadar beklenir.
Bekleme süresi tamamlandıktan sonra tomografi cihazı içerisine alınan hasta, 45-60 dakika boyunca tomografi cihazında yatarak hareketsiz kalır. Bu süre zarfında tomografi cihazı hastanın vücudunun üzerinde dönerken, kaydedilen görüntüler bilgisayar ekranında izlenir. İşlem tamamlandıktan sonra elde edilen görüntüler incelenerek rapor oluşturulur.
PET CT ne için yapılır?
PET CT, genel olarak kanser hastalarının tanı ve tedavi süreçlerinde kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Kanser hastaları dışında nörolojik ve kardiyovasküler hastalıkları olan hastalarda da bu tetkik uygulanabilir.
Kansere bağlı nedenler: Kanser hastalarının tanı ve tedavi süreçlerinde yaygın olarak kullanılan PET CT testi, genel olarak kanserin teşhisi amacıyla yapılır. Kanser teşhisi konmuş hastalarda hastalığın evrelemesini yapmak, metastazı değerlendirmek ve tümörlerin yayılımını tespit etmek için de kullanılabilir. Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçlarının etkinliğini değerlendirmek için PET/CT’nin uygulanması da söz konusu olabilir.
Nörolojik hastalıklar: Nörolojik hastalıkları olan hastalarda da PET CT testi yapılabilir. Alzheimer hastalığının teşhisi amacıyla bu görüntüleme yöntemi kullanılabilir.
Kardiyovasküler hastalıklar: Kardiyovasküler hastalıklarda da PET CT tetkiki uygulanabilir. Kalp kaslarının yaşadığı hasarların değerlendirilmesi amacıyla bu görüntüleme yöntemi tercih edilebilir.
PET CT yan etkileri nelerdir?
PET CT taramasında kullanılan radyoaktif madde içeren sıvının uzun dönem etkileri bilinmemektedir. Ancak kısa dönemde yorgunluk, baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi ve alerjik reaksiyon gibi yan etkileri görülebilir.
PET CT taraması sırasında vücuda radyasyon uygulanmadığı için bu işlemin hemen sonrasında herhangi bir yan etki veya komplikasyon beklenmez. Ancak bu yöntemde vücudun içerisine radyoaktif madde içeren şekerli sıvı enjekte edildiği için bu sıvının kısa dönemde bazı yan etkilerinin görülmesi söz konusu olabilir.
Yorgunluk: Enjekte edilen radyoaktif madde içeren şekerli sıvısı nedeniyle bazı hastalarda yorgunluk hissi meydana gelebilir.
Baş ağrısı: Bu tetkik sonrasında baş ağrısı oluşması da beklenen bir yan etkidir.
Mide bulantısı: PET CT işlemi sonrası mide bulantısı hissedilebilir.
Baş dönmesi: Bazı hastalarda baş dönmesi oluşması mümkündür.
Alerjik reaksiyon: Şekerli solüsyona karşı alerji gelişmesi durumunda ciltte döküntü meydana gelebilir ve kaşıntı hissedilebilir.
PET CT sırasında uygulanacak olan radyasyon miktarı standart BT çekimlerine göre daha düşük seviyelerde olduğu için bu testin riskleri de daha azdır. Ayrıca, ilaç alerjisi hikayesi bulunan hastalarda, şekerli solüsyona karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Ancak bu durum oldukça nadir olarak görülür.
PET CT ne kadar radyasyon alırım?
PET CT testinde kullanılan radyasyon miktarı, uygulanan tekniğe bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak ortalama olarak 5-25 mSv arasında radyasyon dozu alınır. Bu miktar, yurt dışında yapılan bazı çalışmalarda 2014 ve 2016 yılları arasında yaklaşık olarak 8-9 mSv arasında bildirilmiştir.
PET CT testinde kullanılan radyasyon miktarını anlamak için mSv biriminin ne anlama geldiğini açıklamak faydalı olabilir. Bir mSv birimi, insanın vücuduna alınan 1 joule radyasyon dozu uygulanması anlamına gelir. Bu durum da ortalama olarak insanın vücuduna yıl içerisinde doğal yollarla alınan radyasyon dozuna denk gelmektedir. İnsanlar doğal yollarla çevresindeki bitki örtüsünden, toprağın yapısından ve havadan radyasyon almaktadırlar.
Buna ek olarak insanlar yurt dışına seyahat ettikleri zaman uçaktayken de uzaydan gelen kozmik ışınların etkisiyle radyasyona maruz kalmaktadırlar. Örneğin İstanbul’dan Londra’ya seyahat eden biri yaklaşık olarak 0,2 mSv radyasyona maruz kalır.
Çevremizde var olan doğal kaynaklardan aldığımız radyasyon miktarı ortalama olarak yılda 2-3 mSv düzeyindedir. Bununla birlikte bazı alanlarda çalışan kişiler daha fazla radyasyona maruz kalmaktadırlar. Örneğin yılda ortalama 50 mSv kadar radyasyona maruz kalan kişiler arasında nükleer santrallerde çalışan kişiler yer alır.
Kısacası normalde çevremizde bulunan doğal kaynaklardan aldığımız radyasyon miktarı 2-3 mSv civarındadır. Buna ilave olarak yılda yaklaşık olarak 50 mSv kadar radyasyona maruz kalan kişiler arasında nükleer santrallerde çalışan kişiler yer alır.
PET CT testinde alınan toplam radyasyon dozu ise genellikle 5-25 mSv arasında değişmektedir. Bu doz miktarı bazı kaynaklarda 2014 ve 2016 yıllarında yapılan çalışmalarda yaklaşık olarak 8-9 mSv olarak bildirilmiştir. Yani yapılan çalışmalar gösteriyor ki PET CT testi sırasında alınan radyasyon dozu ortalama olarak yılda çevresel faktörlerden alınan doğal radyasyon miktarına yakın düzeydedir.
PET CT sonrası nelere dikkat edilmelidir?
PET CT testinin ardından en az 48 saat boyunca hamile kadınlarla aynı ortamda bulunulmaması gerekir. Test sonrası ilk altı saat boyunca bol su tüketimi önerilirken ilk üç gün içerisinde kedi veya köpek gibi evcil hayvanlarla aynı ortamda bulunulmamalıdır.
İlk altı saat bol su tüketimi: PET CT testinin ardından ilk altı saat boyunca bol miktarda su tüketmek gerekir. Bu sayede vücuttaki radyoaktif materyalin daha hızlı atılması sağlanır.
48 saat hamile kadınlardan uzak durmak: PET CT sonrası en az 48 saat hamile kadınlarla aynı ortamda bulunulmamalıdır.
Üç gün evcil hayvanlardan uzak durmak: PET CT sonrası kedi veya köpek gibi evcil hayvanlarla aynı ortamda bulunulmaması önerilir.
Radyasyon bulguları hakkında bilgi almak: Eğer görevli personel size işlem sonrasında ortaya çıkabilecek olası yan etkiler hakkında bilgi vermezse bunu mutlaka kendiniz sormalısınız.
PET CT randevusu nasıl alınır?
PET CT randevusu almak için ilgili sağlık kurumuna başvurmanız gerekir. Özel sağlık kuruluşları veya devlet hastanelerinden randevu alabilirsiniz. Hastaneye başvurarak veya telefonla iletişime geçerek randevu alabilirsiniz.
PET CT randevusu almak için öncelikle ilgili sağlık kurumuna başvurmanız gerekir. Bu işlem özel sağlık kuruluşlarında veya devlet hastanelerinde gerçekleştirilebilir. Hastaneye bizzat giderek veya telefonla iletişime geçerek randevu alabilirsiniz.
Ayrıca, bazı sağlık kurumları online randevu sistemleri sunmaktadır. Bu sistemlerden yararlanarak internet üzerinden de randevu alabilirsiniz. Randevu alırken ilgili doktorun adı ve uzmanlık alanı gibi bilgileri belirtmeniz gerekebilir.
PET CT fiyatları ne kadar?
PET CT fiyatları uygulama yapılacak olan sağlık kurumuna göre değişiklik göstermektedir. Özel hastanelerde bu fiyat ortalama olarak 6 bin TL ile 15 bin TL arasında değişirken devlet hastanelerinde genellikle SGK kapsamında olduğundan ücret alınmamaktadır.
PET CT fiyatları uygulamanın yapılacağı sağlık kuruluşuna bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Özel hastanelerde PET CT fiyatları ortalama olarak 6 bin TL ile 15 bin TL arasında değişmektedir. Ancak bu fiyatlar hastanenin bulunduğu şehir ve bölgeye göre farklılık gösterebilir.
Bununla birlikte devlet hastanelerinde genellikle SGK kapsamında olduğundan ücret talep edilmemektedir. Ancak bazı devlet hastanelerinde de sıra bulunamayabilir veya diğer özel koşullar nedeniyle ücret alınabilir.