Yüksek tansiyon, hipertansiyon olarak da adlandırılır. Kan basıncının normal değerlerden daha yüksek olduğu yüksek tansiyon hastalığı, genellikle herhangi bir belirti vermez ve bu nedenle sessiz hastalık olarak bilinir. Ancak kontrol edilmediğinde kalp krizi, felç ve böbrek yetmezliği gibi çok daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Genellikle bir belirti vermeyen yüksek tansiyonun belirtileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı, burun kanaması ve göğüs ağrısı yer alır. Yüksek tansiyon genellikle ilaç tedavisi ile kontrol altına alınsa da beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, düzenli egzersiz yapılması ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri de oldukça önemlidir.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Nedir?
Kandaki hücre ve dokulara uygulanan basınca tansiyon denir. Tansiyon ölçülürken iki farklı değer dikkate alınır: sistolik ve diyastolik değerler. Kalp atışları sırasında kalp kası kasılır ve kan vücuda pompalanır. Bu esnada atardamarlara uygulanan basınç sistolik basınç olarak adlandırılır. Kalp atışlarının arasında ise kalp kası gevşer ve bu sırada kan vücuda yeniden pompalanamaz. Bu esnada atardamarlara uygulanan basınç diyastolik basınç olarak tanımlanır. Tansiyon ölçülürken bu iki değer bir arada gösterilir ve mmHg (milimetre civa) cinsinden ifade edilir.
Kan basıncı 120/80 mmHg altında normal, 120-129/80 mmHg arasında yüksek normal, 130-139/80-89 mmHg arasında 1. evre yüksek tansiyon (hipertansiyon), 140-159/90-99 mmHg arasında 2. evre yüksek tansiyon (hipertansiyon) ve 160/100 mmHg üzerinde ise hipertansiyon krizinden söz edilir.
Tansiyonun yüksek olması durumu yüksek tansiyon ya da hipertansiyon olarak tanımlanır. Genellikle herhangi bir belirti vermeyen yüksek tansiyon, kalp krizleri, felçler ve böbrek yetmezliği gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için oldukça tehlikelidir.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Neden Olur?
Genellikle herhangi bir belirti vermeyen yüksek tansiyona neden olan durumlar tam olarak bilinmemekle birlikte genetik faktörlerin yanı sıra sağlıksız yaşam tarzı da risk faktörleri arasında yer alır. Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, düzenli egzersiz yapılması, kilo kontrolünün sağlanması, sigaradan uzak durulması ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri bu hastalığın riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Genetik Faktörler
Ailede yüksek tansiyon öyküsü bulunması genetik yatkınlık anlamına gelir. Bu da kişide yüksek tansiyona yakalanma riskini arttırır.
Diyet
Aşırı tuz tüketmek kan basıncını yükseltebileceği gibi kalsiyum, magnezyum ve potasyum yönünden fakir beslenmek de tansiyonu artırabilir.
Fiziksel Aktivite Eksikliği
Düzenli fiziksel aktivite yapmamak kilo alımına yol açar. Aşırı kilo da tansiyonu yükseltebilir.
Kilo
Kilo kontrolünün sağlanmaması hipertansiyona neden olabilir. Vücut kitle indeksinin 25’ten fazla olması 1. evre obezite yani aşırı kilolu anlamına gelirken 30’dan fazla olması 2. evre obeziteyi yani obez olunduğu anlamına gelir.
Yaş
Yaş ilerledikçe atardamarların sertleşmesi ve kan damarlarının daralması sonucu hipertansiyon riski artabilir.
Sigara Kullanımı
Sigara içmek damarları daraltarak kan basıncının yükselmesine neden olabilir.
Kronik Hastalıklar
Bazı kronik hastalıklara sahip olmak hipertansiyona zemin hazırlayabilir. Örneğin diyabet hastalarında yüksek kan şekeri seviyeleri, böbrek hastalarında ise böbreklerin yeterince çalışmaması hipertansiyona neden olabilir.
Stres
Yüksek stres seviyeleri kişide hipertansiyona neden olabilen kortizol ve adrenalin gibi stres hormonlarının salınımına yol açar.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Belirtileri Nelerdir?
Genellikle herhangi bir belirti vermeyen yüksek tansiyondan sadece kan basıncı ölçümleriyle tanı konur. Ancak baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı, burun kanaması ve göğüs ağrısı hipertansiyon belirtileri arasında yer alır.
Baş Ağrısı
Hipertansiyona bağlı olarak baş ağrısı oluşabilir. Genellikle hipertansiyonun ilk belirtisidir.
Baş Dönmesi
Tansiyonun yükselmesi baş dönmesi gibi nörolojik belirtilere neden olabilir.
Nefes Darlığı
Hipertansiyona bağlı olarak kalp yetmezliği gelişirse nefes darlığı görülebilir.
Burun Kanaması
Burun kanaması hipertansiyon belirtilerinden biridir ancak sıklıkla görülmez.
Göğüs Ağrısı
Tansiyonda ciddi yükselmeler kalbi zorlayarak göğüs ağrısına neden olabilir.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Tanısı Nasıl Konur?
Genellikle herhangi bir belirti vermeyen yüksek tansiyondan sadece kan basıncı ölçümleriyle tanı konur. Bu ölçüm anında nabız da değerlendirilir.
Tansiyonun yüksek olması durumunda uzman doktorlar tarafından daha kapsamlı tetkikler yapılabilir:
- Kardiyovasküler Risk Değerlendirmesi: Kolesterol seviyeleriyle birlikte kan şekeri testlerini içerir.
- Böbrek Fonksiyon Testi: Kan testi ile böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirir.
- Ekokardiyografi: Kalbin ultrason ile görüntülenmesini sağlar.
- Ayrıca: Elektrokardiyogram (EKG) gibi testler de istenebilir.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Evreleri Nelerdir?
Tansiyon ölçülürken iki farklı değer dikkate alınır: sistolik ve diyastolik değerler. 120/80 mmHg altında olan tansiyon normal olarak kabul edilirken 120-129/80 mmHg arası yüksek normal, 130-139/80-89 mmHg arası 1. evre yüksek tansiyon (hipertansiyon), 140-159/90-99 mmHg arası 2. evre yüksek tansiyon (hipertansiyon) ve 160/100 mmHg üzerinde ise hipertansiyon krizinden söz edilir.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Risk Faktörleri Nelerdir?
Tıbbi literatürde risk faktörleri genetik faktörler, yaş, diyabet, kronik böbrek hastalığı, sigara kullanımı ve stres yönetimindeki yetersizlikler olarak ifade edilirken bazı durumlarda bu faktörler dışında da hipertansiyona rastlanabilmektedir.
Genetik Faktörler
Ailede yüksek tansiyon öyküsü bulunması genetik yatkınlık anlamına gelir. Bu da kişide yüksek tansiyona yakalanma riskini arttırır.
Diyet
Aşırı tuz tüketmek kan basıncını yükseltebileceği gibi kalsiyum, magnezyum ve potasyum yönünden fakir beslenmek de tansiyonu artırabilir.
Fiziksel Aktivite Eksikliği
Düzenli fiziksel aktivite yapmamak kilo alımına yol açar. Aşırı kilo da tansiyonu yükseltebilir.
Kilo
Kilo kontrolünün sağlanmaması hipertansiyona neden olabilir. Vücut kitle indeksinin 25’ten fazla olması 1. evre obezite yani aşırı kilolu anlamına gelirken 30’dan fazla olması 2. evre obeziteyi yani obez olunduğu anlamına gelir.
Yaş
Yaş ilerledikçe atardamarların sertleşmesi ve kan damarlarının daralması sonucu hipertansiyon riski artabilir.
Sigara Kullanımı
Sigara içmek damarları daraltarak kan basıncının yükselmesine neden olabilir.
Kronik Hastalıklar
Bazı kronik hastalıklara sahip olmak hipertansiyona zemin hazırlayabilir. Örneğin diyabet hastalarında yüksek kan şekeri seviyeleri, böbrek hastalarında ise böbreklerin yeterince çalışmaması hipertansiyona neden olabilir.
Stres
Yüksek stres seviyeleri kişide hipertansiyona neden olabilen kortizol ve adrenalin gibi stres hormonlarının salınımına yol açar.
Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tıbbi tedavi yöntemi olarak farmakolojik ilaç tedavisi uygulanırken yaşam tarzı değişiklikleri de oldukça önemlidir. Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, düzenli egzersiz yapılması, kilo kontrolünün sağlanması ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri bu hastalığın tedavisinde önemli rol oynar.
Ilaç Tedavisi
- Diyotop: Damarları genişletip kan basıncını düşürmeye yardımcı olur.
- Ace İnhibitörleri: Damarları genişleterek kan akışını artırır ve kalbin iş yükünü azaltır. Kaptopril en yaygın örneğidir.
- B-Blokörler: Kalbin hızını ve gücünü azaltarak kalbin iş yükünü azaltır. Metoprolol sıklıkla kullanılan b-blokördür.
- Kalsiyum Kanal Blokerleri: Kalbi güçlendiren ilaçlardır ancak bazı kişilerde yan etkilere yol açabilir. Amlodipin yaygın bir örnektir.
- Dişretiklerle Kombinasyon: Kan basıncını düşürmek için diyetop ile birlikte kullanılır.
Ayak Yüksekliği Yöntemi
- Damar genişlemesine yardımcı olur ve venöz geri dönüşü artırır.
- Bacakların yükseğe kaldırılmasıyla uygulanır.
Diyet Değişiklikleri
- Aşırı tuz alımından kaçınılmalıdır. Günlük tuz alımı 5 gr veya daha az olmalıdır.
- Kalsiyumdan zengin süt ürünleri tüketilmelidir: Yoğurt, süt ve peynir önerilir.
- Potaasyumdan zengin gıdalar: Muz, patates ve yeşil yapraklı sebzeler tercih edilmelidir.
- Doymuş yağdan kaçınılmalıdır: Kırmızı et ve tam yağlı süt ürünlerinden uzak durulmalıdır.
- Aşırı şeker tüketiminden kaçınılmalıdır: Şekerli içecekler ve işlenmiş şekerler sınırlanmalıdır.
- Sigara içmekten kaçınılmalıdır: Nikotin kan damarlarını daraltarak tansiyonu yükseltir.
- Kilonuzu koruyun veya kilo verin: Sağlıklı bir kiloda kalmak tansiyonu kontrol etmeye yardımcı olur.
- Daha fazla sebze ve meyve tüketin: Lif açısından zengin diyet önerilir: Tam tahıllar tercih edilmelidir. Yüksek lif içeren gıdalar sindirim sağlığını destekler ve kan şekerini stabilize eder
Düzenli Egzersiz
- Kardiyo egzersizleri: Yürüyüş, koşu veya bisiklet sürme gibi aktiviteler önerilir.
- Ağırlık kaldırma: Haftada en az iki gün kas güçlendirici egzersizler yapılmalıdır.
- Düzenli egzersiz programı: Haftada en az 150 dakika orta yoğunluklu aerobik aktivite önerilir.
Kilo Kontrolü
- Zayıf veya ideal kiloda kalmak: BMI’yi 18,5 ile 24,9 arasında tutmak gereklidir.
- Kilo verme programı: Doktor veya beslenme uzmanıyla plan oluşturulabilir.
- Dengeli beslenme: Sağlıklı diyetle kilo kontrolü sağlanabilir.
Sigarayı Bırakmak
- Sigara içmeyenlerin sigara içmemesi önerilir: Sigara içenlerin bırakmaları sağlık açısından kritik öneme sahiptir..
- Sigarayı bırakmak: Hipertansiyon riskini azaltmanın etkili bir yoludur.
- Aile desteği: Sigara içmeyen yakınlarla birlikte sigarasız yaşam sürdürülmelidir..
Sıvı Alımını Artırmak
- Günlük su tüketimi: Her gün en az 8 bardak su içmek gereklidir..
- Ağır egzersiz sonrası sıvı alımı: Egzersiz sırasında kaybedilen sıvıyı yerine koymak önemlidir..
Stres Yönetimi
- Nefes egzersizleri: Derin nefes almak stresi azaltmaya yardımcı olabilir..
- Meditasyon ve yoga: Zihin-beden teknikleri stresi yönetmeye yardımcı olur..
- Zaman yönetimi: Günlük görevleri planlamak stresi azaltabilir..