Yerçekimsiz ortamlar yerin yüzeyinden uzakta ve genellikle uzayda oluşur. Yerçekimi kuvvetinin etkisinin hissedilmediği bu ortamlarda yaşamanın insan sağlığına olan etkisi oldukça büyük. Bunun nedenleri arasında yerçekiminin kan dolaşım sistemini etkilemesi, kas ve kemik sağlığını korumaya yardımcı olması, sindirim sistemi üzerindeki etkileri ve hormon dengesini oluşturması yer alır. Yerçekimsiz ortamın insan sağlığına etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Kemik Sağlığının Bozulması: Yerçekimsiz ortamın insan sağlığına etkilerinden biri kemik sağlığını olumsuz etkilemesidir. Yerçekimi kuvvetinin etkisi altında kalmayan kemikler daha az çalışır ve bu da kemik yoğunluğunun azalmasına neden olur. Uzun süreli yerçekimsiz ortamlarda kalındığında demineralizasyonun artması ve kemik yoğunluğunun %30 kadar düşmesi beklenir.
- Kas Yapısının Zayıflaması: Kaslar, kemikler gibi yerçekimi kuvvetinin etkisi altında çalışır ve buna göre gelişir. Uzun süreli yerçekimsiz ortamlarda kaslar ağırlıksız ortamdan dolayı kasılma hareketi yapmaz ve kas yapısı zayıflar. Yerçekimsiz ortamda kalan astronotlarda yaklaşık olarak altı hafta içinde kas gücünün %20 kadar zayıflaması beklenir.
- Hormon Dengesinin Bozulması: Yerçekimsiz ortamın insan sağlığına etkileri arasında hormon dengesinin bozulması da bulunur. Yerçekiminin etkisinin hissedilmediği bu ortamlarda vücudun bazı hormonları yeterince salgılanamaz. Özellikle testosteron hormonunun salgılanmasındaki azalma erkeklerde cinsel isteksizlik, ruhsal bozukluklar ve kemik erimesine neden olabilir.
- Dolaşım Sisteminin Etkilenmesi: Yerçekimi kuvvetinin etkisinin hissedilmediği yerçekimsiz ortamlar insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen unsurlar içerir. Bu ortamlarda kan vücutta eşit şekilde dağılamaz ve kan basıncı düşer. Dolaşım sisteminin etkilenmesi sonucu kalp de normal çalışma düzeninden sapabilir.
- Sindirim Problemleri: Yerçekimsiz ortamda sindirim sistemi üzerindeki etki de insan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Yerçekimi kuvvetinin etkisi altında kalmayan sindirim sistemi normal şekilde çalışamaz. Bu da sindirim problemlerine neden olabilir.
- Görme Yeteneğinin Olumsuz Etkilenmesi: Uzun süreli yerçekimsiz ortamlarda kalındığında görme yeteneği de olumsuz yönde etkilenebilir. Yapılan bir araştırmada uzun süre uzayda kalan astronotların yaklaşık olarak %40’ında görme yeteneğinde bozukluklar olduğu tespit edilmiştir.
- Düşük Kan Basıncı: Uzun süreli yerçekimsiz ortamlarda kalındığında düşüklük kan basıncı sorunu yaşanabilir. Yerçekimi kuvvetinin hissedilmediği bu ortamlarda vücudun kanı yeterince pompalayamaması nedeniyle hipotansiyon yani düşük kan basıncı meydana gelir.
- Ruhsal Bozukluklar: Yerçekimsiz ortamda yaşam sürmek insan sağlığına birçok açıdan olumsuz etki eder ve ruhsal bozukluklar yaşanmasına neden olabilir. Özellikle serotonin hormonunun yeterince salgılanmaması sonucu depresyon, anksiyete, panik atak ve stres gibi ruhsal bozukluklar görülebilir.
Yerçekimsiz ortamların insan sağlığı üzerinde olumuz etkilere neden olması sebebiyle bu ortamda yaşanacak sürelerin kısıtlı tutulması gerekir. Bu ortamlarda uzun süre kalınması gerektiğinde ise her gün düzenli olarak egzersiz yapılmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.