Zatürre, akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Akciğerlere giren bakteriler, virüsler ya da mantarlar akciğer hava yollarında ve hava keseciklerinde iltihaplanmaya neden olur.
Zatürre akut (ani başlangıçlı) ya da kronik (uzun süreli) olabilir. Akut pnömonide ani ateş, öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler gözlemlenir. Kronik pnömonide ise belirtiler uzun süre devam eder. Zatürre tedavisinde ilaçlar, oksijen ve solunum terapisi gibi yöntemler kullanılır.
Zatürre Nedir?
Zatürre (pnömoni), akciğerlerde bulunan hava keseciklerinin iltihaplanmasıdır. Akciğer hava kesecikleri ile hava yolları arasındaki boşluklarda sıvı birikmesi de zatürrenin belirtilerini artırır.
Zatürreye bakteriler, virüsler veya mantar enfeksiyonları yol açabilir. En sık görülen pnömoni türü olan bakteriyel pnömonide, bakteriyel enfeksiyon akciğerlere sıçramıştır.
Bulaşıcı olabilen pnömoni, soğuk algınlığı ve grip gibi enfeksiyonlardan sonra ortaya çıkabilir.
İleri yaş grubu, sigara içenler, astım veya KOAH hastası olanlar, kalp hastalığı bulunan kişiler ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde pnömoni riski daha yüksektir.
Zatürre Neden Olur?
Zatürreye neden olan etkenler farklılık gösterir. Pnömoninin en yaygın nedeni bakteriyel enfeksiyonlardır.
Pnömokok bakterisi, pnömoniye neden olan en yaygın bakteridir. Aynı zamanda Klamidya, Mycoplasma veya Lejyonella gibi diğer bakteriler de pnömoniye neden olabilir.
Grip, soğuk algınlığı, sars, koronavirüs ve insan metaplazma virüsü gibi viral enfeksiyonlar da pnömoniye yol açabilir.
Koksidiyoidomikoz, histoplazmoz ve blastomikoz gibi mantar enfeksiyonları da zatürreye neden olabilir.
Nadir durumlarda kimyasal maddeler, mide asidi veya besinlerin akciğerlere kaçması de pnömoniye yol açabilir.
Zatürre Belirtileri Nelerdir?
Zatürre belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Pnömoninin en yaygın belirtileri şunlardır:
-
Ani yükselen ateş
-
Üst solunum yolları enfeksiyonu sonrası gelişen öksürük
-
Göğüs ağrısı
-
Nefes darlığı veya soluk alıp vermede güçlük
-
Terleme ve titreme
-
Yorgunluk
-
Bulantı veya kusma
-
Eklem ve kas ağrıları
-
İshal
-
Balgamlı öksürük
-
Hırıltılı solunum sesi
-
Soluk ten rengi
-
Bilinç bulanıklığı veya kafa karışıklığı
-
Dudaklarda veya tırnak uçlarında mavi renk değişimi (siyanoz)
Çocuklarda Zatürre Belirtileri Nelerdir?
Zatürrenin çocuklarda görülen semptomları yetişkinlere göre biraz farklılık gösterebilir. Çocuklarda zatürre belirtileri şunlardır:
-
Göğüs ağrısı
-
Yüksek ateş ve terleme
-
Titreme
-
Hırıltılı solunum sesi
-
Soluk alıp vermede güçlük
-
Yorgunluk ve iştahsızlık
-
Balgamlı öksürük veya kanlı balgam çıkarma
-
Göğüs kafesinde çekilme olması (Nefes alırken göğüs kafesinin içe doğru çekilmesi)
-
Burun deliklerinin genişlemesi (Nefes alırken burun deliklerinin hızla açılıp kapanması)
-
Çocuklarda bilinç bulanıklığı veya kafa karışıklığı
Ayrıca bebeklerde zatürrenin şu belirtileri de olabilir:
-
Emme isteğinin azalması
-
Daha az idrara çıkma
-
Uyanık kalma sürelerinin kısalması
-
Göğüs kafesinde hareket olmaması (Bebeğin nefes alıp verirken göğüs kafesinin hareket etmemesi)
Zatürre Teşhisi Nasıl Konur?
Doktorlar, zatürre teşhisi için semptomları değerlendirir ve fiziksel muayene yapar. Nabız atışını dinlemek için stetoskop kullanarak akciğer seslerini dinlerler. Ayrıca göğsün üzerine basarak herhangi bir sıvı birikimi olup olmadığını kontrol ederler.
Akciğerlerin görüntülenmesi için röntgen filmleri istenir. Kan testleri yapılarak vücuttaki enfeksiyonun varlığı araştırılır. Balgam testi ile öksürük sırasında çıkan balgamın laboratuvar ortamında incelenmesi sağlanır. Bu sayede balgamda bakterilerin veya mantarların varlığı kontrol edilir. Ayrıca oksijen seviyesini ölçmek için parmak ucuna bir alet yerleştirilir. Akciğerlerde sıvı birikimi tespit edilirse sıvının incelenmesi için göğüs boşluğuna iğne sokulabilir. Ayrıca pnömoninin sebebini belirlemek için bilgisayarlı tomografi (BT) taraması istenebilir. Bazı durumlarda solunum yoluna bir hortum yerleştirerek akciğerlerin içini incelemek için bronkoskopi yapılabilir.
Zatürre Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanan pnömoni vakalarında antibiyotik tedavisi uygulanır. Pnömoninin bakteriyel mi yoksa viral mi olduğunun belirlenmesi önemlidir; çünkü viral pnömonilerde antibiyotik tedavisi işe yaramaz. Hafif vakalarda ağızdan ilaç tedavisiyle evde bakım yeterli olabilirken ağır vakalarda hastaneye yatış gerekebilir. Hastanede yatan hastalara intravenöz (IV) antibiyotikler uygulanır. Ayrıca oksijen tedavisi ile solunum desteklenir.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde pnömoni vakaları daha ağır seyrettiği için hastaneye yatış gerektirebilir. Kronik hastalığı olan kişilerde tedavi süreci daha karmaşık olabilir ve uzun süreli takip gerektirebilir.
Zatürrenin tedavisinde şu yöntemler kullanılabilir:
-
Antibiyotikler (Bakteriyel pnömoni vakalarında)
-
Antiviral ilaçlar (Viral pnömoni vakalarında)
-
Antifungal ilaçlar (Mantar kaynaklı pnömonide)
-
Oksijen tedavisi (Düşük oksijen seviyeleri için)
-
Solunum terapisi (Nefes darlığını hafifletmek için)
-
İdrar sökücüler (Akciğerlerde sıvı birikmesini azaltmak için)
-
Ağrı kesiciler (Ateşi düşürmek ve ağrıyı azaltmak için)
Komplikasyonları Nelerdir?
Zatürre komplikasyonları şunları içerebilir:
-
Akciğerlerde sıvı birikmesi (plevral efüzyon)
-
Göğüs boşluğunda irin birikmesi (empiyem)
-
Kan dolaşımında bakterilerin bulunması (sepsis)
-
Akciğerlerin sürekli iltihaplanması (kronik pnömoni)
-
Solunum yetmezliği
-
Hayati tehlike oluşturan organ yetmezlikleri (multi organ disfonksiyonu sendromu)