Safra kesesi taşları, sindirim sisteminin bir parças olan safra kesesinde oluşan sert, taş benzeri nesnelerdir. Genellikle kolesterol veya bilirubin adlı safra pigmentinin kristalleşmesi sonucu oluşurlar. Safra kesesi, karaciğin hemen yanında, karaciğere bağlı bir hayvan organıdır. Safra, karaciğerde üretilen ve yağların sindirimine yardımcı olan bir sıvıdır. Safra kesesi taşları, safra kesesinde ya da safra kanallarında yer alabilir. Bu taşlar genellikle küçük boyuttadır ancak bazen bir futbol topu kadar da büyük olabilirler.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri Nelerdir?
Safra kesesi taşları genellikle belirti vermezler ancak safra kesesi taşlarının en yaygın görülen belirtileri şunlardır:
- Şiddetli ağrı: Safra kesesi taşları, özellikle yemeklerden sonra, sağ üst kadranda, göğsün üst kısmında ve omuzlarda ağrıya neden olabilir. Bu ağrı genellikle şiddetli ve dayanılmazdür.
- Bulantı ve kusma: Safra kesesi taşları, bulantı ve kusmaya neden olabilir.
- Ateş ve titreme: Vücutta enfeksiyon oluşması durumunda ateş ve titreme görülebilir.
- İdrar rengi koyulaşması: İdrar renginin koyulaşması karaciğer fonksiyonlarında bir bozulmanın belirtisi olabilir.
- Dışkı renginde değişiklik: Dışkının renginin açık renk veya gri olması safra kesesi taşlarının belirtisi sayılabilir.
Bu belirtiler, safra kesesi taşı rahatsızlığından şüphelenilmesi için yeterli olmayabilir. Kesin tanı için tıbbi testlerin yapılması gerekmektedir.
Safra Kesesi Taşı Nedir?
Safra kesesi taşları, safra kesesinde bulunan sıvı safra içinde oluşan sert, taş benzeri nesnelerdir. Bu taşlar genellikle kolesterol veya bilirubin adlı safra pigmentinin kristalleşmesi sonucu oluşurlar. Kolesterol taşları safra kesesinde aşırı kolesterol bulunması sonucunda, pigment taşları ise aşırı bilirubin üretiminin sonucunda oluşur.
Safra kesesi taşları, safra kesesinde ya da safra kanallarında yer alabilir. Safra kanalları, karaciğer ile bağırsaklar arasında bağlantıyı sağlayan tüplerdir. Safra kesesi taşlarının boyutları değişkenlik gösterebilir; genellikle küçük boyuttadırlar ancak bazen büyük de olabilirler.
Safra Kesesi Taşı Nasıl Oluşur?
Safra kesesi taşlarının oluşum nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bu taşların oluşumunda kolesterol, bilirubin ve safra kesesi içerisindeki maddelerin yoğunlaşmasının etkili olduğu düşünülmektedir. Kolesterol taşları, safra içerisinde kolesterol oranının fazla olması sonucu safra kesesinin iç duvarında katı madde olarak birikirler. Bilirubin taşları ise aşırı miktarda bilirubin üretimi sonucunda oluşur. Bu durum bazı enfeksiyonlar, siroz veya kan hastalıklarından kaynaklanabilir. Ayrıca safra kesesi yeterince boşalamadığında ve safra kesesi duvarında iltihaplanma olduğunda da bu taşlar oluşabilir.
Safra Kesesi Taşı Risk Faktörleri Nelerdir?
Safra kesesi taşı riskini artıran faktörlerden bazıları şunlardır:
- Kadın olmak: Safra kesesi taşı kadınlarda erkeklere oranla daha sık görüldüğü için kadın olmak bu taşların riskini artırır.
- Obezite: Aşırı kilolu ya da obez olmak safra kesesi taşı riskini artırır.
- Hamilelik: Özellikle hamileliğin ilk üç ayında safra kesesi taşı riskinde artış gözlemlenir.
- Kilo verme yöntemi: Kilo verme yöntemleri arasında diyabetik ameliyatlar ya da çok düşük kalorili diyetler kilo verme yöntemleri ile safra kesesi taşı riski artar.
- Yaş: 40 yaşın üzerinde olmak risk grubunda sayılır.
- Aile öyküsü: Ailede safra kesesi taşı öyküsü bulunan kişilerde de risk faktörü artışı gözlemlenir.
- Dengesiz beslenme: Dengesiz beslenme düzeni, özellikle de yüksek yağlı ve düşük lifli beslenme safra kesesi taşı riskini artırır.
- Şeker hastalığı
(Tip 1 veya Tip 2) ve kolesterol seviyeleri yüksek olanlarda bu riski taşıyanlar grubundadır.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri Nelerdir?
Safra kesesi taşları genellikle belirti vermezler ancak safra kesesi taşlarının en yaygın görülen belirtileri şunlardır:
- Şiddetli ağrı: Safra kesesi taşları, özellikle yemeklerden sonra, sağ üst kadranda, göğsün üst kısmında ve omuzlarda ağrıya neden olabilir. Bu ağrı genellikle şiddetli ve dayanılmazdür.
- Bulantı ve kusma: Safra kesesi taşları, bulantı ve kusmaya neden olabilir.
- Ateş ve titreme: Vücutta enfeksiyon oluşması durumunda ateş ve titreme görülebilir.
- İdrar rengi koyulaşması: İdrar renginin koyulaşması karaciğer fonksiyonlarında bir bozulmanın belirtisi olabilir.
- Dışkı renginde değişiklik: Dışkının renginin açık renk veya gri olması safra kesesi taşlarının belirtisi sayılabilir.
Bu belirtiler, safra kesesi taşı rahatsızlığından şüphelenilmesi için yeterli olmayabilir. Kesin tanı için tıbbi testlerin yapılması gerekmektedir.
Safra Kesesi Taşı Nasıl Teşhis Edilir?
Safra kesesi taşı teşhisi için öncelikle doktor tarafından hastanın sağlık geçmişinin alınması ve fiziksel bir muayeneden geçirilmesi gerekmektedir. Daha sonra aşağıdaki yöntemlerden yararlanılarak teşhis süreci devam ettirilebilir.
- Kardiyak ultrasonografi: Safra kesesinin çalışma düzenini gözlemlemek için kardiyak ultrasonografi tercih edilebilir.
- Kan testleri: Kan testleri ile vücutta enfeksiyon bulunup bulunmadığı anlaşılabilir.
- Bilirubin ölçümü: Kan testleri ile bilirubin oranı ölçülerek safra kesesi taşı varlığı hakkında bilgi edinilebilir.
- MRCP
(Manyetik Resonans Kolanjiopankreatografi) MRCP yöntemi ile güvenli bir şekilde görüntü elde edilerek safra kanallarının incelenmesi sağlanır. Bu yöntem ile safra kanallarında yer alan taşlar hakkında bilgi edinilebilir.
(Safra Kesesi Röntgeni) Kolesistografi yöntemi ile safra kesesinin röntgeni çekilerek içindeki taşlar görüntülenebilir. Ancak bu yöntem nadir tercih edilir.
Safra Kesesi Taşı Tedavisi Nasıldır?
Safra kesesi taşı tedavisi için öncelikle taşın büyüklüğüne, sayısına ve yerleşimine göre farklı yöntemler tercih edilebilir. Genel olarak aşağıdaki yöntemler kullanılarak tedavi süreci işletebilir.
- Ağrı tedavisi: Eğer hasta ağrı şikayetinde bulunuyorsa ağrı kesicilerle bu ağrılar hafifletilebilir.
- Tıbbi tedavi
Tıbbi tedavi ile kolesterol içeren taşların çözülmesi sağlanabilir ancak bu yöntem uzun süreli bir tedavidir ve tüm taşlar bu yöntem ile çözülemez.
- Diyet: Hasta diyet önerileri alarak beslenmesinde gerekli düzenlemeleri yapabilir.
- Kolesistektomi
(Safra Kesesi Ameliyatı) Safra kesesi taşı tedavisinde en sık tercih edilen yöntem kolesistektomidir. Açık ya da kapalı yöntemlerle gerçekleştirilebilen bu ameliyat ile safra kesesi vücuttan tamamen çıkarılır.
Safra Kesesi Taşı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Safra kesesi taşı tedavi edilmezse bu taşlar pankreas enzini olan tükürükleri bloke edebilir. Ayrıca safra kanallarında da tıkanıklığa neden olabilir. Bu durum karaciğer iltihabı, sarılık ve pankreatit gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Safra Kesesi Taşı Komplikasyonları Nelerdir?
Safra kesesi taşı rahatsızlığının neden olabileceği komplikasyonlardan bazıları şunlardır:
- Pankreatit: Safra kesesi taşları, pankreas iletisini tıkayarak pankreatit yani pankreas iltihabına neden olabilir. Pankreatit bulantı, kusma, ateş ve şiddetli karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir.
- Safra yolu enfeksiyonu
(Kolanjit): Safra yolu enfeksiyonu meydana geldiğinde vücutta ateş, sarılık ve şiddetli karın ağrısı gibi belirtiler gözlemlenir.
(Acut Cholecystitis): Safra kesesi taşı rahatsızlığında görülen en sık komplikasyonlardan biri olan safra kesesi enfeksiyonu ateş, karın ağrısı ve bulantı gibi belirtilere neden olur.
(Hepatit): Safra yollarının tıkanması sonucu karaciğer iltihaplanabilir ve bu durum hepatit olarak adlandırılır.
Diyette Safra Kesesi Taşı Olur Mu?
Diyette safra kesesi taşı olma ihtimali bulunur ancak bu ihtimalin azaltılması mümkün olabilir. Kilo kaybı hızlı gerçekleşen kişilerde safra kesesi taşı olma ihtimali artar çünkü hızlı kilo kaybı safra kesesinin yeterince boşalmasını engeller ve bu durum da safra kesesi taşı oluşumunu tetikler.
Diyette safra kesesi taşı olma ihtisini azaltmak içinse şu önlemler alınabilir;
- Doymuş yağ alımının sınırlandırılması,
- Lif içeren gıdaların tüketilmesi,
- Kafein içeren içeceklerin tüketilmesi ve g, düşük kalorili diyetlerden kaçınılması önerilir.
Safra Kesesi Taşı Olanlar Ne Yemeli Ne İçmeli?
Safra kesesi taşı olanların tüketmesi gereken yiyecek ve içeceklerden bazıları şunlardır:
- Zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar içeren besinler,
- Lif içeren sebze ve meyveler,
- Kuru baklagiller ve tam tahıllar gibi lif oranı yüksek gıdalar,
- Kalsiyum içeren süt ve yoğurt gibi besinler,
- Ilık su ve elma suyu gibi sağlıklı içecekler.
Safra kesesi taşı olan kişiler bu yiyecek ve içecekleri tüketerek semptomların hafiflemesini sağlayabilir ancak bu kişilerin yağ oranı yüksek olan besinlerden ve kolesterol içeren gıdalardan kaçınmaları gerekmektedir.
Safra Kesesi Taşı Preventif Tedaviler Nelerdir?
Safra kesesi taşı preventif tedavilerinden bazıları şunlardır:
- Dengeli beslenmek,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Kilo kontrolü sağlamak,
- Sakıncalı ilaçlardan uzak durmak ve g, düzenli doktor kontrolünden geçmek.