Stres, yaşamımızın doğal bir parçası. Ancak stres, aşırı hissedildiğinde sağlımızı olumsuz yönde etkileyebilir. Stres anında vücudumuz fizyolojik değişimler geçirir. Adrenalin, kortizol gibi stres hormonları salgılamaya başlayan vücudumuz, bu hormonlar sayesinde bağışıklık sistemimizi baskılar, kan basıncımızı arttırır, kalp atış hızımızı yükseltir. Aynı zamanda beynimizin daha fazla oksijen ve besine ulaşmasını sağlayarak algılama yeteneğimizi arttırır. Sonuç olarak yaşamsal tehlikelerden bizi koruyabilmek için hazırlık yapmamıza olanak sağlar.
Stresin bedensel etkileri ise stresin türüne göre değişir. Uzun süreli yaşanan ve psikolojik baskı altında hissetmemize neden olan kronik stres, vücudumuzda daha fazla hasar bırakabilir. Bağışıklık sistemimizi baskılayarak hastalıklara açık hale getirir. Beyin üzerinde de etkili olan stres, beyin hücrelerimizin küçülmesine yol açarak hafıza kaybı yaşanmasına neden olabilir. Bunun yanı sıra kalp atış hızını arttırarak kalp krizine, tansiyonu yükselterek hipertansiyona ve sindirim sistemini bozararak sindirim sorunlarına neden olabilir.
Stres Nedir?
Stres, kişinin kendini tehdit altında hissettiği durumlarda ortaya çıkan, vücudun kaygı verici duruma karşı verdiği tepkidir. Vücut anlık yaşanan tehdit anında alarm durumuna geçer. Tehdit altında hissettiğimiz anda vücudumuz stres hormonlarını salgılamaya başlar. Vücudumuz, tehlike anında adrenalin seviyesini arttırır. Kalp atış hızımızı yükselten adrenalin, aynı zamanda kan basıncımızı arttırır ve beynimizdeki oksijen ve besin ihtiyacını devirler.
Yaşamsal tehditler karşısında yaşanan bu alarm durumu ve fizyolojik değişim, vücudun kendisini korumasına ve tehlikeye karşı hazırlık yapabilmesine yardımcı olur. İnsanların fizyolojik cevabı olarak tanımlanabilen stres, korktuğumuzda kalbimizin hızlı çarpması gibi fiziksel belirtilerle kendini gösterir.
Hayatımızın doğal bir parçası olan stres, birçok durumda karşımıza çıkabilir. Toplumda genel olarak olumsuz olarak algılanan stres, olumlu ya da olumsuz şekilde karşılaşabileceğimiz bir durumdur. İyi bir iş çıkarmamız gereken iş görüşmesi, evlenme teklifi etmek gibi olumlu durumlarda da stres yaşayabiliriz.
Bu anlarda kendimizi tehdit altında hissetmesek de kalp atış hızımızı arttıran, adrenalin ve kortizol hormonu salgılatan stres, pozitif stres olarak tanımlanabilir.
Kronik Stres Nedir?
Her insan zaman zaman stresli dönemlerden geçebilir. Ancak stres faktörlerinin bitmemesi ve uzun süreli olarak devam etmesi halinde organizma bu duruma alışmaya başlar. Hayatımızda sürekli stres yaratan durumlar mevcutsa buna kronik stres denir.
Kronik streste kişi kendini sürekli tehdit altında hisseder ve alarm durumunda yaşar. Kronik stres beyin, sindirim sistemi, kalp-damar sistemi, bağışıklık sistemi dahil olmak üzere birçok vücut sistemini olumsuz yönde etkileyebilir.
Stresin Fizyolojik Etkileri Nelerdir?
Vücudun stres faktörlerine tepkisi olarak tanımlanan stres, beynimizde kortizol ve adrenalin gibi hormonların salgılanmasını sağlar. Vücudumuzu koruyabilmek için hazmetme sistemimizin fonksiyonlarını yavaşlatan stres, kalp atış hızımızı arttırır, kan basıncımızı yükseltir.
Yaşamsal tehditler karşısında alarm durumuna geçen vücudumuzun fizyolojik değişimleri şu şekildedir:
Beyin: Beynin daha fazla oksijen ve besine ulaşmasını sağlayan stres, bilişsel fonksiyonları iyileştirerek algılama yeteneğimizi arttırır.
Kalp: Kortizol seviyesinin artması ile birlikte kan basıncında da yükselme meydana gelir. Stres anında kalp atış hızımızda artış olur ve kan akış hızlanır.
Sindirim sistemi: Stres sindirim sistemimizi baskılar ve hazmetme sistemimizin işlevlerini yavaşlatır.
Böbreküstü bezleri: Stres hormonları böbreküstü bezlerinden salgılanır. Böbreküstü bezlerinin maruz kaldığı baskılanma nedeniyle uzun süreli stres halinde ciltte sarkma oluşabilir.
Bağışıklık sistemi: Stres bağışıklık sistemimizi baskılar. Uzun süreli olarak devam eden kronik streste vücudun bağışıklık tepkisi azalabilir ve bizi hastalıklara açık hale getirebilir.
Kilo: Vücudun yağ emme yeteneği artar. Vücutta daha fazla yağ tutulumu gerçekleşir.
Kronik Stresin Vücuda Fizyolojik Etkileri
Kronik stres uzun süreli yaşamaya devam eden stres türüdür. Tehditler sona ermesine rağmen beynimizde bu durumu algılamamız ve kendimizi tehdit altında hissetmemiz nedeniyle vücudumuzda sürekli alarm durumunda yaşarız.
Daha fazla hasara yol açabilen kronik stresin fizyolojik etkileri ise şöyledir:
Kronik stresin beyin üzerindeki etkileri: Kronik streste beyin hücrelerinin küçülmesine neden olan nörotransmitterlerdeki değişiklikler hafıza kaybına yol açabilir. Beyin hücrelerinin küçülmesiyle birlikte öğrenme yeteneğinde de azalma meydana gelebilir.
Kronik stresin kalp-damar sistemi üzerindeki etkileri: Kan basıncında meydana gelen yükselme arterlerde sertleşmeye neden olabilir. Bu durum kalp krizine yol açabilecek damar sertleşmelerine sebebiyet verebilir.
Kronik stresin sindirim sistemi üzerindeki etkileri: Kronik stres hazmetme sisteminin işlevini yavaşlatarak sindirim sorunlarına yol açabilir. Mide bulantısı, mide yanması, kusma gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
Kronik stresin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri: Kronik streste kortizol seviyesinin artmasıyla birlikte vücudun bağışıklık tepkisi azalabilir. Bu durum bağışıklık sisteminin baskılanması anlamına gelir.
Stres Semptomları Nelerdir?
Stres anında yaşanan fizyolojik değişimlere neden olan semptomlar, stresin derecesine göre değişir. Stres semptomları şu şekilde sıralanabilir:
- Sinirlilik
- Mide bulantısı
- Mide ağrısı
- Kilo kaybı
- İştah kaybı
- Uyku düzeninde bozulma
- Sakinleşememe
- Bilinç bulanıklığı
- Konsantre olamama
Stresle Baş Etmenin Yolları Nelerdir?
Duygu ve düşüncelerimizi olumsuz yönde etkileyen stresle baş etmenin yolları da bulunmaktadır. Meditasyon yapmak, spor yapmak, yoga gibi egzersizler yapmak, zaman yönetimini iyi yapmak gibi yöntemlerle stresi yönetebiliriz.
- Bilgisayar kullanırken ekran koruyucu takmak
- Meditasyon yapmak
- Spor yapmak
- Nefes egzersizleri yapmak
- Zaman yönetimini iyi yapmak
- Açık havada yürüyüşe çıkmak
- Yoga yapmak
- Sevdiğiniz şeylerle ilgilenmek
- Destek almak