Kuduz, kedi ve köpek gibi hayvanların ısırması sonucunda insanlarda görülen viral bir enfeksiyondur. Genellikle hayvanların salyasında bulunan virüs, ısırma sonucu insan vücuduna geçerek kuduz hastalığına sebep olur. Özellikle sokakta yaşayan hayvanlar tarafından insanlara bulaşan virüs, nadir de olsa evcil hayvanlar tarafından da bulaşabilir. Virüsün sinir sistemini etkilediği ve ölümcül olabileceği düşünüldüğünde, kuduz hastalığına karşı kuduz aşısı uygulanması oldukça önemlidir. Kuduz aşısı; beş kez uygulanması gereken, oldukça etkili ve güvenilir bir aşıdır. Söz konusu aşı, köpek ve kedi gibi evcil hayvanlar tarafından ısırılan kişilere yapılabileceği gibi, risk grubunda yer alan kişilere de uygulanabilmektedir.
Kuduz aşısı yan etkileri genellikle hafif seyreder. En sık görülen yan etkiler; aşı yapılan bölgedeki ağrı, şişlik, kızarıklık ve ödem oluşumudur. Bununla birlikte, bazen ateş ve baş ağrısı da görülebilmektedir. Ancak kuduz aşısı sonrasında görülen bu yan etkiler kısa süreli ve hafif seyreder. Genel olarak kuduz aşısının yan etkileri, aşının yapıldığı bölgeyle sınırlıdır.
Kuduz Aşısı Nedir?
Kuduz aşısı, kuduz virüsünün zayıflatılarak veya öldürülerek vücuda enjekte edilmesi ile uygulanan bir aşılama programıdır. Amaç, vücudun kuduz virüsüne karşı antikor üreterek bağışıklık kazanmasını sağlamaktır. Kuduz aşısının uygulama şekli ve zamanlaması, aşılamanın sebebine göre değişiklik gösterebilir.
Aşılama programının uygulanabileceği iki ana durum vardır:
- Hayvan ısırmasına bağlı kuduz riski: Bu durumda aşı programı hemen uygulanmaya başlanır. Kedi veya köpek gibi evcil hayvanlar tarafından ısırılan veya yaralanan kişilere uygun şekilde kuduz aşısı ve kuduz immünoglobulini (RIG) uygulanmalıdır.
- Kuduz hastalığına karşı koruma: Risk grubunda yer alan kişilerde (laboratuvar çalışanları, veteriner hekimler gibi) kuduz hastalığına karşı koruma amacıyla kuduz aşısı yapılabilir.
Aşılama programı; beş dozdan oluşur ve genellikle aşılanan kişinin sağ kolunun üst kısmına uygulanır. İlk doz, genellikle 0. günde (ilk gün), ardından 3., 7., 14. ve 28. günlerde uygulanır.
Ayrıca, risk grubundaki kişilerde koruyucu amaçla yapılan aşılama programında ise genellikle 0., 7. ve 21. günlerde üç doz uygulanır.
Kuduz Aşısı Yan Etkileri Nelerdir?
Kuduz aşısı yan etkileri genellikle hafif ve geçici olmakla birlikte, bazen ciddi yan etkiler de yaşanabilmektedir. Kuduz aşısının yan etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Ateş: Bazı kişilerde hafif ateş görülebilir.
- Ağrı ve şişlik: Aşının yapıldığı bölgeyi etkileyen yaygın bir yan etkidir.
- Kızarıklık ve ödem: Aşı yapılan bölgede kızarıklık oluşabilir.
- Baş ağrısı: Hafif baş ağrısı yaşanabilir.
- Kas ağrısı: Aşının yapılmasından sonra kaslarda ağrı hissedilebilir.
- Mide bulantısı: Bazı kişilerde mide bulantısı hissi oluşabilir.
- Allegik reaksiyonlar: Nadir de olsa döküntü, kaşıntı veya nefes darlığı gibi alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir.
Genel olarak bu yan etkiler hafif seyreder ve kendiliğinden geçer. Ancak herhangi bir yan etki şiddetliyse veya uzun sürüyorsa sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.
Kuduz Aşısı Ateş Yapar Mı?
Evet, kuduz aşısı hafif ateşe sebep olabilir. Ancak ateşin şiddeti genellikle düşüktür ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Kuduz aşısı sonrasında ateşin yanı sıra aşının yapıldığı bölgede ağrı, şişlik ve kızarıklık da görülebilir.
Ateşin yanı sıra baş ağrısı ve kas ağrısı da yaşanabilir ancak bu yan etkiler de genellikle hafif seyreder.
Kuduz Aşısı Sonrası Şişlik Ne Zaman Geçer?
Kuduz aşısının yapıldığı bölgede oluşabilecek şişlik genellikle hafif seyreder ve kısa süre içinde kendiliğinden geçer. Bu şişliğin ne kadar sürede geçeceği kişiden kişiye değişebilir; ancak genellikle birkaç saat ile birkaç gün arasında iyileşme görülür.
Aşının yapıldığı bölgedeki şişliğin azalması için şu önlemler alınabilir:
- Aşının yapıldığı bölgeye buz torbası veya soğuk kompres uygulamak.
- Düşük dozda ağrı kesici ve ateş düşürücü kullanmak (doktor önerisiyle).
- Dolaşımı artırmak için aşının yapıldığı kolu hareket ettirmek.
- Aşının yapıldığı bölgeyi temiz ve kuru tutmak.
Şişlik uzun süre geçmezse veya şiddetli ağrı, kızarıklık, sıcaklık artışı gibi belirtiler gelişirse doktora başvurmak önemlidir.
Kuduz Aşısı Kaç Günde Bir Yapılır?
Kuduz aşısı beş dozdan oluşan bir aşılama programına sahiptir. Bu program kapsamında aşının yapılma süreleri şu şekildedir:
- 1. Doz: İlk gün (0. günde)
- 2. Doz: 3. günde
- 3. Doz: 7. günde
- 4. Doz: 14. günde
- 5. Doz: 28. günde
Aşılama programının uygulanma süresi bu şekilde belirlenmiştir. Her dozun belirtilen tarihlerde yapılması önemlidir ve doktor önerilerine uyulması gerekir.
Kuduz Aşısı Sonrası Alkol Tüketimi Yasak Mıdır?
Kuduz aşısının alkol tüketimiyle olan etkileşimi konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte, aşının etkinliği açısından risk oluşturmadığı düşünülmektedir.
Açık kaynaklara göre;
- Kuduz aşısında inaktive edilmiş veya zayıflatılmış virüs bulunmadığından alkol, aşının etkinliğini etkilemez.
- İmmün sistemin (bağışıklık sisteminin) normal çalışebilmesi için alkol tüketiminin sınırlanması önerilir.
- Alerjik reaksiyon riski açısından aşının ilk dozundan sonraki 30 dakika boyunca alkol tüketiminden kaçınılması önerilir.
Bununla birlikte alkolün vücutta bazı etkilere yol açabileceği unutulmamalıdır:
- Karaciğerin alkol metabolize etmesi zaman alır ve aşının enjekte edildiği kolun karaciğerden uzak olması gerekir.
- Kemik iliği hücrelerinin normal işlevini sürdürebilmesi için yeterli ortama ihtiyaç vardır; aşırı alkol tüketimi bu ortamı sağlayamaz.
Kuduz aşısından sonraki dönemde sağlık uzmanınızın tavsiyelerine uymak ve aşının etkinliğini sağlamak için dikkatli davranmak en iyisidir.
Kuduz Aşısında Çocukluk Dönemi Uygulamaları Nasıl Olmalıdır?
Kuduz aşısı çocuklara da yapılabilir; ancak doz miktarı yaşa göre değişiklik gösterir. Genel olarak şu bilgileri verebiliriz:
- Kuduz virüsünün inaktive edilmiş formu içeren aşılardan biri olan “Vero Kuduz Aşısı” çocukluk döneminde de kullanılabilir.
- Aşılama programı genel olarak aynı şekilde uygulanır: beş dozdan oluşur ve ilk dozdan itibaren 0., 3., 7., 14. ve 28. günlerde yapılır.
Bebeklere de uygulanabilen kuduz aşısında dikkat edilmesi gereken noktalar:
- Bebekler için özel dozaj ayarlamaları yapılmalıdır.
- Açık kaynaklara göre, Vero Kuduz Aşısı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından tüm yaş gruplarındaki çocuklarda güvenli bulunmuştur.
Bebeklerde veya çocuklarda kuduz riski varsa (hayvan ısırması vb.) hemen sağlık kuruluşuna başvurulmalı ve ilgili vaksinasyon programına başlanmalıdır.