Kan kanseri olarak da bilinen lösemi hastalığının tedavisi sürecinde ilaçların kullanılması, kanser hücrelerinin yok edilmesine yardımcı olurken vücudun sağlıklı hücrelerine de zarar verebilir. Bu durumda hastalar ilaçların yan etkilerini görebilirler. Lösemi tedavisinde kullanılan ilaçlar sıklıkla kemoterapi ilaçlarıdır ve bu ilaçlar kanser hücrelerinin büyümesini engellemek, daha fazla yayılmasını önlemek ve kanserli hücreleri yok etmek için vücudun bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılır. Kemoterapinin yanı sıra hedefe yönelik tedavi, immünoterapiler, radyo terapi ve kök hücre nakli gibi tedavi yöntemleri de kullanılır. Tüm bu tedavi yöntemleri vücuttaki sağlıklı hücreleri de etkilediği için hastalarda yan etkiler gözlemlenebilir.
Lösemi Nedir?
Vücudun bağışıklık sisteminin bir parçası olan kan hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla oluşan lösemi, kanserli hücrelerin kan damarları aracılığıyla tüm vücuda yayılmasıdır. Lösemide normal kan hücrelerinin görevini göremeyen, çoğalan ve vücudu hasta etmeye başlayan kan hücreleri bulunmaktadır. Kan hücreleri vücut için oldukça önemlidir çünkü tüm vücutta oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri, enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücreleri ve pıhtılaşmayı sağlayan trombositlerden oluşmaktadır.
Lösemi Türleri Nelerdir?
Hematolojik bir hastalık olan löseminin birçok türü bulunmaktadır. Bu türlerin sınıflandırılması genellikle hızına ve ortaya çıktığı kan hücresi türüne göre yapılmaktadır. Başlıca lösemi türleri şunlardır:
- Akut Lösemi: Akut lösemide kanserli hücreler çok hızlı çoğalır. Akut löseminin belirtileri şiddetlidir ve hızla tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmediği takdirde birkaç hafta içinde ölüme sebep olabilir.
- Kronik Lösemi: Kronik lösemide hastalığın ilerlemesi çok yavaş olur. Kronik lösemide kanserli hücreler daha olgunlaşmış olabilirler ve bu da belirtilerin daha az şiddetli olmasına neden olur. Ancak kronik lösemide uzun yıllar boyunca hastalığın farkına varılmayabilir.
- Akut Miyeloid Lösemi (AML): Ameliyatsız çözülebilecek en yaygın akut lösemi türlerinden biridir. Kan kanseri türü olan AML’de tedavi edilmediği takdirde dakikalar içinde hastanın ölümüne sebep olabilir.
- Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL): Çocuklarda görülen en yaygın lösemi türlerinden biridir. Akut lenfoblastik lösemide tedavi edilmediği takdirde birkaç hafta içinde ölüm gerçekleşebilir.
- Kronik Miyeloid Lösemi (KML): Akut lösemiden daha az yaygın olan KML, miyeloid kök hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşmaktadır. Bu tür löseminin ilerlemesi oldukça yavaştır ve hastalık uzun bir süre boyunca farkına varılmayabilir.
- Kronik Lenfositik Lösemi (KLL): Kronik lenfositik lösemide ise lenfosit adı verilen beyaz kan hücreleri anormalleşir ve sayıca çoğalır. Kronik lenfositik lösemi genellikle yaşlılarda görülmektedir.
Löseminin Belirtileri Nelerdir?
Löseminin belirtileri genellikle diğer hastalıklarla karıştırılabilir. Löseminin en yaygın belirtileri arasında ateş, yorgunluk, baş ağrısı, kemik ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, ciltte kolay morarma ve kanama, başta gece terlemeleri olmak üzere terleme, sıkça enfeksiyon kapma ve mide bulantısı bulunmaktadır.
Lösemi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Lösemi tedavisi genellikle hastalığın türüne ve evresine göre değişiklik göstermektedir. Kullanılan tedavi yöntemleri arasında kemoterapi, radyoterapi, immünoterapiler, kök hücre nakli gibi tedavi yöntemleri yer almaktadır. Bu tedavi yöntemlerinin yanı sıra tedavi sürecinde destekleyici tedaviler de uygulanabilmektedir.
Lösemi Kemoterapisi Nedir?
İlaç tedavisi olarak da bilinen kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için kullanılan güçlü ilaçların kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi yöntemi genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:
- – Lösemi tanısı konulan kişilere
- – Kök hücre naklinden sonra
- – Tekrarlayan veya ilerleyen lösemi vakalarında
- – Löseminin cerrahi müdahale gerektiren türlerinde
- – Löseminin neden olduğu bazı komplikasyonların tedavisinde
Kanserli hücrelerin yok edilmesi için kullanılan ilaçlar vücudun sağlıklı hücrelerine de zarar verebildiğinden dolayı kemoterapi tedavisinin yan etkileri de olmaktadır.
Lösemi Radyoterapisi Nedir?
Kanserli bölgelere yüksek enerjili ışınların uygulanarak kanser hücrelerinin yok edilmesi amaçlanan radyoterapi tedavisi genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:
- – Löseminin neden olduğu bazı komplikasyonların tedavisinde
- – Kök hücre naklinden sonra
- – İlerlemiş ya da tekrarlayan lösemilerde
- – Hastanın genel durumunun kötüleşmesi durumunda
Radyoterapi tedavisinin de yan etkileri bulunmaktadır.
Lösemi İmmünoterapisi Nedir?
Vücudun bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi amacıyla kullanılan immünoterapide hastaya bağışıklık sistemini güçlendiren ilaçlar verilmektedir. Bu tedavi yöntemi genellikle tedaviye cevap vermeyen ya da ilerleyen lösemilerde kullanılmaktadır. İmmünoterapinin yan etkileri de bulunmaktadır.
Kök Hücre Nakli Nedir?
Kanın kök hücresi içeren bölümünün sağlıklı bir vericiden alınıp hasta kişiye aktarılmasıyla yapılan kök hücre nakli, kanser tedavisinde etkili bir yöntemdir. Bu yöntemde hastanın hastalıklı kemik iliği tamamen yok edilir ve yerine yeni kök hücresine sahip olan kemik iliği yerleştirilir. Kök hücre naklinin özellikle miyeloid tipte ilerlemiş lösemide kullanımı sıklıkla tercih edilmektedir.
Lösemide Destekleyici Tedaviler Nelerdir?
Doktor tarafından hastaya uygun görülen destekleyici tedaviler arasında ağrı kontrolünün sağlanması, mide bulantısının azaltılması, kansızlığın giderilmesi, enfeksiyon riskinin azaltılması ve vücudun sıvı dengesinin korunması bulunmaktadır.
Lösemi Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?
Lösemi tedavisinde kullanılan ilaçlar vücudun sağlıklı dokularını da etkileyebileceğinden dolayı kullanılan ilaçların yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Ayrıca bazı kişilerde herhangi bir yan etki görülmeyebilirken bazı kişilerde yan etki şiddetli olabilir. Kullanılan her ilaçta olduğu gibi lösemi tedavisinde de kullanılan ilaçların yan etkileri arasında bulantı, kusma, ateş, ağız yaraları, saç dökülmesi, ishal, kabızlık, halsizlik, yorgunluk, baş dönmesi gibi yan etkiler bulunmaktadır.
Bulantı ve Kusma
Kemoterapinin yan etkileri arasında en yaygın olarak görülen bulantı ve kusmadır. Kemoterapi sürecinde birçok hasta bulantı ve kusma yaşayabilmektedir. Bulantı ve kusma genellikle kemoterapinin ilk başlandığı dönemde görülen yan etkilerdir ancak bazı hastalarda kemoterapi bittikten sonra da uzun süre bulantı ve kusma görülebilir. Bulantı ve kusmanın şiddeti kişiden kişiye göre değişiklik göstermektedir. Ancak uzmanlar tarafından yapılan çalışmalara göre doğru ilaç kombinasyonları ile bulantı ve kusma riski büyük ölçüde azaltılabilmektedir.
Ateş
Löseminin tedavisinde kullanılan ilaçlar vücudun bağışıklık sistemini baskılayabileceğinden dolayı hastaların büyük bir kısmında ateş görülmektedir. Genellikle ateş 38 derecenin üzerine çıktığında ilaca bağlı ateş düşünülebilir ancak bazı kişilerde ateş 38 derecenin altında da görülebilir. Ateş genellikle enfeksiyona bağlı olarak gelişmektedir ancak hastaların küçük bir kısmında ilaca bağlı olarak ateş gelişebilir.
Ağız Yaraları
Kemoterapi tedavisinin yan etkileri arasında ağız yaraları da bulunmaktadır. Ağız yaraları genellikle kemoterapinin ilk 10 gününde ortaya çıkmaktadır. Ağız yaralarının oluşumunun en önemli sebepleri arasında ağız hijyenine dikkat edilmemesi ve beslenme alışkanlığı yer almaktadır. Ağız yaralarının şiddeti kişiden kişiye göre değişiklik göstermektedir.
Saç Dökülmesi
Sıklıkla görülen bir yan etki olan saç dökülmesi kemoterapi ilacının dozuna ve uygulanan tedaviye bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kemoterapi alan birçok hasta saç dökülmesinden muzdarip olmaktadır. Saç dökülmesi genellikle ilk iki hafta içerisinde başlar ve saçlar tamamen dökülebilmektedir. Ancak kemoterapi bitiminde saçlar yeniden uzamaya başlar.
İshal
Kemoterapi ilaçlarının sindirim sistemi üzerinde irritasyon yapması sonucunda hastalarda ishal görülebilmektedir. Ayrıca kullanılan bazı antibiyotikler de bağırsak florasının bozulmasına bağlı olarak hastalarda ishal meydana getirebilmektedir.
Kabızlık
Kemoterapi alan bazı hastalarda ise bağırsak florasının değişikliğinden dolayı kabızlık görülmektedir. Ayrıca kullanılan bazı ilaçların diüretik etkisi kabızlık oluşturabilmektedir.
Yorgunluk ve Halsizlik
Kemoterapi alan birçok hasta yorgunluk ve halsizlikten şikayetçi olmaktadır. Yorgunluk kemoterapinin en sık görülen yan etkilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Kemoterapinin ilk 10 günü içerisinde yorgunluk ve halsizlik belirtileri ortaya çıkmaktadır ancak bu belirtiler kullanılan ilacın dozuna göre değişiklik göstermektedir.
Baş Dönmesi
Kemoterapi alan bazı hastalarda baş dönmesi de görülebilmektedir. Baş dönmesi genellikle damardan beslenen hastalarda oluşmaktadır.
Ateş – Damar yolu ilacı alımına bağlı ateş
Lösemi tedavisinde damar yoluyla beslenen hastalarda bazen ateş görülmektedir. Bu ateşin nedeni genellikle damar yolu ilacı alımına bağlı olarak gelişmektedir.
Lösemi Tedavisinin Yan Etkileri Ne Zaman Başlar?
Lösemi tedavisinin yan etkileri genellikle ilk tedavi seansından sonra ortaya çıkmaktadır. İlk 10 gün içerisinde bulantı ve kusma gibi semptomlar görülmeye başlanır ve kullanılan ilacın dozuna göre yan etkilerin görülme süresi de değişiklik göstermektedir. Örneğin; yüksek dozda alınan kemoterapi ilaçlarının yan etkileri daha şiddetli olabilirken düşük dozda alınan kemoterapi ilaçlarının yan etkileri daha az şiddetli olacaktır.
Lösemi Tedavisinin Yan Etkileri Nasıl Azaltılır?
Lösemi tedavisinin yan etkilerini azaltmak için doktor tavsiyesi doğrultusunda çeşitli önlemler alınabilir:
- – Ağız hijyenine dikkat etmek
- – Bol sıvı tüketmek
- – Dengeli beslenmek
- – Stres yönetimi yapmak
- – Düzenli dinlenmek
- – Doktor tavsiyesiyle uygun egzersizler yapmak
- – İlaçları düzenli almak
- – Doktor tarafından önerilen takviye vitaminleri kullanmak
- – Enfeksiyon riskini azaltmak
Lösemi Tedavisinin Yan Etkileri Kalıcı Mıdır?
Lösemi tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri genellikle geçicidir ancak bazı vakalarda kalıcı yan etkiler de meydana gelebilir. Özellikle yüksek dozda kemoterapi alan kişilerde kalıcı yan etkilerin görülme ihtimali daha yüksektir. Ayrıca kök hücre naklinden sonra da bazı kişilerde uzun süreli yan etkiler meydana gelebilir.