Kanser tedavisinde çok önemli bir yere sahip olan kemoterapi, kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını engellemektedir. Kanserli hücrelerin yanı sıra sağlıklı hücrelere de zarar verebilen kemoterapi tedavisinin birçok yan etkisi bulunmaktadır. Bu tedavi türü, kanserli hücrelerin yayılmasını engellemek için lokal tedavilerle kombine edilmektedir. Bu tedavi yöntemi hakkında merak edilen her şeyi sizler için derledik.
Kemoterapi Nedir?
Kemoterapi, kanserli hücrelerin büyümesini ve yayılmasını engellemeye yarayan ilaç tedavisidir. Kanser tedavisinde çok önemli bir yere sahip olan kemoterapi, kanserin evresine ve yayılımına göre tek başına veya radyoterapi ve cerrahi gibi lokal tedavilerle birlikte kullanılabilmektedir.
Kemoterapi hastaya intravenöz (IV) yolla ya da ağız yoluyla verilmektedir. Kemoterapinin verdiği yan etkilerse kişinin vücudundaki tüm hücrelerin etkilenmesinden kaynaklanmaktadır.
Kemoterapi Ne Zaman Gereklidir?
Kemoterapi, kanserin evresine ve yayılımına göre tek başına veya radyoterapi ve cerrahi gibi lokal tedavilerle birlikte kullanılmaktadır. Bu tedavi yöntemi genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanmaktadır:
- Kanserin vücuda yayılımını önlemek için,
- Tümörün boyutunu küçültmek için,
- Kemoterapi öncesinde veya sonrasında cerrahi müdahaleye hazırlık amacıyla,
- Kanser hücrelerini yok etmek amacıyla.
Kemoterapi Nasıl Uygulanır?
Kemoterapi uygulanmadan önce, kemoterapide kullanılacak ilaçlar hakkında bilgi verilmektedir. Ardından i.v. (intravenöz) olarak damardan veya ağız yoluyla alınmaktadır.
- Damardan: Genellikle koltuk altındaki toplardamara iğneyle sokulan bir kateter veya port sistemi aracılığıyla ilaç verilmektedir. Bu yöntemle kanser ilaçları damar yoluyla vücuda aktarılmaktadır.
- Ağız yoluyla: Bazı kemoterapi ilaçları tablet formundadır ve ağız yoluyla alınmaktadır.
Kemoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?
Kemoterapi sırasında hastalar birçok yan etki ile karşılaşabilir. Kemoterapinin yan etkileri hastadan hastaya değişiklik gösterebilmektedir. Kemoterapinin yaygın görülen yan etkileri şunlardır:
- Saç dökülmesi: Kemoterapinin en bilinen yan etkilerinden biridir.
- Mide bulantısı ve kusma: Vücudun ilaçlara tepkisi olarak mide bulantısı ve kusma meydana gelebilir.
- İshal veya kabızlık: Kemoterapinin sindirim sistemi üzerindeki etkileri nedeniyle ishal veya kabızlık yaşanabilir.
- Ağız yaraları: Kemoterapinin ağız ve boğaz dokusuna zarar vermesi nedeniyle ağız yaraları oluşabilir.
- Yorgunluk ve halsizlik: Kemoterapi vücudun enerjisini tükettiği için yorgunluk ve halsizlik yaşanabilir.
- Bağışıklık sistemi zayıflığı: Kemoterapi bağışıklık sistemini zayıflattığı için enfeksiyon riskini artırabilir.
- Deri döküntüleri: Kemoterapi bazı hastalarda deri döküntülerine neden olabilir.
- Üreme sağlığı sorunları: Kemoterapinin üreme organlarına olan etkisi nedeniyle erkeklerde sperm üretiminin azalması veya kadınlarda adet düzensizliği meydana gelebilir.
Kemoterapide Tedavi Süreci Nasıldır?
Kemoterapi süreci, hastanın sağlık durumu ve tedavi planına bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Genel olarak kemoterapi süreci şu adımları içermektedir:
- Tetkikler: Kemoterapiye başlanmadan önce hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir ve gerekli tetkikler yapılır.
- Eğitim: Kemoterapinin ne olduğu, hangi ilaçların kullanılacağı ve olası yan etkileri hakkında hasta bilgilendirilir.
- İlaç uygulaması: Kemoterapi ilaçları genellikle damar yoluyla (IV) veya ağız yoluyla verilir. İlk uygulama genellikle hastanede gerçekleştirilir ve sonrasında poliklinik kontrol randevuları planlanır.
- Yan etkilerin takibi: Kemoterapi sürecinde hastanın yan etkileri takip edilir ve gerekiyorsa tedaviye yönelik destekleyici tedaviler uygulanır.
- Diyet ve beslenme: Doktorun önerilerine uygun beslenme planı oluşturulur ve bu plana uyulması teşvik edilir.
Kemoterapiden Sonra İyileşme Süreci Nasıl Olur?
Kemoterapi tedavisinden sonra iyileşme süreci kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Bu süreçte hastalar genellikle şu aşamalardan geçerler:
- İlk iyileşme dönemi: Bu dönem kemoterapinin sona ermesinden sonraki birkaç gün veya hafta içinde ortaya çıkar. Bu süreçte vücut kemoterapinin zararlarını onarmaya başlar ve yan etkiler hafiflemeye başlar.
- Tam iyileşme dönemi: Bu dönem, kemoterapiden sonra vücudun tamamen iyileşmesiyle ilgilidir. Bu süreç aylar hatta yıllar alabilir.
Tam iyileşme süreci kişiye özel olsa da genellikle aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
- Tedavi süresi ve dozu: Daha uzun süreli veya yüksek dozda kemoterapi alan hastalar daha uzun bir iyileşme süreci yaşayabilirler.
- Kemoterapi türü: Kullanılan kemoterapi ilaçlarının türü, yan etki profilleri ve iyileşme süreleri üzerinde etkili olabilir.
- Bireysel faktörler: Her bireyin vücudu farklı tepkiler verir. Yaş, genel sağlık durumu, beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı gibi faktörler iyileşme sürecini etkileyebilir.
Kemoterapiden Sonra Ne Yapılmalı?
- Doktor tavsiyelerine uyun: İyileşme sürecinde doktorunuzun verdiği tavsiyelere harfiyen uyun ve düzenli kontrollerinizi aksatmayın.
- Dengeli beslenin: Vücudunuzun iyileşmesine yardımcı olmak için protein, vitamin ve mineral açısından zengin dengeli bir beslenme planı oluşturun.
- Sıvı alımına dikkat edin: Vücudunuzun sıvı dengesini korumak için yeterince su içmeye özen gösterin.
- Düzenli egzersiz yapın: Doktorunuzun onayıyla düzenli hafif egzersizler yaparak kas gücünüzü geri kazanın ve enerji seviyenizi artırın.
Kemoterapi Sonrası Bağışıklık Sistemi Güçlendirme Yöntemleri Nelerdir?
Kemoterapiden sonra bağışıklık sistemini güçlendirmek için şu yöntemler uygulanabilir:
- Dengeli beslenmek,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Sıvı alımını artırmak,
- Sigara içmemek ve alkol tüketimini sınırlamak,
- Düzenli uyumak,
- Diş fırçalama, el yıkama gibi hijyen kurallarına dikkat etmek.
Kemoterapinin Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Kemoterapinin çocuklar üzerindeki etkileri yetişkinlere göre farklılık gösterebilmektedir. Çocuklarda kemoterapinin yan etkileri şunları içerebilir:
- Büyüme geriliği: Kemoterapi bazı çocukların büyümesini olumsuz etkileyebilir.
- Beyin fonksiyonlarında değişiklikler: Kemoterapi çocukların bilişsel işlevlerini etkileyebilir, öğrenme güçlüklerine neden olabilir.
Kemoterapia İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Kemoterapi saç dökülmesi ne zaman başlar?
Sıklıkla kemoterapiden iki ila dört hafta sonra saç dökülmesi başlamaktadır. Bu süre kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
Kemoterapi mide bulantısı ne zaman başlar?
Kemoterapinin yan etkisi olan mide bulantısı genellikle tedavi sırasında başlamakta ancak bazen bir veya iki gün sonra da ortaya çıkabilmektedir.