Teknoloji bağımlılığı; akıllı telefonlar, bilgisayarlar, oyun konsolları ve internetteki sosyal medya platformları gibi teknolojik cihazlara ve internet hizmetlerine aşırı düşkünlük ve bağımlılık durumudur. Bu bağımlılık, bireylerin günlük yaşamlarını olumsuz yönde etkileyecek kadar ileri gidebilir. Bu bağımlılık türüne genellikle internet bağımlılığı, video oyun bağımlılığı veya sosyal medya bağımlılığı gibi isimler verilir.
Teknoloji Bağımlılığı Nedir?
Teknoloji bağımlılığı, bireyin teknolojik cihazlarla olan etkileşiminin normal sınırların ötesine geçerek, ruhsal ve bedensel sağlık sorunlarına yol açtığı bir durumu ifade eder. Bu bağımlılık türü, akıllı telefonlar, bilgisayarlar, internet ve sosyal medya gibi teknolojik cihazlara olan aşırı düşkünlüğü içerir.
Birey, teknoloji bağımlılığı söz konusu olduğunda, bağlı olduğu cihaz veya platformdan uzak kaldığında rahatsızlık hissi, gün içerisinde yaptığı aktivitelerin hiçbirini keyifle yapamama, sürekli olarak bildirim seslerinin gelmesini bekleme ve buna göre yaşamını düzenleme gibi davranışlar sergileyebilir.
Teknoloji bağımlılığının çocuk ve gençler arasında hızla yaygınlaşması, ebeveynleri ve uzmanları endişelendirmektedir. Çocukların teknolojiyle tanışma yaşı giderek düştuğundan, bağımlılık belirtilerinin ortaya çıkması da beklenenden daha erken yaşlarda olmaktadır. Çocukların uzun süre teknolojik aletleri kullanmaları, hem göz sağlığına hem de psikolojik gelişimine zarar verebileceği gibi, çocuklarda teknoloji bağımlılığı belirtilerinin ortaya çıkmasına da sebep olabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığının Nedenleri
Teknoloji bağımlılığının nedenleri arasında;
- İçerik sağlığı: Teknoloji platformlarında her bireye hitap eden ve ilgisini çekebilecek çeşitlilikte içerikler bulunmaktadır. Bireyler günlerinin büyük bir kısmını bu içerikleri tüketerek geçirdiğinden, teknoloji bağımlılığının ilk ve en önemli nedenlerinden biri içerik sağlığıdır.
- Sosyal ihtiyaç: İnsanlar, günlük yaşamlarında sosyal ortamlarda birbirleriyle iletişim kurar ve sosyalleşir. Teknolojinin hayatımıza girmesiyle bu durum büyük ölçüde sanal ortamlara taşındı. Her an her yerde kişisel ve özel mesajların konuşulabildiği sosyal medya platformları ve uygulamalar, bireylerin sosyalleşme ihtiyacını karşılamaktadır. Bireyler gerçek hayatta kuramadıkları iletişim ve arkadaşlık bağlarını sanal ortamda kurduğundan, teknoloji bağımlılığının bir diğer nedeni de sosyal ihtiyaçtır.
- Güvenli ortam: Teknolojik aletlerin sağladığı imkanlar, bireylere güvenli bir ortamda vakit geçirme fırsatı sunar. Özellikle çocuklar ve gençler, ailelerinin evde olmadığı saatlerde bile eğlenip vakit geçirebildikleri için bu durumun sağladığı güven hissi, teknoloji bağımlılığının diğer bir nedenidir.
- Kaçış: Bireyler, teknoloji sayesinde stres, kaygı, öfke, korku ve yalnızlık gibi olumsuz duygulardan uzaklaşabilmekte ve bu duygularla yüzleşmek yerine teknolojik aletler sayesinde geçici de olsa rahatlamaktadır.
- Kolaylık: Teknolojik aletler, bireylerin hayatını kolaylaştıran birçok özellikle donatılmıştır. Örneğin evrensel dil olan internet sayesinde herkes kolaylıkla iletişim kurabilmekte ve dünya genelinde mesaj gönderebilmektedir. Bu durumun sağladığı kolaylık ve hız, bireyleri teknolojik aletlere yönlendirerek bağımlılığın ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
Teknoloji bağımlılığı belirtileri arasında;
- Bireyin teknolojik cihazları kullanım süresinin giderek artması,
- Başkaları teknolojik cihazları kullanırken beklemek yerine kendisinin kullanmayı tercih etmesi,
- Teknolojik cihazları kullanırken kimseyle konuşmamak veya konuşulan konudan sapmamak,
- Teknolojik cihazların kullanım süresi arttıkça gözlerde kuruma ve bulanık görme hissi,
- Teknolojik cihazlardan uzak durunca sinirlilik ve huzursuzluk gibi ruh hali değişimleri
- Aile üyelerinin veya sevdiği kişilerin yaptığı aktivitelere katılmak yerine yalnızca teknolojik aletleri kullanmayı tercih etmek,
- Sosyal medya platformlarındaki bildirimleri sürekli kontrol etmek ve gelen talepleri anında kabul edip reddettiği talepleri de kontrol etmek gibi takıntılı davranışlar
bulunur.
Teknoloji Bağımlılığı Hangi Alanlarda Etki Gösterir?
Teknoloji bağımlılığı;
- Teknolojik aletlerin kullanım amacı ve kullanım alanına göre farklı alanlarda etki gösterebilir. Örneğin internetin yaygınlaşmasıyla birlikte bilgisayarların kullanım amacı iş olmakla birlikte bazı kişiler iş dışında eğlence için de bilgisayar kullanmaktadır. Bu durumda kişinin yaptığı işle eğlence arasında denge kurması gerektiği gibi kişi eğlence için yaptığı bağımlı davranışı iş davranışına da dönüştürebilmektedir.
- Kişinin hayatındaki önceliklerin değişmesine ve bu nedenle sorumluluklarını yerine getirmemesine sebep olur.
- Kişinin fiziksel sağlığına zarar vererek kişide çeşitli fiziksel rahatsızlıkların ortaya çıkmasına sebep olur.
- Kişinin psikolojik sağlığı üzerinde olumsuz etki yaratarak kaygı bozukluğu, depresyon gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
Teknoloji Bağımlılığının Zararları Nelerdir?
Teknoloji bağımlılığının zararları arasında;
- Bireyin sorumluluklarını yerine getirmemesi
- Etkili iletişim kuramamak
- Sosyal hayatın gerilemesi
- Aile içi iletişimin azalması
- Uyku bozukluğu
- Dikkat dağınıklığı
- Bireyin fiziksel sağlığına zarar vermesi
- Bireyin psikolojik sağlığını olumsuz yönde etkilemesi
yer alır.
Teknoloji Bağımlılığının Fiziksel Sağlığa Olan Zararları
- Duruş bozukluğu: Uzun süre teknoloji kullanan bireyler genellikle düzgün oturmamakta ve teknolojik aletleri kullanırken başlarını çok fazla eğmektedir. Bu da zamanla duruş bozukluğuna sebep olabilmektedir.
- Göz sağlığı: Özellikle ekranı olan teknolojik aletlerin fazla kullanılması gözlerde yaşarma, kızarma, batma ve bulanık görme gibi göz hastalıklarının ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Bununla birlikte ışık yansıması nedeniyle dışarıdan bakıldığında görülemeyen ekranlar da güneş ışığından korunmayı gerektirmektedir. Bu nedenle dışarıda vakit geçiren bireylerin de gözlük kullanması gerekmektedir.
- Kilo problemleri: Bireyler saatlerce teknolojik aletleri kullanırken hareketsiz oturmaktadır. Bu durum kilo alma veya kilo kaybetme gibi kilo problemlerine sebep olabilmektedir.
- Baş ağrısı: Özellikle ekranı olan teknolojik aletlerin fazla kullanılması gözlerde ışık yansıması ve göz yorgunluğuna neden olmaktadır. Bu da bireylerde baş ağrısı oluşmasına sebep olabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığının Psikolojik Rahatsızlıklara Olan Etkileri
- Kaygı bozukluğu: Bireyler teknolojik cihazlardan uzak kaldıklarında kaygı seviyeleri artmaktadır. Özellikle akıllı telefonlarda sürekli bildirimlerin gelmesi ve her an her yerde iletişim kurulabilmesi kaygı bozukluğunun ortaya çıkmasındaki en önemli faktörlerden biridir.
- Takıntı: Teknoloji bağımlılığı nedeniyle bireylerde takıntılı davranışlar ortaya çıkabilmektedir. Sürekli telefonunu kontrol etme gibi takıntılar teknoloji bağımlılığının en belirgin örneklerinden biridir.
- Depresyon: Teknoloji bağımlılığının en yaygın etkilerinden biri de depresyondur. Bireyler günden güne artan teknoloji kullanımına bağlı olarak depresyon ilaçlarının ve terapilerinin sayısının da artmasına sebep olabilmektedir.
- Kişilik bozuklukları: Bireylerde teknoloji bağımlılığı nedeniyle kişilik bozuklukları meydana gelebilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığının Sosyal Hayata Olan Zararları
- Aile içi iletişimin azalması: Bireyler aile üyeleriyle vakit geçirirken bile teknolojik aletlere yönelmektedir. Bu da aile içinde iletişimin azalmasına ve zamanla aile bağlarının kopmasına neden olabilmektedir.
- Etkili iletişim kuramamak: Bireyler teknolojik cihazlarla olan etkileşimlerinin artması nedeniyle yüz yüze iletişimin azalmasına neden olmaktadır. Bu da etkili iletişim kuramama ve zamanla sosyal ortamlarda kendini ifade edememe gibi sorunlara yol açmaktadır.
- Sosyal hayatın gerilemesi: Bireyler gerçek hayatta kuramadıkları bağları sanal ortamda kurduğundan, teknoloji bağımlılığı sosyal hayatın gerilemesine de sebep olmaktadır.
Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Teknoloji bağımlılığı tedavisi;
- Özellikle çocuklarda teknoloji bağımlılığı tedavisinde ilk adım anne baba eğitimleridir. Teknoloji bağımlılığı olan çocuklar genellikle ebeveynlerinden kaynaklanan problemler nedeniyle bu rahatsızlığa sahip olmaktadırlar. Bu nedenle ebeveynlerin doğru yöntemlerle çocuklarını eğitmeleri, çocuklarda teknoloji bağımlılığı tedavisinin ilk aşamasıdır.
- Aile terapileri ile birlikte bireysel terapiler de teknoloji bağımlılığı tedavisinde etkilidir.
- Bilişsel davranışçı terapi yöntemleriyle birlikte bireylere terapide çeşitli görevler verilerek teknoloji kullanımını azaltmaları istenebilmektedir.
- Pozitif takviye yöntemiyle bireylere belirli süre teknoloji kullanmadıklarında ödüller verilebilir. Bu da zamanla teknoloji kullanımının azalmasına yardımcı olabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığından Nasıl Korunulur?
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte tüm dünyada teknoloji kullanım alışkanlıkları değişmeye başladı. Yaşamın her alanında teknolojinin sunduğu imkanlardan faydalanmak oldukça kolayken, bu durumun bir alışkanlığa hatta bağımlılığa dönüşmemesi için bazı önlemler almak gerekir.
- Düzenli olarak açık hava etkinliklerine katılmak, doğa ile vakit geçirmek ve sosyalleşmek teknoloji bağımlılığından korunmanın en etkili yollarından biridir.
- Aile içi ilişkilerin güçlenmesi ve çocukların doğru eğitimle büyütülmesi için aile terapilerine katılmak gerekir. Aile terapileri ile birlikte bireysel terapiler de teknoloji bağımlılığı tedavisinde etkili olduğundan bu tarz terapilere katılmak da teknoloji bağımlılığından korunmayı sağlar.
- Bilişsel davranışçı terapi yöntemleriyle birlikte kişilere çeşitli görevler verilerek teknoloji kullanımının azalması sağlanabilir. Kişiler terapistlerinden alacakları görevlerle birlikte hayatlarındaki negatif düşüncelerin yerine pozitif düşünceler yerleştirerek teknoloji bağımlılığından korunabilirler.
- Sosyal medya kullanımını azaltmak ve akıllı telefonlardan uzak durmak için kitap okumak, sinema veya tiyatroya gitmek gibi hobiler edinmek gerekir. Hobi edinmek hem zamanın daha verimli kullanılmasını sağlar hem de teknolojik aletlere duyulan ihtiyacın azalmasında etkili olur.
Genel olarak bakıldığında herkes teknolojik aletleri kullanmakta özgürdür ancak aşırı kullanım kişinin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını olumsuz yönde etkileyecektir. Bu nedenle sorumluluklarını yerine getiren kişiler düzenli olarak teknolojik aletleri kullanmalı ve sonrasında sorumluluklarından uzaklaşıp aile üyeleriyle birlikte açık hava etkinliklerine katılarak doğa ile vakit geçirmelidir. Tüm bunlar gerçekleşirse kişiler hem teknolojik aletlerden uzaklaşacak hem de sorumluluklarını yerine getirdiği için başarılı birer birey olacaklardır.