Aspirin, tarih boyunca en sık kullanılan ilaçlardan biri olmuştur. Başta ağrı ve ateş giderici olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde etkili olan aspirin, insan sağlığı açısından önemli faydalar sunar. Ancak aspirin yan etkileri de göz ardı edilmemesi gereken bir gerçektir. Aspirin kullanırken bu etkilerin bilincinde olmak, olası komplikasyonların önüne geçmek adına önemlidir.
Aspirin Nedir?
Aspirin, beyindeki ağrı, ateş ve iltihap oluşumunu azaltmaya yarayan analjezik ve anti-inflamatuar bir ilaçtır. 19. yüzyılda keşfedilen aspirin, günümüzde de çeşitli ilaçların formülasyonlarında yer alır. Genellikle ağrı kesici olarak kullanılmasının yanı sıra, kalp krizi riskini azaltmak amacıyla da reçete edilir.
Aspirin, anjiyoplasti gibi kardiyovasküler hastalıkların tedavisi veya preventif tedavi gerektiren cerrahi müdahaleler öncesinde de verilir. Östrojen seviyesinin arttığı hamilelik dönemlerinde kan pıhtılaşmasının engellenmesi için de kullanılan bu ilacın normal koşullarda günde 325-650 mg dozda alınması önerilir.
Uzun süreli veya yüksek dozda aspirin kullanımı ise vücutta çeşitli yan etkilere neden olabilir.
Aspirin Ne İşe Yarar?
Aspirin, farklı mekanizmalar aracılığıyla vücuttaki kan pıhtılaşmasını ve iltihap oluşumunu baskılar. Beyindeki ağrı reseptörlerini etkileyerek ağrıyı azaltan ilaç, düşük dozda kullanıldığında ise kan pıhtılaşmasını önler. Kalp ve damar sağlığını korumaya yardımcı olur.
Ağrı kesici, ateş düşürücü ve iltihap giderici özelliklere sahip olan aspirin, aşağıdaki hastalıkların tedavisinde veya semptomlarının hafifletilmesinde faydalı olur:
- Baş ağrısı
- Ateş
- Romatizma ve artrit kaynaklı eklem iltihapları
- Adet sancıları
- Kas ve eklem ağrıları
- Koroner arter hastalığı ve kalp krizi riski
- Beyin kanaması riskinin azaltılması
- Felç geçirmiş hastalarda tekrarlama riskinin önlenmesi
- Kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölümlerin azaltılması
- Kolorektal kanser riskinin azaltılması
Aspirin Kullanımının Yan Etkileri Nelerdir?
Aspirin kullanımı bazı yan etkilere neden olabilir. Uzun süreli veya yüksek dozda aspirin kullanımı ise bu etkilerin daha belirgin olmasına yol açabilir.
Bu yan etkiler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
- Mide bulantısı ve kusma
- Mide ve bağırsaklerde kanama
- Mide ülseri
- Karaciğer hasarı
- Kanama bozuklukları
- Alerjik reaksiyonlar
- Deri döküntüsü
- Çocuklarda Reye sendromu
Genellikle bazı yaşamsal fonksiyonların normal seviyelerde devam ettirilmesine engel olmadıkları için aspirin yan etkileri ciddiye alınmaz. Ancak ilerleyici etkilere neden olabilecekleri için bazı durumlarda öngörülmesi önem taşır.
Mide Bulantısı ve Kusma
Aspirin kullanımı mide bulantısı ve kusma gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına neden olabilir. Genellikle, ilacın mideyi tahriş eden etkisi nedeniyle ortaya çıkan bu bulgular hafif seyreder ve ilacın kesilmesiyle geçer.
Mide ve Bağırsaklarda Kanama
Aspirinin en yaygın yan etkilerinden biri mide kanamasıdır. Aspirin kullanımı mide zarında hasara yol açarak mide asidinin doğrudan mide zarına temasını sağlar. Bu durum, mide ülseri veya gastrit gibi komplikasyonlara yol açabilir. Eğer mide kanaması oluşursa, kusma ile kan gelmesi veya dışkıda kan görülmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Mide Ülseri
Aspirin kullanımı midenin iç yüzeyinde tahrişe neden olabilir. Uzun süre kullanıldığında bu tahriş mide ülserine yol açar. Mide ülseri belirtileri arasında karın ağrısı, bulantı, kusma, iştahsızlık ve kilo kaybı yer alır.
Karaciğer Hasarı
Aspirin karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Uzun süre yüksek dozda kullanımı karaciğer hasarına yol açar. Karaciğer hasarının belirtileri arasında sarılık (cildin ve gözlerin sararması), koyu renkli idrar, açık renk dışkı, halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, kaşıntı ve karın ağrısı yer alır.
Kanama Bozuklukları
Aspirin kanın pıhtılaşmasını engelleyerek kanama bozukluklarına neden olabilir. Bu etki özellikle yüksek dozda kullanıldığında veya uzun süreli kullanımda daha belirgin hale gelir. Kanama bozukluklarının belirtileri arasında morarma, burun kanaması, diş eti kanaması, uzun süre iyileşmeyen yaralar ve idrarda kan görülmesi yer alır.
Alerjik Reaksiyonlar
Aspirine karşı alerjisi olan kişilerde ilacın kullanılması halinde alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir. Bu reaksiyonlar genellikle hafif seyreder ancak bazı durumlarda ciddi olabilir.
Deri Döküntüsü
Aspirin kullanımı sonucunda bazı kişilerde deri döküntüleri ortaya çıkabilir. Döküntüler genellikle kaşıntılıdır ve hafif-orta şiddette seyreder. Döküntülerin nedeni genellikle aspirin ile bağışıklık sistemi arasındaki etkileşimdir.
Çocuklarda Reye Sendromu
Reye sendromu, ağır bir karaciğer hasarı ve beyin ödemi ile karakterize bir hastalıktır. Reye sendromu özellikle çocuklarda görülebilir ve aspirin kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Aspirin Nasıl Kullanılmalıdır?
Aspirin kullanımı doktor önerisi doğrultusunda olmalıdır. Aspirin kullanan hastalar doktor kontrolünde olmalı ve önerilen dozdan yüksek doz kullanmamaya özen göstermelidir.
Genellikle yemeklerden sonra bol su ile alınması önerilen aspirinin uzun süreli kullanımında mutlaka doktor tavsiyesi gereklidir.