Ozon, doğal bir gazdır. Havada oluşan ozon, güneşin ultraviyole ışınlarının etkisiyle havadaki oksijenin kimyasal olarak ayrışmesi sonucu oluşur. Genellikle işitme kaybı, baş ağrısı, boğazda kuruluk hissi, kuru öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetlere neden olur.
Ozon Nedir?
Ozon, kokusuz ve renksiz bir gazdır. Genellikle 2 atom oksijenin birleşerek 3 atom oksijen oluşturması sonucu meydana gelir. Bu 3 atomlu molekülün kimyasal formülü O3’tür. Ozon genellikle stratosferde, 30 km yükseklikte oluşur. Güneşin ultraviyole ışınlarının atmosferdeki moleküllerin ayrışmasına neden olması sonucu meydana gelen ozonun ana işlevi, atmosferi ultraviyole ışınlarından korumaktır. Yani ozon tabakası, Dünya’nın bu ışınlardan korunmasında büyük rol oynar.
Ozon Nasıl Oluşur?
Havadaki oksijenin güneşin ultraviyole ışınlarının etkisiyle ayrışarak ozon oluşturmasıyla meydana gelir. Ultraviyole ışınları havada bulunan oksijen moleküllerini (O2) parçalayarak iki atom oksijen (O) oluşturur. Oluşan bu atomlar, çevredeki O2’lerle birleşerek O3 yani ozonu oluşturur.
Ultraviyole ışınlarının azaldığı kış aylarında ozon üretimi azalır. Ancak bahar ve yaz aylarında bu üretim artar. Ozon gazının en fazla üretildiği yerler denizlerin üzerine düşen ultraviyole ışınlarıdır.
Ozon Tabakası Nedir?
Yer yüzeyinden yaklaşık 20 km ile 30 km yukarıda bulunan ve stratosfer tabakasında bulunan ozon tabakasına denir. Atmosferdeki ozon gazının yüzde 90’ı stratosferde bulunur. Güneşin ultraviyole ışınlarının etkisiyle oluşan ozon tabakası, Dünya’nın bu zararlı ışınlardan korunmasını sağlar.
Ozon tabakası zaman zaman incelir ve kalınlaşabilir. Ozon tabakasının incelmesi, Dünya’nın koruyucu bir kalkan bulundurmaması anlamına gelir. Bu durumda ultraviyole ışınları direkt olarak Dünya’ya ulaşır. Bu durum hem insanlar hem de doğa için zararlıdır.
Ozon Gazının Faydaları Nelerdir?
Ozon gazının en önemli faydası, insanları güneşin ultraviyole ışınlarının zararlarından korumasıdır. Ultraviyole ışınları doğrudan insan cildine vurduğunda cilt kanserine neden olabilir. Bunun yanı sıra cilt yaşlanması, katarakt, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve DNA hasarı gibi olumsuzluklara da neden olabilir.
Güneşin zararlı ışınlarının insan sağlığı üzerinde yarattığı bu olumsuz etkilere karşı ozon tabakası koruyucu bir görev üstlenerek ultraviyole ışınlarının emilmesini sağlar.
Ozon Gazının Zararları Nelerdir?
Ozon gazı zararları başlıca şunlardır:
- Kanser riskini artırır: Ozon gazı ortamda bulunduğunda hücresel hasar meydana gelir. Bu durum kanser riskinin artmasında etkilidir.
- Kronik akciğer hastalıkları oluşabilir: 0-10 yaş arası çocuklar ve yaşlıların bulunduğu ortamlarda uzun süreli ozon maruziyeti bronşların iltihaplanmasına ve akciğer gelişiminin olumsuz etkilenmesine yol açabilir.
- Düşük doğum ağırlığı: Ozon gazına maruz kalan hamilelerin bebekleri düşük doğum ağırlığına sahip olma ihtimali taşır.
- Astım hastalarının şikayetlerini artırır: Ozon gazı astım hastalarının şikayetlerinin artmasına neden olabilir.
- Alerjik reaksiyonlar meydana getirebilir: Ozon gazı insanların alerjik reaksiyonlar göstermesine neden olabilir.
- Uzun süreli etkiler: Uzun süreli ozon maruziyetinin etkileri arasında kalp krizi, akciğer kanseri ve teşhis edilmemiş akciğer hastalıkları bulunur.
Ozon Gazının Etkileri Nelerdir?
Ozon gazının etkileri başlıca şunlardır:
- Cilt kanseri riski: Ozon gazı cilt kanseri riskini artırabilir.
- Nefes darlığı: Ozon gazı nefes darlığına neden olabilir.
- Kuru öksürük: Boğazda tahrişe neden olan ozon gazı öksürüğe yol açabilir.
- Kronik bronşit: Ozon gazı kronik bronşite neden olabilir.
- Alerjik reaksiyonlar: Ozon gazı alerjik reaksiyonlar meydana getirebilir.
Ozon Gazı Ne Zaman Zarar Verir?
Hava sıcaklığının arttığı yaz aylarında ortaya çıkan ısınma ve havanın kuruması gibi faktörler ozon gazının zarar vermesine neden olur. Bu durum çeşitli fiziksel ve kimyasal reaksiyonların gerçekleşmesini sağlar ve daha fazla miktarda ozon gazının oluşmasına zemin hazırlar. Ozon gazı yoğun miktarda bulunduğunda insan sağlığını tehdit edecek seviyeye ulaşabilir.
Sıcak ve Güneşli Havalarda
Sıcak ve güneşli havalarda ozon gazı daha fazla miktarda oluşur. Genellikle bu dönem yaz aylarına denk gelir. Meteorolojik koşulların yanı sıra sıcak hava, ozon gazının insan sağlığına zarar verecek miktara ulaşmasına neden olur.
Trafik Yoğunluğu Olduğunda
Trafikte yoğunluk olduğunda ozon gazının zararlı etkileri ortaya çıkar. Trafik yoğunluğu olduğunda havadaki gazların kimyasal tepkimelere girmesiyle birlikte yeni gazlar oluşur ve bu durum ozon gazının yoğunluğunu artırır.
Küçük Çocuklar ve Yaşlılar İçin Risklidir
Küçük çocuklar ve yaşlıların bulunduğu ortamlarda ozon gazı bulunması, bu kişilerin sağlıklarını tehdit edebilir. Küçük çocukların akciğer gelişimi tamamlanmadığı için daha fazla etkilenme riski taşırlar. Yaşlılarda ise bronşların hasar görme ihtimali daha fazladır. Bu kişilerde ozon gazının etkili olabilmesi için kısa süreli bile olsa maruziyet yeterlidir.
Kronik Hastalıkları Olanlarda Risklidir
Kronik astım hastaları, akciğer rahatsızlığı olan kişiler ve kalp hastalarının bulunduğu ortamlarda bulunan ozon gazı de bu kişiler için tehdit edici olabilir.
Çocuklarda Ozon Gazının Zararları Nelerdir?
Küçük çocukların akciğer gelişimi tamamlanmadığı için bu kişilerin bulunduğu ortamlardaki ozon yoğunluğunun artması onların sağlığını tehdit edebilir. Akciğer gelişimini tamamlamamış olan çocuklar, daha fazla miktardaki havayı soluyamazlar. Bu nedenle çocuklara zararlı olan bir havayı solumadıkları süre boyunca korumak önemlidir.
Hamilelikte Ozon Gazının Zararları Nelerdir?
Havada bulunan ozon oranının artışı gebelik döneminde özellikle sorun olabilir. Hamilelerin bulunduğu ortamlardaki ozon oranı artarsa düşük doğum ağırlığı gibi sorunlarla karşılaşma ihtimali taşırlar.
Kronik Hastalıklara Sahip Kişiler İçin Risklidir
Kronik astım hastaları ve akciğer rahatsızlığı olan kişiler için havadaki ozon oranının artması risklidir. Akciğer rahatsızlıkları olan kişiler, uzun süreli veya yoğun miktarda ozon maruziyeti sonucu akciğerlerinde hasar meydana gelme ihtimali taşır.
Küçük Çocuklar İçin Risklidir
Küçük çocuklar havadaki daha az miktardaki ozonu daha çok soluyabildikleri için zarar görme ihtimalleri daha fazladır. Havadaki ozon oranı yükseldiğinde küçük çocuklar daha fazla etkilenen grupta yer alır.
Dumanlı Hava Koşullarında
Dumanlı hava koşullarında havadaki ozon oranı yükseldiğinde solunan hava miktarı artar ve bu durum insanlar için risk oluşturabilir.
Soguk Havalarda
Soguk havalarda da havadaki ozon oranı yükseldiğinde insanlar için sorun yaratabilir. Bu durumda düşük sıcaklıklar nedeniyle insan vücudunda bazı kimyasal tepkimelerin meydana gelmesi zorlaşır ve bu tepkimelerin sağlıklı şekilde gerçekleşmesi için gerekli olan atmosferdeki gaz molekülleri değişir. Bunun sonucunda da havada daha fazla miktarda ozon bulunur.
Astım Hastalarında Bronş İltihabı Oluşturabilir
Kronik astım hastalığı olan kişilerde bronşların iltihaplanmasına neden olabilir. Normal şartlarda astım hastalığı olan kişiler spor yapmadıkları sürece nefes darlığı çekmezlerken spor yapmaya başladıklarında nefes darlığı çekmeye başlayabilirler. Buna ek olarak bronş iltihabı da gelişebilir.
Astım Belirtileri
Astım belirtileri şunlardır:
- Nefes darlığı
- Kuru öksürük
- Göğüste sıkışma hissi
- Nefes alırken hırıltılı ses çıkması
Alerjik Reaksiyonlar Meydana Getirebilir
Alerjik reaksiyonlar meydana getirebilir. Alerjik reaksiyonlar hemen meydana gelmez, genellikle birkaç saat sonra ortaya çıkar.
Bebeklerde Zeka Gelişimini Olumsuz Etkileyebilir
Bebeklerin bulunduğu ortamlarda yüksek oranda ozon bulunması zeka gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Gelişim çağındaki bebeklerin daha az miktardaki havayı soluyabilmesi nedeniyle aslında az miktardaki hava kirliliği bile bebekler için çok fazla miktarda olabilir.
Nefes Darlığı Oluşturabilir
Nefes darlığı oluşturabilir. Kronik bronşit veya akciğer rahatsızlığı olan kişilerde bronşların iltihaplanmasına neden olarak nefes darlığının oluşmasında etkilidir.
Kronik Bronşite Yol Açabilir
Kronik bronşit oluşumuna katkıda bulunabilir. Bu durum uzun süreli maruziyet sonucunda ortaya çıkar. Kronik bronşit belirtileri arasında nefes darlığı, yorgunluk hissi, göğüs ağrısı ve öksürük bulunur.
Alerjisi Olanlarda Sorun Olabilir
Alerjisi olan kişiler için de sorun teşkil edebilir. Bu kişilerde alerjiye yol açan maddelerin bulunduğu ortamdaki ozon oranı yükseldiğinde alerjik reaksiyonların oluşmasına katkıda bulunabilir.
Bebeklerde Solunum Problemlerine Yol Açabilir
Bebeklerin bulunduğu ortamlardaki ozon yoğunluğunun artması solunum problemlerine yol açabilir.
Akciğer Fonksiyonlarını Olumsuz Etkileyebilir
Araştırmalar, akciğer fonksiyonlarını bozabilecek düzeyde yüksek oranda havada ozona maruziyetin bebeklerde de görülebileceğini göstermektedir.
Kronik Akciğer Hastalığını Kötüleştirebilir
Kronik akciğer hastalığı olan kişilerde de akut hava yolu enfeksiyonlarına ek olarak kronik akciğer hastalığını kötüleştirebilir.
Bebeklerde Ozon Gazının Zararları Nelerdir?
Bebeklerin bulunduğu ortamlarda artan ozon oranı, onların sağlığı açısından tehdit edici olabilir. Bu durum bebeklerin akciğer gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir ve solunum problemleri oluşturabilir.
Bebeklerde Solunum Problemleri Oluşturabilir
Bebeklerin bulunduğu ortamlardaki ozon yoğunluğunun artışı solunum problemlerinin meydana gelmesine neden olur.
Bebeklerde Akciğer Gelişimini Olumsuz Etkiler
Bebeklerin bulunduğu ortamlardaki yüksek miktardaki ozon, onların akciğer gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir ve bunun sonucunda da akciğer fonksiyonlarının iyileşmesini zorlaştırabilir.
Ozon Nasıl Kullanılır?
- Tıbbi amaçlarla
- Suyun dezenfekte edilmesi
- Tatlandırma işlemi
- Tümör tedavisinde kullanılabilir
- Kozmetik alanlarda
- Saklama işlemlerinde
- Aromaterapi yöntemiyle kullanılır
- Tarım uygulamalarında
- Uzay araştırmalarında da kullanımı söz konusudur