Genellikle obezite ile birlikte görülen tip 2 diyabetli hastalarda ilk tercih edilen ilaçlardan biri metformin içeren Matofin ilacıdır. Metformin genellikle yan etkileriyle de anılan bir ilaçtır. Matofin kullananlar ya da kullanmayı düşünenler, ilacın yan etkilerinin ne olduğu, hangi yan etkilerinin sık görüldüğü gibi konularda bilgi almak ister. Bu yazımızda Matofin’in yan etkileri, sık görülen yan etkileri ve daha az görülen yan etkileri hakkında bilgi vereceğiz.
Matofin Nedir?
Matofin, Metformin HCl etken maddesini içeren ve genellikle obezite ile birlikte görülen tip 2 diyabet hastalarında kan şekeri kontrolünü sağlamaya yardımcı olan bir ilaçtır. Metformin adı verilen bu ilaç, birçok diyabet ilacında da yer alan etken maddesidir. İnsülin ihtiyacını azaltarak ve pankreasın insülin üretimini artırarak çalışan Matofin, tip 2 diyabet hastalarının kan şekerini düzenlemeye yardımcı olur.
Glukoz metabolizmasında önemli rol oynayan ve insülinin etkinliğini artırarak kana karışan glukoz miktarını azaltan Matofin, insülin salgısını da arttırmaya yardımcı olur. İnsülin seviyesinin artmasıyla hücreler üzerindeki glukoz alımı da artar. İnsülin salınımını arttırmanın yanında insülin direncini kırarak hücrelerin insüline olan cevabını güçlendiren Matofin, aynı zamanda karaciğerden glukoz salınımını azaltmaya ve bağırsaktan glukoz emilimini azaltmaya yardımcı olur.
Matofin’in diğer faydalarından biri de kilo vermeye yardımcı olmasıdır. Kilo vermek isteyen ancak diyabet hastası olmayan kişilerin de Matofin’i tercih etmesiyle kilo kontrolünü sağlamaya yardımcı olur. Bu özelliği sayesinde diyetle birlikte kullanılan Matofin, kilo vermek isteyenler için de bir alternatif haline gelir.
Matofin’in birçok faydasının yanında bazı yan etkileri de olabilir. Özellikle gastrointestinal sistemde (mide ve bağırsak) meydana gelen yan etkiler sıklıkla görülür. Bunun yanında daha az rastlansa da karaciğer veya böbreklerde hasara yol açabilir. Bu yan etkilerin çoğu Matofin tedavisinin başlarında görülürken zamanla azalır ve kaybolur.
Bu yazımızda Matofin’in yan etkileri, sık görülen yan etkileri ve daha az görülen yan etkileri hakkında bilgi vereceğiz.
Matofin Yan Etkileri Nelerdir?
Genellikle mide bulantısı, ishal, karın ağrısı, gaz, iştah azalması ve kilo kaybı gibi gastrointestinal sistemle ilgili yan etkilere neden olan Matofin’in daha nadir rastlanan yan etkileri arasında ise karaciğer veya böbrek yetmezliği yer alır.
İlacın bazı kişilerde ciddi alerjik reaksiyonlara neden olabileceği gibi, laktik asidoz oluşumuna da yol açabilir. Laktik asidoz vücudun şok veya çok kötü dehidrasyon gibi ciddi bir durum yaşadığı anda ortaya çıkabilen hayatı tehdit edebilen bir durumdur.
Sık Görülen Yan Etkiler
Matofin kullanan kişilerin %10-30’unda görülen yan etkiler arasında iştah azalması ve kilo kaybı gibi sindirim sistemi bozuklukları yer alır. Mide bulantısı, ishal, gaz, karın ağrısı ve hazımsızlık gibi gastrointestinal sistem belirtileri de sık görülen yan etkiler arasında bulunur.
- Mide bulantısı: İlaç mide bulantısına neden olabilir.
- İshal: Matofin’in sindirim sisteminde meydana getirdiği etkiler ishal ile kendini gösterir.
- Gaz: Karında gaz birikmesine yol açarak gaz problemini tetikleyebilir.
- Karın ağrısı: Karın bölgesinde ağrı hissedebilirsiniz.
- İştah azalması: İlaç iştahınızı azaltabilir.
- Kilo kaybı: İştah azalmasıyla birlikte kilo kaybı meydana gelebilir.
Daha Az Görülen Yan Etkiler
- Alerjik reaksiyonlar: İlaç bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
- Cilt döküntüsü: Döküntü meydana gelebilir.
- Böbrek yetmezliği: Nadiren böbrek yetmezliği gelişebilir.
- Laktik asidoz: Laktik asidoz ciddi bir durumdur ve ilaç kullanımına bağlı olarak nadiren gelişebilir.
Nadir Rastlanan Yan Etkiler
- Böbrek problemleri: Böbrek fonksiyonlarında bozulma nadir durumlarda görülür.
- Kandaki laktat seviyesinin yükselmesi: Nadir olarak kandaki laktat seviyeleri yükselebilir.
- Laktik asidoz: Nadir durumlarda laktik asidoz gelişebilir ve bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Matofin Kullananlar Ne Gibi Yan Etkilerle Karşılaşır?
Matofin kullananlar genellikle mide bulantısı, ishal, gaz, karın ağrısı, hazımsızlık, karında rahatsızlık hissi, iştah azalması ve kilo kaybı gibi sindirim sistemi problemleri ile karşılaşır. Bu belirtiler genellikle ilacın tedavisine başlandıktan sonra ilk birkaç hafta içinde ortaya çıkar ve zamanla azalır veya kaybolur.
Daha az rastlanan ancak ciddi olabilen yan etkiler arasında alerjik reaksiyonlar, cilt döküntüsü, böbrek yetmezliği ve laktik asidoz bulunur. Laktik asidoz genellikle vücudun ciddi şok yaşadığı veya aşırı dehidratasyon yaşadığı durumlarda ortaya çıkan hayatı tehdit edebilen bir durumdur.
Nadir durumlarda böbrek problemleri veya kandaki laktat seviyesinin yükselmesi gibi komplikasyonlar da görülebilir. Bunun yanında bazı kişilerde vitamin B12 seviyesinde düşüklük meydana gelebilir.
Tüm bu yan etkilerin görülme sıklığı kişiden kişiye değişebilir ve genellikle doktor gözetiminde yapılan tedavi sırasında etkili bir şekilde yönetilebilir.
Matofin Kullananlar Neden Mide Bulantısı Yaşar?
Kullanıcıların en çok şikayet ettiği yan etkilerden biri de mide bulantısıdır. Matofin kullananların bazılarında mide bulantısı görülmesi ilacın doğrudan midenin iç yüzeyinde oluşturduğu tahrişle ilişkili olabilir. Aynı zamanda ilacın midenin boşalmasını yavaşlatarak mide duvarında distansiyona (gerilme) neden olması da mide bulantısına yol açabilir.
Mide bulantısının oluşumunda daha ziyade Matofin’in etken maddesi Metformin’in doğrudan midedeki uyarıcı reseptörlere bağlanması da rol oynar. Metformin’in bu reseptörlere bağlanmasıyla beraber uyarılan vagus siniri mide bulantısına neden olur.
Mide bulantısının ilk birkaç hafta içinde başlaması ilaç kullanımının başında sindirim sisteminde meydana gelen değişikliklerin mideyi uyarmasıyla ilişkilidir. Genellikle süreklilik arz etmeyen mide bulantısı zamanla azalma eğilimindedir. Tedaviye devam edilmesi halinde vücudun bu değişikliklere uyum sağlamasıyla mide bulantısının da azalması beklenir.
Matofin İshal Yapar mı?
Evet, Matofin ishal yapabilir. Kullanıcıların yaklaşık %10-30’unda görülen ishal, ilacın ince bağırsak ve kalın bağırsak üzerindeki etkisiyle ortaya çıkar. Mide bulantısıyla beraber görülen bu durum genellikle ilaç tedavisinin başlangıcında meydana gelir ve zamanla azalır veya kaybolur.
Matofin’in etken maddesi Metformin’in ince bağırsaktaki SGLT1 adı verilen sodyum-glukoz kotransportörünü inhibe ederek glukoz emilimini azalttığı görülmüştür. Glukoz emiliminin azalmasıyla glukozun bağırsakta kalma süresi uzar. Uzayan süreyle birlikte glukozun ince bağırsak tarafından emilimi azalır ve kolon tarafından fermentasyona uğrayarak bağırsak hareketlerini arttırır. Bu da ishale neden olur.
Bunun yanı sıra Metformin’in kalın bağırsak üzerindeki etkisi de ishali tetikler. Metformin kalın bağırsakta kısa zincirli yağ asidi bulunan bakterilerin sayısını arttırır ve bunun sonucunda kolonda osmotik basınca neden olan çeşitli metabolitler oluşur. Bağırsağın osmotik basınca maruz kalmasıyla beraber suyun kolona geçişi artar ve bağırsak içeriğinin su miktarı arttığı için ishale neden olur.
Işlemeyen bölgelere salınan Metformin’in bağışıklık sistemi üzerindeki olumlu etkisi de ishali artıran faktörlerden biridir. Metformin’in bağışıklık sistemi hücreleri olan makrofajları aktive etmesiyle beraber kolondaki inflamatuvar sitokinler artar ve bu da ishale yol açabilir.
Kilo Verdiren Diyabet İlaçları
Diyabet tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar kilo vermeye yardımcı olabilir. Bunlar arasında SGLT-2 inhibitörleri (kan şekerini idrar yolu ile atarak glukoz emilimini azaltırlar), GLP-1 reseptör agonistleri (iştahı baskılar ve mide boşalmasını geciktirir) ve Metformin (karaciğerde glukoz üretimini azaltır ve insülin duyarlılığını artırarak iştahı azaltabilir) bulunur.
Diyabet İlacı Kilo Aldırır mı?
Diyabet tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar kilo alımına neden olabilir. Özellikle insülin tedavisi kilo alımına yol açabilir çünkü insülin vücudun glukozu depolamasını teşvik eder ve yağ hücrelerine glukoz alımını arttırır. Bunun dışında bazı sulfonilüre grubu ilaçlar da insülin seviyelerini yükselterek vücudu şeker yerine yağ yakmaya teşvik edebilir ve kilo alımına neden olabilir.
Diyabet İlacı Neden Kilo Aldırır?
Diyabet ilaçları genellikle insülini vücuttaki şeker yerine yağ depolarına yollayarak kilo alımına neden olur. Aynı zamanda şekerlerin yağ olarak depolanmasını sağlayarak vücudun şeker yerine yağ yakmasını sağlarlar.
Diyabet İlacı Kilo Kaybına Neden Olur mu?
Evet, bazı diyabet ilaçları kilo kaybına neden olabilir. Özellikle GLP-1 reseptör agonistleri (liraglutid gibi) kilo kaybını teşvik eder çünkü bu ilaçlar iştahı baskılar, midenin boşalmasını geciktirir ve insülin üretimini arttırırken glukagon üretimini azaltır. Ayrıca idrar yolu ile şeker atılımını arttırarak kilo kaybına katkıda bulunurlar.
Kilo Kaybettiren İnsülin
Kilo kaybettiren insülin bulunmamakla birlikte diyabet tedavisinde kullanılan bazı insulin türleri kişiden kişiye göre az miktarda kilo kaybına neden olabilir ancak bunun genel olarak güvenilir bir yöntem olarak kabul edilmediğini unutmamak gerekir.
Nezleye Ne İyi Gelir?
Bol sıvı tüketimi, istirahat etmek, sıcak kompres uygulamak, tuzlu su gargara yapmak, nemli hava solumak, bal veya limonlu sıcak içecekler içmek burun tıkanıklığını hafifletebilir. Dekonjestanlar de kullanışlı olabilir ancak doktor önerisi önemlidir.
Laktik Asidoz Nedir?
Laktik asidoz, vücudun oksijen olmadan enerji üretmeye çalıştığı durumlarda meydana gelen metabolik asidozdur. Bu durumlarda hücreler normal enerji üretiminde kullanılan glukozu parçalamaya başlarlar ve bunun sonucunda laktat adı verilen organik asidin kanda birikmesiyle kanda laktat seviyeleri yükselir. Oksijensiz enerji üretimi gerçekleştiren bakteriyel enfeksiyonlarda da laktik asidoza neden olabilecek mekanizmalar söz konusudur ancak bu enfeksiyonlarda laktat seviyeleri daha çok yüksek oksijen talebine bağlı olarak artar ve bu mekanizmalar daha iyi anlaşılmamaktadır.
Laktik asidoz durumunda kanda pH seviyesi düşer ve kan asidik hale gelir. Laktik asidoz vücudun şok yaşaması veya ciddi dehidrasyon gibi ağır stres durumları yaşaması durumunda ortaya çıkabilen hayatı tehdit eden bir durumdur. Böbrek yetmezliği yaşayan hastalarda da laktik asidoz oluşma ihtimali yüksektir.
Laktik asidozda ana belirtiler karın ağrısı, hızlı nefes alma, nabız hızlanması, yorgunluk hissi, kas krampları ve baş ağrısıdır. Kaslarda ağrı hissedilmesinin yanı sıra bilinç bulanıklığı da görülür. Eğer çok ağırsa koma haliyle de kendini gösterebilir.
Laktik asidoz tedavisinin temeli laktat seviyelerinin düşürülmesi için oksijen verilmesidir; ciddi vakalarda diyaliz gerekebilir. Laktik asidoz oluşumuna sebep olan durumların kontrol altına alınması da önemlidir.