Covid-19 aşıları arasında yer alan mRNA aşıları, bireylerin bağışıklık sistemine koronavirüs hastalığına (Covid-19) karşı bir hafıza oluşturması için bilgi sağlayan mRNA içerir. Kişinin kendi vücuduna zarar vermeden mRNA’nın koronavirüs salgınını durduracak şekilde bağışıklık oluşturmasını sağlamasıyla oldukça önemlidir. Bu aşıların sağladığı yararın yanı sıra bazı yan etkileri de bulunmaktadır. Bu yan etkilerin çoğu hafif ve geçicidir, ancak bazı durumlarda daha ciddi yan etkiler de görülebilmektedir.
mRNA Aşıları Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- Etkinlik: mRNA aşıları, Covid-19 hastalığının neden olduğu enfeksiyona karşı çok etkilidir.
- Yan Etkiler: Aşının sağladığı yararın yanında yan etkileri de vardır. Bunlar genellikle hafif ve geçici olup baş ağrısı, yorgunluk, kas ağrısı, ateş ve üşüme gibi semptomlardır.
- Alerjik Reaksiyonlar: mRNA aşıları, bazı bireylerde nadiren alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu nedenle aşının uygulandığı yerde acil müdahale imkanının bulunması önemlidir.
- Bağışıklık Sistemi Sorunları: Aşının, mevcut bağışıklık sistemi sorunları olan kişilerde olumsuz etkilere neden olabileceği düşünülmektedir.
- Düşük Riski: Gebelikte Covid-19 geçirme riski ile düşük yapma riski arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ancak Covid-19 hastalığının düşük yapma riskini arttırdığına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
- Koruma Süresi: mRNA aşılarının koruma süresi hakkında kesin bilgi yoktur, ancak uzmanlar 6 ila 12 aylık korumanın mümkün olduğunu belirtmektedir.
mRNA Aşıları Hangi Yan Etkilere Neden Olur?
mRNA aşıları, bağışıklık sisteminin Covid-19 virüsü ile savaştığı sinyaller gönderdiği için yan etkilere neden olmaktadır. Bu yan etkiler genellikle hafif ve geçici olup aşı olan kişilerin %80’inde görülmektedir. Nadiren daha ciddi yan etkiler de ortaya çıkabilir.
Aşılama sonrasında ortaya çıkan yaygın yan etkiler şunlardır:
- Ateş
- Ağrı, şişlik ve kızarıklık aşı bölgesinde
- Kas ağrıları
- Beden ağrısı
- Aşırı yorgunluk
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı
- İshal
Bu yan etkiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçmektedir ve aşının güvenliği ve etkinliği ile ilgili bir risk oluşturmaz.
Yan Etkiler Ne Zaman Başlar?
mRNA aşılarının yan etkileri genellikle aşının uygulanmasından kısa bir süre sonra ortaya çıkar. İlk olarak aşının uygulandığı bölgede hafif ağrı veya şişlik görülebilir. İki gün içerisinde ise vücutta yorgunluk, kas ağrısı, baş ağrısı, ateş, titreme ve mide bulantısı gibi genel yan etkiler başlar. Bu semptomlar genellikle hafif ve geçici olup birkaç gün içinde kendiliğinden geçmektedir. Ancak nadiren daha ciddi yan etkiler de ortaya çıkabilir. Bu nedenle aşılama sonrasında herhangi bir endişe durumunda sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek önemlidir.
Yan Etkilerin Süresi Ne Kadardır?
mRNA aşılarının yan etkileri genellikle hafif ve geçici olup birkaç gün içinde kendiliğinden geçmektedir. Aşının uygulandığı bölgede hafif ağrı veya şişlik görülebilir. İki gün içerisinde ise vücutta yorgunluk, kas ağrısı, baş ağrısı, ateş, titreme ve mide bulantısı gibi genel yan etkiler başlar ve bu semptomlar genellikle 1 ila 3 gün sürer. Nadir durumlarda daha ciddi yan etkiler de ortaya çıkabilir ve bu tür durumlarda tıbbi yardım alınması önerilir.
Yan Etkiler Kimlerde Daha Sık Görülür?
mRNA aşılarının yan etkileri genel olarak her bireyde farklılık gösterebilir; ancak belirli gruplarda bu yan etkilerin daha sık görülmesi mümkündür.
Araştırmalar, genç erkeklerde mRNA Covid-19 aşısı sonrası kalp kası iltihabı (miyokardit) gelişme riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Ayrıca hamile veya emziren bireylerde de bazı farklı yan etkiler gözlemlenebilir. Örneğin, emziren kadınlarda mRNA aşısı sonrasında bebeğin ilk doz aşısına bağlı olarak oluşabilecek yan etkilere rastlanma ihtimali daha yüksek olabilir.
Bunun yanı sıra daha önce başka aşılar veya ilaçlara karşı alerjik reaksiyonlar göstermiş olan kişilerde de mRNA aşılarının yan etki potansiyeli artabilir.
Yan Etkilerin Tedavisi Nasıl Olur?
mRNA aşılarının yan etkileri genellikle hafif ve kendiliğinden geçen semptomlardır; bu nedenle özel bir tedavi gerektirmezler. Ancak bu semptomların rahatsız edici olması durumunda bazı önlemler alınabilir:
- Ateş veya ağrı için asetaminofen (parasetomol) gibi ağrı kesiciler kullanılabilir.
- Aşının uygulandığı bölgede oluşan ağrı veya şişlik için soğuk kompres uygulanabilir.
- Bol sıvı tüketmek ve istirahat etmek vücudun iyileşmesine yardımcı olabilir.
Eğer yan etkiler uzun sürerse veya ciddi hale gelirse tıbbi yardım alınması önerilir.
Nadir Yan Etkiler Nelerdir?
mRNA aşılarının nadir yan etkileri genellikle hafif ve geçici olsa da bazı durumlarda daha ciddi reaksiyonlar da ortaya çıkabilir.
Nadir görülen yan etkiler arasında şunlar bulunur:
- Anaflaktik reaksiyon: mRNA aşılarına bağlı olarak anaflaktik reaksiyon gibi ciddi alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir. Bu tür reaksiyonlar hemen müdahale gerektirir ve acil tıbbi yardım alınması gerekir.
- Miyokardit ve perikardit: mRNA aşıları sonrasında genç erkeklerde kalp kası iltihabı (miyokardit) veya kalbin dış zarının iltihabı (perikardit) gibi kalp iltihabı vakalarına rastlanmıştır. Bu durum genellikle aşılamadan sonra birkaç gün içinde meydana gelir ve tedavi gerektirebilir.
- Pıhtılaşma bozuklukları: mRNA aşıları sonrasında nadiren pıhtılaşma bozukluklarına bağlı tromboz vakalarına rastlanmıştır. Bu durum kan pıhtılarının oluşmasıyla ilişkilidir ve kan sulandırıcı tedavisi gerektirebilir.
Nadir görülen bu tür yan etkiler genellikle mRNA aşılarının faydalarıyla kıyaslandığında daha az risk taşır; ancak herhangi bir endişe durumunda tıbbi yardım alınması önemlidir.
Kişisel Sağlık Geçmişinin Yan Etkiler Üzerindeki Etkisi
Kişisel sağlık geçmişi, mRNA aşılarının yan etki potansiyelini etkileyebilir.
Kronik hastalıkları veya bağışıklık sistemini etkileyen durumları olan bireylerde, vücudun enfeksiyonlara karşı verdiği tepkilerin farklılık göstermesi nedeniyle aşının yan etkileri daha belirgin hale gelebilir.
Ayrıca, alerjik reaksiyon geçmişi olan kişilerde mRNA aşılarına bağlı olarak anaflaktik reaksiyon riski artabilir.
Bunun yanı sıra hamilelik durumu da aşının yan etki riskini artırabilir; örneğin hamile kadınlarda aşının fetal gelişim üzerindeki olası etkilerine dair endişeler bulunabilir.
Yan Etkilerin Önlenmesi İçin Öneriler
mRNA aşılarının yan etkilerini tamamen önlemek mümkün olmasa da, bazı önlemler alarak bu yan etkilerin şiddetini azaltmak veya daha konforlu bir deneyim yaşamak mümkündür:
- Aşının uygulandığı gün fazla fiziksel aktiviteden kaçınılması önerilir; bu sayede vücudun toparlanmasına yardımcı olunur.
- Ateş veya ağrı riski nedeniyle aşının uygulandığı gün bol sıvı tüketmek ve hafif yiyecekler tercih etmek faydalıdır.
- Aşının uygulandığı bölgede oluşan ağrı veya şişlik için soğuk kompres uygulanabilir.
- Ateş veya ağrı için asetaminofen (parasetomol) gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir; ancak bu ilaçların kullanımı hakkında doktorla konuşmak önemlidir.
Eğer aşılama sonrasında beklenmeyen veya uzun süren yan etkiler ortaya çıkarsa mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.