Bir ilacın prospektüsü, o ilaca ilişkin önemli bilgilerin yer aldığı bir kılavuz niteliğindedir. Bu bilgiler, ilacın kimler tarafından kullanılabileceğinden, kimlerin kullanamayacağına, hangi durumlarda ve nasıl kullanılacağına, muhtemel yan etkilerine, ilaç etkileşimlerine ve daha birçok konuya dair kritik detaylar içerir. Bu nedenle bir ilacı kullanmaya başlamadan önce mutlaka prospektüsünün okunması son derece önemlidir.
Her ne kadar herkes prospektüsü okuyup anlamakta isabetli olsa da, bazı tıbbi terimler ve kısaltmalar kafa karışıklığına neden olabilir. Bu yazımızda ilaç prospektüsünde sıkça karşılaşabileceğiniz terimlerin anlamlarını sizler için derledik. Böylece bir ilacı kullanmaya başlamadan önce prospektüsünü okuduğunuzda, karşılaştığınız terimlerin anlamını bilerek daha iyi bir anlayışa sahip olabilirsiniz.
Prospektüs Kısmında Yer Alan Bazı Terimler
1. İlaç Nedir?
İlaç, hastalıkların tedavisinde veya önlenmesinde kullanılan kimyasal maddelerdir. İlaçlar, vücutta belirli değişiklikler oluşturarak hastalıkların belirtilerini hafifletir veya ortadan kaldırır.
2. Tıbbi Ürün Numarası (TÜN) Nedir?
Tıbbi ürünlerin güvenli ve etkin bir şekilde kullanılabilmesi için her bir ürüne Sağlık Bakanlığı tarafından özel olarak verilen numaradır.
3. Kullanım Amacı Nedir?
İlacın hangi hastalık veya sağlık sorununun tedavisinde kullanıldığı ve sağladığı yararların açıklandığı bölümdür.
4. Ambalaj İçeriği Nedir?
İlacın içeriğinde neler bulunduğunun ve ambalajda hangi materyallerin yer aldığının belirtildiği kısımdır.
5. Yardımcı Maddeler Nedir?
İlacın etkin maddesi dışında bulunan ve ilacın hazırlanmasında kullanılan diğer bileşenlerdir. Bu maddeler ilacın etkisini artırabilir veya stabilize edebilir.
6. Furuklosan Nedir?
Mikropları öldüren veya büyümesini engelleyen bir antiseptik ve dezenfektandır.
7. Özellikler Bölümü Nedir?
İlacın nasıl çalıştığı, hangi mekanizmalarla etki gösterdiği ve hangi özelliklere sahip olduğu hakkında bilgi veren bölümdür.
8. Kontrendikasyon Nedir?
Bir ilacın veya tıbbi prosedürün kullanılması önerilmeyen durum veya koşullardır. Örneğin, hamilelik, bazı hastalıklar veya diğer ilaçlarla kombinasyonlar kontrendikasyon olarak kabul edilebilir.
9. Uyarılar ve Önlemler Nedir?
İlacın kullanımında dikkat edilmesi gereken hususları ve potansiyel riskleri açıklayan bölümdür. Bu bölüm, ilacın güvenli kullanımını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.
10. Yan Etkiler Nedir?
İlacın beklenen etkileri dışında ortaya çıkan istenmeyen etkiler veya reaksiyonlardır. Yan etkiler hafif olabileceği gibi ciddi de olabilir.
11. İlaç Etkileşimleri Nedir?
Bir ilacın başka bir ilaçla veya başka bir maddeyle (alkol, yiyecek, içecek vb.) etkileşime girmesi sonucu ortaya çıkan değişikliklerdir. Bu etkileşimler ilaçların etkinliğini artırabilir veya azaltabilir, hatta ciddi yan etkilere yol açabilir.
12. Dozaj Nedir?
Bir ilacın belirli bir zamanda hastaya uygulanan miktarıdır. Dozaj, ilacın etkinliğini ve güvenliğini belirlemede kritik öneme sahiptir.
13. Retinopati Nedir?
Gözün retinasında meydana gelen hasar veya hastalıktır. Genellikle diyabet veya hipertansiyon gibi sistemik hastalıklara bağlı olarak gelişir ve görme kaybına neden olabilir.
14. Şeker Hastalığı (Diyabet) Nedir?
Vücudun insülin üretiminde veya insüline yanıt vermesinde sorun yaşaması sonucunda kandaki şeker oranının normalden yüksek olması durumudur. İnsülin hormonu eksikliğinde vücudun şekeri kullanması zorlaşır ve aşırı şeker idrar yoluyla atılır.
15. Üriner Sistem Nedir?
İdrar yapma (boşaltım) sistemi anlamına gelir. Üriner sistem böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur.
16. Kardiovasküler Sistem Nedir?
Kalp ve kan damarlarından oluşan sisteme verilen isimdir. Kalp atışlarını düzenleyen elektrik sistemini de kapsar.
17. Hiperlipidemi Nedir?
Kandaki lipid (yağ) seviyelerinin normalden yüksek olması durumudur. Bu durum kalp hastalıkları riskini artırır.
18. Hipertansiyon Nedir?
Kan basıncının normalden yüksek olması durumudur. Genetik faktörler, sağlıksız yaşam tarzı ve bazı hastalıklar hipertansiyona neden olabilir.
19. Prostat Nedir?
Erkek üreme sisteminin bir parçası olan prostat bezi, mesanenin altında yer alır ve üretraya sarılır. Prostat bezi menideki sıvının %30’unu üretir ve sperm için koruyucu görev üstlenir.
20. Elektrokardiyogram (EKG) Nedir?
Kalbin elektriksel aktivitesinin kağıt üzerine dökülmesiyle elde edilen kayıt veya grafiktir. EKG ile kalp ritmi, atım hızı, kalp kasının oksijen ihtiyacı gibi bilgiler elde edilir.
21. Bradykardi Nedir?
Kalp atışlarının normalden yavaş olması durumudur. Genellikle dakikada 60 atıştan az olan kalp atışları bradikardi olarak kabul edilir.
22. Kronik Böbrek Hastalığı Nedir?
Böbreklerin uzun vadede hasar görmesi ve bu hasarın ilerlemesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır. Kronik böbrek hastalığına diyabet, hipertansiyon, kalp hastalıkları ve obezite gibi sistemik hastalıklar neden olabilir.
23. Epilepsi Nedir?
Beyindeki anormal elektriksel aktiviteler nedeniyle ortaya çıkan nöbetlerle karakterize kronik bir nörolojik hastalıktır. Epilepsinin farklı türleri ve tetikleyicileri vardır.
24. Demans Nedir?
Bellek, düşünce ve davranışlarda meydana gelen bozulma ile günlük işlevleri yerine getirmekte zorluk çekme durumudur. Demans Alzheimer hastalığı gibi nörolojik bozukluklardan kaynaklanabilir.
25. Alzheimer Hastalığı Nedir?
Alzheimer hastalığında beynin belli bölgeleri hasar görür ve bu durum ilerleyen yaşlarda özellikle kısa süreli bellekte bozulmaya yol açar. Alzheimer demans türlerinden biridir.
26. Histamin H1 Reseptör Blokörü Nedir?
H1 reseptörlerini bloke eden yani etkisini engelleyen ilaçlardır. Histamin H1 blokajı alerjik reaksiyonlarda oluşan belirtileri hafifletir veya ortadan kaldırır.
27. Ağrı Kesici Nedir?
Ağrıyı azaltan veya ortadan kaldıran ilaçlardır. Ağrı kesiciler farklı mekanizmalarla çalışır ve çeşitli formlarda bulunur.
28. Tansiyon Nedir?
Kan basıncı olarak da bilinen tansiyon, kalbin kanı damarlar yoluyla vücuda pompalaması sırasında damarlara uyguladığı kuvvettir.
29. Sistolik Tansiyon Nedir?
Kalp atışlarının yükseldiği esnadaki tansiyon değeridir yani atardamarların kan basıncının en yüksek olduğu andır.
30. Diyastolik Tansiyon Nedir?
Kalp atışlarının en düşük olduğu esnadaki tansiyon değeridir yani atardamarların kan basıncının en düşük olduğu andır.
İlaçlarla İlgili Diğer Terimler
31. Etken Madde (Aktif Bileşen) Nedir?
Bir ilaçta bulunan ve o ilacın ana tedavi edici etkisini sağlayan kimyasal bileşendir.
32. Kullanım Şekli (Uygulama Yolu) Nedir?
İlacın vücuda nasıl uygulanacağına dair bilgi veren bölümdür (ağızdan, enjeksiyonla vb.).
33. Dozaj Rejimi Nedir?
İlacın kullanım sıklığı, dozu ve tedavi süresini belirten bölümdür.
34. İnsidans Nedir?
Belirli bir zaman diliminde yeni ortaya çıkan vaka sayısını ifade eder; genellikle popülasyonda belirli bir riskin ne kadar yaygın olduğunu göstermek için kullanılır.
35. Kullanım Süresi (Tedavi Süresi) Nedir?
İlacın ne kadar süreyle kullanılmasının önerildiğine dair bilgi veren bölümdür.
36. Raf Ömrü (Son Kullanma Tarihi) Nedir?
İlacın güvenli ve etkin şekilde kullanılabileceği süreyi ifade eder; bu süre dolduktan sonra ilaç kullanılmamalıdır.
37. Yan Etki Raporlama Bölümü Nedir?
İlacın kullanımı sırasında karşılaşılan yan etkilerin bildirilmesi için gerekli iletişim bilgilerini içeren bölümdür; bu bölüm aracılığıyla yan etkiler Sağlık Bakanlığı’na bildirilebilir.
İlaçların Depolanmasıyla İlgili Terimler
38. Çocukların Göremeyeceği Ve Ulaşamayacağı Yerlerde Saklayınız Uyarısı:
Bu uyarı, ilacın çocuklar tarafından yanlışlıkla kullanılmasını önlemek amacıyla güvenli bir şekilde saklanması gerektiğini belirtir; özellikle sıvı formdaki ilaçların şişe renklerine dikkat edilmelidir.
39. Işıktan Koruyunuz Uyarısı:
Bu uyarı, ilacın etkinliğini koruması için doğrudan ışık almaması gerektiğini belirtir; ilaçların saklama koşullarına dikkat edilmelidir.
40. Serin Yerde Saklayınız Uyarısı:
Bu uyarı, ilacın belirli bir sıcaklık aralığında saklanması gerektiğini belirtir; yüksek sıcaklıklar ilacın etkinliğini azaltabilir veya değiştirebilir.
Özel Gruplarla İlgili Terimler
41. Hamilelik Dönemi (Gebelik) Nedir?
Kadının bir bebeğe hamile olduğu dönemdir; bu dönem genellikle doğuma kadar olan süreyi kapsar (yaklaşık dokuz ay).
42. Laktasyon Dönemi (Emzirme) Nedir?
Bebeğin anne sütüyle beslendiği dönemdir; bu dönem doğumdan itibaren başlar ve bebek ek gıdalara geçene kadar devam eder.
43. Geriatrik Hasta Nedir?
Yaşlı hasta anlamına gelir; genellikle altmış beş yaş üzerindeki bireyler geriatrik hasta olarak kabul edilir.
Diğer Terimler
44. Reçete Dışı Kullanım Nedir?
Bir ilacın doktor reçetesi olmaksızın eczanelerden temin edilmesi ve kullanılması durumudur; genellikle düşük riskli ilaçlar reçetesiz satılabilir.
45. Reçeteli Kullanım Nedir?
Bir ilacın doktor reçetesi olmadan temin edilememesi ve reçete ile kullanılması durumudur; genellikle yüksek risk taşıyan ilaçlar reçeteli olarak satılır.